Một quan chức ngoại giao ASEAN cho biết, trong các cuộc họp, ngoại trưởng các nước ASEAN đã bày tỏ lo ngại sâu sắc đối với hành vi bồi đắp, xây đảo nhân tạo, trái phép trên Biển Đông. Mặc dù trong bản thông cáo chung không chỉ đích danh “nước lớn”, bồi đắp quy mô lớn, xây đảo nhân tạo trái phép trên Biển Đông, nhưng các ngoại trưởng ASEAN đều lên tiếng kêu gọi các bên thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), giải quyết tranh chấp bằng biện pháp
bình, phù hợp luật pháp quốc tế. Đây là một quan điểm khá cứng rắn, mạnh mẽ, bởi trước Hội nghị này, Ngoại trưởng Trung Quốc từng lớn tiếng khẳng định hội nghị ASEAN “không phải là diễn đàn phù hợp để thảo luận các vấn đề nhạy cảm như tranh chấp ở Biển Đông”.
Không quốc gia nào trong khu vực có thể yên tâm “ngồi nhìn” Biển Đông dậy sóng, bởi đây là tuyến hàng hải, hàng không huyết mạch, nhộn nhịp nhất thế giới. Vị quan chức ASEAN cho biết thêm, trong các cuộc họp, Ngoại trưởng Trung Quốc luôn miệng nói rằng Biển Đông không có vấn đề gì cả, rất ổn định. Hơn thế, Trung Quốc còn tuyên bố đã dừng việc lấn biển, bồi đắp, do đó ASEAN không nên bàn về vấn đề đảo nhân tạo. Tức là họ muốn khẳng định chủ quyền với các hòn đảo nhân tạo này.
Trả lời phỏng vấn báo chí quốc tế, Ngoại trưởng Hoa Kỳ bày tỏ lo ngại sâu sắc về “hành vi bồi đắp quy mô lớn, xây đảo nhân tạo và nguy cơ quân sự hóa các cấu trúc trên Biển Đông”. Trước đó, tại Hội nghị cấp cao Đông Á, Ngoại trưởng Hoa Kỳ đã kêu gọi các bên tranh chấp cần lập tức kiềm chế các hành động khiêu khích nhằm giảm căng thẳng trên Biển Đông. Phát biểu này gần như nhắm thẳng vào Trung Quốc.
Dưới con mắt của giới quan sát, thông cáo chung của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã thể hiện sự đồng lòng để có tiếng nói chung. Bởi lẽ, “sóng gió” Biển Đông chưa thể yên, hòa bình, ổn định vẫn đang bị đe dọa. Chính trong bối cảnh này, các nước ASEAN càng gắn kết đồng lòng, càng khẳng định hình tượng giàu ý nghĩa: một bó đũa không thể nào bẻ được.
