Ông Mikhail Khodorkovsky từng là tỷ phú giàu nhất nước Nga khi sở hữu số tài sản trị giá 15 tỷ USD (theo cách tính của Tạp chí Forbes, Mỹ). Khodorkovsky, 51 tuổi, từng lãnh đạo tập đoàn dầu khí lớn nhất Nga, bị giam từ năm 2003, vì cáo buộc trốn thuế và tham ô. Tuyên bố trên của ông Khodorkovky trái ngược với tuyên bố không dính dáng tới chính trị trước đây của ông khi được Tổng thống Nga Vladimir Putin ân xá cuối năm ngoái.
Mặc dù ông Mikhail Khodorkovsky hiện đang sống cùng gia đình ở Thụy Sĩ, nhưng tuyên bố kể trên của ông được dư luận quan tâm bởi đưa ra trong bối cảnh nước Nga đang bị Mỹ và phương Tây “cấm vận”, Tổng thống Putin đang chịu nhiều sức ép xung quanh vấn đề Ukraine. Ông Mikhail Khodorkovsky từng được giới kinh doanh Nga gọi là tài phiệt bởi những quyết định táo bạo về kinh tế. Dưới thời Boris Yeltsin, Khodorkovsky được xem như đã rất thành công nhờ trí thông minh xuất chúng, những mối quan hệ chính trị và khả năng tận dụng những kẽ hở của thời kỳ chuyển tiếp.
Không chỉ xây dựng các mối quan hệ chính trị, dưới chính quyền của Tổng thống Boris Yeltsin, Khodorkovsky từng tham gia trực tiếp vào bộ máy lãnh đạo với vai trò là Thứ trưởng Dầu mỏ và Khí đốt Nga từ năm 1993. Tuy nhiên, khi ông Putin làm chủ điện Kremli, mọi việc đã không suôn sẻ, nhất là khi tỷ phú này luôn thể hiện tham vọng chính trị nhờ nắm trong tay một lượng tiền rất lớn. Vào thời đỉnh cao của “đế chế kinh doanh”, Khodorkovsky cũng bắt đầu có nhiều hoạt động liên quan đến chính trị. Ông này từng ủng hộ tài chính cho hầu hết các chính đảng tại Nga, nhưng khẳng định không gắn bó với bất cứ một đảng phái nào.
Khodorkovsky từng có những động thái chính trị được cho là đầy mạo hiểm khi không hề tỏ ra giấu giếm sự ủng hộ của mình đối với các chính trị gia đối lập với Tổng thống Vladimir Putin, người kế nhiệm đầy quyền lực của ông Yeltsin. Ông từng mua bản quyền xuất bản tờ báo Moskovskiye Novosti uy tín. Ông cũng chiêu mộ một nhà báo điều tra nổi tiếng về việc phê phán ông Putin.
Năm 2003 và 2009, Khodorkovsky bị hai án tù 8 và 6 năm vì tội gian lận, trốn thuế, rửa tiền và biển thủ đã xin khoan hồng sau 10 năm ngồi tù. Giờ đây, khi đã ra tù, tham vọng chính trị của cựu tỷ phú lại nhen nhóm trở lại. Ông Khodorkovsky vừa phát động phong trào trên mạng với tên gọi Nước Nga mở (Open Russia) để liên kết những người Nga ủng hộ châu Âu.
Tuyên bố của ông Mikhail Khodorkovsky khiến một số nhà phân tích bất ngờ và là một thách thức đối với quyền lực của Tổng thống Putin. Nhiều chuyên gia nhận định cựu tỷ phú Khodorkovsky quá tự cao vì dám trực tiếp thách thức quyền lực của ông Putin khi tuyên bố sẵn sàng dẫn dắt nước Nga. Điện Kremlin cho biết, sẽ không phản hồi trước các tuyên bố của Khodorkovsky vì cho rằng làm như vậy là quá đề cao ông này. “Không có gì phải bàn luận ở đây”- Dmitry Peskov, phát ngôn viên của ông Putin, nói.
Hầu hết người có tiếng nói trong giới chính trị Nga đều thể hiện hoài nghi, thậm chí chế giễu kế hoạch của Khodorkovsky là ảo vọng chóng khi chỉ ra rằng một cựu tù nhân, hiện đang sinh sống ở nước ngoài như Khodorkovsky, sẽ không có khả năng tranh cử trong tương lai gần. Dmitry Orlov, chuyên gia phân tích chính trị, thành viên cấp cao của Đảng Nước Nga Thống nhất, cho rằng những lời lẽ của Khodorkovsky thật nực cười. “Ông ấy không bao giờ có cơ hội hiện thực hóa ý định của mình”, Orlov nói. “Cơ hội của ông rất hạn chế, lý do đầu tiên và quan trọng nhất là vì Khodorkovsky không nhận được ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng”.
Tờ Nezavisimaya Gazeta của Nga thì nhận định Khodorkovsky có một bước đi liều lĩnh và sẽ phải nhận về hình ảnh là “kẻ thù của nước Nga” khi công khai mục đích đánh bại ông Putin của mình.
Lev Gudkov, Giám đốc Trung tâm Levada, một cơ quan nghiên cứu dư luận có uy tín, cho biết, hầu hết người Nga đều nghĩ Khodorkovsky không phải một mối đe dọa hiện hữu với Putin.
