Trong bối cảnh triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, yêu cầu nâng cao năng lực nghề nghiệp giáo viên, đặc biệt ở bậc tiểu học – bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân càng trở nên cấp thiết. Trên cơ sở phân tích yêu cầu của Nghị quyết 71-NQ/TW và tổng kết thực tiễn quản lý tại Trường Tiểu học Tràng An (phường Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội), bài viết làm rõ sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học như một giải pháp bồi dưỡng giáo viên tại chỗ, góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết của Đảng.
Nền tảng nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài Giáo dục và đào tạo giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước, là nền tảng nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22 tháng 8 năm 2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó khẳng định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, đồng thời đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong bối cảnh mới.
Một trong những nội dung xuyên suốt của Nghị quyết 71-NQ/TW là nhấn mạnh vai trò quyết định của đội ngũ nhà giáo. Nghị quyết chỉ rõ: xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ là điều kiện tiên quyết để thực hiện thành công các mục tiêu đổi mới giáo dục. Điều đó cho thấy, mọi chủ trương đổi mới về chương trình, nội dung, phương pháp, kiểm tra đánh giá hay chuyển đổi số trong giáo dục đều chỉ có thể đi vào thực tiễn thông qua đội ngũ nhà giáo.
Ở bậc Tiểu học – bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên càng mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Việc triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã đặt ra những yêu cầu mới đối với năng lực nghề nghiệp giáo viên tiểu học, nhất là năng lực tổ chức hoạt động học, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác bồi dưỡng giáo viên ở nhiều cơ sở giáo dục vẫn còn nặng về hình thức, chưa gắn chặt với hoạt động dạy học hằng ngày.
Trong bối cảnh đó, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học được xem là một hướng tiếp cận phù hợp, góp phần đổi mới công tác bồi dưỡng giáo viên theo hướng thực chất, bền vững. Từ thực tiễn quản lý và tổ chức hoạt động chuyên môn tại Trường Tiểu học Tràng An, bài viết tập trung phân tích vai trò của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học trong xây dựng đội ngũ giáo viên tiểu học, qua đó góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Các hình thức bồi dưỡng giáo viên phải mang tính thường xuyên, liên tục
Nghị quyết 71-NQ/TW khẳng định giáo dục và đào tạo là động lực then chốt cho phát triển đất nước, đồng thời yêu cầu chuyển mạnh từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển theo chiều sâu, lấy chất lượng và hiệu quả làm thước đo chủ yếu. Trong hệ thống các nhiệm vụ và giải pháp, Nghị quyết đặc biệt coi trọng yếu tố con người, trước hết là đội ngũ nhà giáo.
Phát triển đội ngũ nhà giáo theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW không chỉ dừng lại ở việc bảo đảm đủ về số lượng, mà quan trọng hơn là nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số. Điều này đòi hỏi các hình thức bồi dưỡng giáo viên phải mang tính thường xuyên, liên tục, gắn với thực tiễn nghề nghiệp.
Về mặt lý luận, phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên là quá trình bồi dưỡng tổng hợp các năng lực chuyên môn, sư phạm, tổ chức hoạt động giáo dục và tự học, tự bồi dưỡng. Đối với giáo viên tiểu học, các năng lực này chỉ có thể được hình thành và phát triển bền vững thông qua thực tiễn dạy học hằng ngày, trong đó sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học giữ vai trò đặc biệt quan trọng.
Những đòi hỏi từ thực tiễn
Thực tiễn triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 cho thấy đội ngũ giáo viên tiểu học đã có nhiều cố gắng trong đổi mới phương pháp dạy học, song vẫn còn gặp không ít khó khăn, nhất là trong thiết kế bài học phát triển năng lực học sinh và đổi mới kiểm tra, đánh giá.
Tại Trường Tiểu học Tràng An, đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn tương đối đồng đều, nhiệt huyết với nghề song yêu cầu đổi mới giáo dục đặt ra vẫn là áp lực lớn đối với công tác bồi dưỡng và phát triển nghề nghiệp. Thực tiễn đó đòi hỏi nhà trường phải đổi mới mạnh mẽ hình thức sinh hoạt chuyên môn – một hoạt động hoạt động học tập nghề nghiệp quan trọng.
Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học
Tại Trường Tiểu học Tràng An, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học được tổ chức theo đúng qui định – đảm bảo quy trình bốn bước:
Thứ nhất, lựa chọn bài học và xây dựng bài học minh họa theo hướng phát triển năng lực học sinh.
Thứ hai, tổ chức dạy học minh họa và dự giờ, tập trung quan sát hoạt động học của học sinh.
Thứ ba, phân tích bài học dựa trên quá trình học tập của học sinh, không đánh giá, xếp loại giáo viên.
Thứ tư, vận dụng kết quả nghiên cứu bài học vào thực tiễn giảng dạy hằng ngày.
Đề xuất những giải pháp
Bài viết đưa ra những suy nghĩ về việc xây dựng đội ngũ giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 71-NQ/TW - từ thực tiễn sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học
Triển khai sinh hoạt chuyên môn đảm bảo là hoạt động học tập nghề nghiệp thường xuyên
Thực tiễn cho thấy, nếu sinh hoạt chuyên môn chỉ chú trọng đủ theo kế hoạch, tập trung triển khai văn bản chỉ đạo hoặc đánh giá giờ dạy, thì khó có thể góp phần nâng cao năng lực nghề nghiệp giáo viên. Vì vậy, nhà trường xác định rõ sinh hoạt chuyên môn phải là hoạt động học tập nghề nghiệp thường xuyên của giáo viên, coi đây là giải pháp nền tảng trong xây dựng đội ngũ.
Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học được tổ chức không nhằm đánh giá, xếp loại giáo viên mà tập trung nghiên cứu hoạt động học của học sinh. Cách tiếp cận này giúp giáo viên giảm áp lực tâm lý, mạnh dạn chia sẻ những khó khăn, hạn chế trong quá trình dạy học, từ đó hình thành nhu cầu tự học, tự bồi dưỡng một cách tự nhiên và bền vững.
Xuất phát từ những khó khăn thực tiễn của giáo viên để lựa chọn nội dung sinh hoạt chuyên môn
Một kinh nghiệm quan trọng rút ra từ thực tiễn, đó là sinh hoạt chuyên môn chỉ thực sự hiệu quả khi xuất phát từ nhu cầu của giáo viên, không áp đặt theo kế hoạch hình thức. Tại Trường Tiểu học Tràng An, nội dung sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học được lựa chọn trên cơ sở khảo sát những vướng mắc cụ thể của giáo viên trong quá trình triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Các vấn đề như thiết kế bài học phát triển năng lực học sinh, tổ chức hoạt động học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh được ưu tiên đưa vào sinh hoạt chuyên môn. Nhờ đó, giáo viên nhận thấy rõ giá trị thực tiễn của sinh hoạt chuyên môn, coi đây là diễn đàn hỗ trợ trực tiếp cho công việc dạy học hằng ngày.
Phát huy vai trò của cán bộ quản lý nhà trường trong điều hành sinh hoạt chuyên môn
Trong xây dựng đội ngũ giáo viên theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW, cán bộ quản lý nhà trường giữ vai trò then chốt. Thực tiễn cho thấy, nếu cán bộ quản lý chỉ dừng lại ở việc chỉ đạo chung mà không trực tiếp tham gia sinh hoạt chuyên môn, thì hiệu quả bồi dưỡng giáo viên sẽ hạn chế.
Tại Trường Tiểu học Tràng An, cán bộ quản lý trực tiếp tham gia sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học với vai trò điều phối, gợi mở vấn đề và định hướng thảo luận. Cách làm này vừa giúp cán bộ quản lý nắm bắt sát thực tiễn dạy học, vừa tạo sự đồng hành, hỗ trợ kịp thời đối với giáo viên, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý chuyên môn trong nhà trường.
Xây dựng môi trường sinh hoạt chuyên môn dân chủ, tạo động lực phát triển nghề nghiệp cho giáo viên
Một yếu tố quan trọng quyết định thành công của sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là môi trường làm việc dân chủ, cởi mở. Nhà trường chủ trương tạo điều kiện để giáo viên được trình bày quan điểm, chia sẻ kinh nghiệm và cả những hạn chế trong quá trình dạy học mà không chịu áp lực đánh giá.
Thông qua sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, giáo viên dần hình thành thói quen phản hồi, sẵn sàng đưa ra ý kiến trái chiều, cùng thảo luận để từ đó những kinh nghiệm về giảng dạy của giáo viên trong tổ được lan tỏa. Việc học hỏi lẫn nhau và cải tiến hoạt động dạy học đạt hiệu quả cao. Đây chính là nền tảng để xây dựng đội ngũ giáo viên phát triển bền vững, phù hợp với yêu cầu của Nghị quyết 71-NQ/TW
Gắn sinh hoạt chuyên môn với công tác đánh giá, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên
Từ thực tiễn quản lý, nhà trường nhận thấy cần gắn kết chặt chẽ sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học với công tác đánh giá và bồi dưỡng giáo viên. Kết quả tham gia sinh hoạt chuyên môn được sử dụng làm căn cứ quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cá nhân, kế hoạch phát triển đội ngũ của nhà trường.
Cách làm này góp phần chuyển mạnh từ đánh giá giáo viên dựa trên hình thức sang đánh giá dựa trên quá trình phát triển năng lực nghề nghiệp, phù hợp với yêu cầu đổi mới quản lý giáo dục theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW.
Thảo luận
Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học đã góp phần nâng cao năng lực nghề nghiệp giáo viên, hình thành văn hóa học tập nghề nghiệp trong nhà trường, phù hợp với yêu cầu phát triển đội ngũ nhà giáo theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW.
Kết luận
Xây dựng đội ngũ giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 71-NQ/TW là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược và lâu dài. Từ thực tiễn Trường Tiểu học Tràng An, có thể khẳng định sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là giải pháp bồi dưỡng tại chỗ hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và thực hiện thành công mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo đường lối của Đảng.
