Cuộc đua Mỹ - Trung Quốc trên lục địa đen

Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc hoạt động tại Congo 

Ba nước châu Phi hiện là thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ gồm Ethiopia, Guinea Xích đạo và Cote d'Ivoire đã đệ trình dự thảo Nghị quyết tạo cơ sở pháp lý để LHQ tài trợ cho nhiệm vụ gìn giữ hòa bình của AU. Tuy nhiên, tại Cuộc họp HĐBA LHQ do Trung Quốc chủ trì mới diễn ra gần đây, Mỹ cho rằng thời điểm hiện tại “chưa chín muồi” để đáp ứng đề nghị trên.

Tất nhiên, Mỹ có lý do riêng của mình. Với 15 phái bộ gìn giữ hòa bình gồm 95.000 người, lực lượng lính Mũ Xanh tiêu tốn khá nhiều trong khoản ngân sách 7,8 tỷ USD của LHQ dành cho nhiệm vụ này. Thế nhưng cho đến nay, chưa ai có thể tin rằng lực lượng Mũ Xanh sẽ ngăn được một cuộc khủng hoảng như ở CHDC Congo, giải giới các nhóm vũ trang ở Trung Phi, hay ép buộc được các hiệp ước hòa bình tại Mali và Nam Sudan... 

Đã thế năm 2014, người phụ trách phái bộ gìn giữ hòa bình của LHQ tại CHDC Congo (MONUSCO) từng phải công khai xin lỗi vì sự thụ động của lực lượng LHQ trong cuộc thảm sát tại làng Mutarule. Tại Nam Sudan, một bản báo cáo điều tra của LHQ cho thấy, lính Mũ Xanh không đáp lại những lời cầu cứu của người dân. Tại Trung Phi, đã có ít nhất một cuộc điều tra nội bộ về hành vi của lực lượng Mũ Xanh trong một vụ thảm sát gần đây.

Tuy nhiên, lý do chính đằng sau sự ngập ngừng chi tiền của Mỹ là mối lo với vai trò và ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại châu Phi trong những năm gần đây, kể cả trong lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ. Trung Quốc từng cung cấp khoảng 3.000 trong tổng số hơn 106.000 binh sĩ, cảnh sát và các cố vấn LHQ tại châu Phi, xếp thứ 9 về đóng góp nhân lực. Nhưng nay, lực lượng của Trung Quốc tham gia gìn giữ hòa bình ở châu Phi đã tăng lên 8.000 binh sĩ, đúng như cam kết mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đưa ra tại cuộc họp Đại hội đồng LHQ hồi tháng 9-2015.

Không những thế, hàng chục năm qua, sự hiện diện của Trung Quốc ở châu lục đen chủ yếu là các hoạt động kinh tế, thương mại và gìn giữ hòa bình. Nay Bắc Kinh xây dựng kế hoạch lập quan hệ quân sự đáng kể để bảo vệ quyền lợi, tài sản tại lục địa này, cũng như để gieo tầm ảnh hưởng lớn hơn, nhằm thể hiện vai trò Trung Quốc phải lãnh đạo toàn cầu mà Chủ tịch Tập Cận Bình đã yêu cầu.

Với Mỹ thì ngược lại, theo chiến lược quốc phòng mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump, nguồn lực của Mỹ sẽ có sự dịch chuyển, từ chỗ dành để đối phó với các tổ chức cực đoan bạo lực sang lĩnh vực tối quan trọng là hỗ trợ các đồng minh và đối tác của Mỹ để đối phó với một số mối đe dọa cũ mới tái hiện. Mỹ sẽ tập trung đối phó với xung đột “quyền lực cường quốc” với các đối thủ như Trung Quốc và Nga, hơn là quan tâm đến châu Phi xa xôi.

Quân đội Mỹ hiện có hơn 7.000 binh sĩ được triển khai trên khắp châu Phi. Mỹ cũng chính là quốc gia đóng góp tài chính hàng đầu đối với các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ. Trong khi dự định sẽ giảm hoạt động ở châu Phi mà lại giữ nguyên hay gia tăng đóng góp cho hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ ở châu Phi thì chẳng khác nào tự nguyện trợ giúp cho hoạt động mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc trên lục địa đen.  

Chính vì thế trong cuộc họp của Đại hội đồng LHQ hồi tháng 9 năm ngoái, Mỹ đã thông báo giảm bớt 1,3 tỷ USD cho ngân sách của LHQ và xác định một chính sách mới với hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ ở châu Phi. Tháng 12 tới, HĐBA LHQ sẽ bỏ phiếu về dự thảo Nghị quyết đề xuất chuyển giao nhiệm vụ gìn giữ hòa bình cho AU. Cuộc đối đầu Mỹ - Trung Quốc sẽ càng rõ hơn.