Chiều 10-12, với 437/438 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).
Luật gồm 15 chương, 180 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.
Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tóm tắt của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).
Về quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể (Điều 23 và Điều 53), ông Tùng cho biết, một số ý kiến ĐBQH tán thành việc bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân.
Tuy nhiên, các đại biểu đề nghị bổ sung các điều kiện chặt chẽ khi cho phạm nhân được quyền hiến mô, bộ phận cơ thể như: chỉ hiến mô, bộ phận cơ thể cho thân nhân; việc hiến mô, bộ phận cơ thể chỉ áp dụng đối với phạm nhân phạm tội ít nghiêm trọng; phạm nhân tự nguyện, đủ điều kiện sức khoẻ, tự chịu chi phí, không vì lợi nhuận và thời gian chấp hành án còn lại ngắn...
UBTVQH cho rằng, việc bổ sung quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể là chính sách lớn, thể hiện sự nhân đạo của pháp luật. Đồng thời, quy định này cũng tạo điều kiện thiết thực để phạm nhân thể hiện sự hiếu nghĩa, hướng thiện và có cơ hội cứu giúp cho chính thân nhân của họ.
Qua đánh giá tác động nhiều mặt, trên cơ sở nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến các vị ĐBQH, cơ quan chủ trì soạn thao, cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan hữu quan đã thống nhất đề nghị UBTVQH trình Quốc hội bổ sung điểm b, khoản 1, Điều 23 dự thảo luật quy định phạm nhân "được hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người".
Đồng thời, tại Điều 53 dự thảo luật quy định chặt chẽ điều kiện để phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể cụ thể như sau:
Phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể khi bảo đảm đủ các điều kiện: Tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể; hiến mô, bộ phận cơ thể cho người thân thích của phạm nhân; đủ điều kiện sức khoẻ để hiến mô, bộ phận cơ thể và bảo đảm sức khoẻ để tiếp tục chấp hành án sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể; tự chịu các chi phí hiến mô, bộ phận cơ thể và chăm sóc sức khoẻ bản thân sau khi hiến mô, bộ phận cơ thể; là người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội lần đầu và thời gian chấp hành án còn lại dưới 3 năm.
Luật giao Chính phủ quy định chi tiết, trình tự, thủ tục giải quyết trường hợp phạm nhân có nguyện vọng hiến mô, bộ phận cơ thể.
Bên cạnh đó, có ý kiến tán thành quy định cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng; nhiều ý kiến đề nghị nghiên cứu thận trọng, cân nhắc kỹ việc bổ sung quy định này, đồng thời cần đánh giá tác động đầy đủ, nhất là các hiệu ứng xã hội không mong muốn, trước mắt chưa nên quy định vấn đề này trong dự thảo luật.
UBTVQH cho biết, trên cơ sở ý kiến ĐBQH, cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan hữu quan đã tiến hành rà soát, đánh giá thận trọng về vấn đề này. Kết quả cho thấy, nếu bổ sung quy định cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng sẽ đặt ra yêu cầu nguồn lực rất lớn, đòi hỏi rất cao về chuyên môn, kỹ thuật y tế và quản lý giam giữ, khó bảo đảm tính khả thi trong điều kiện hiện nay.
Vì vậy, UBTVQH tiếp thu ý kiến ĐBQH theo hướng không quy định về quyền của phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng trong dự thảo luật. Đồng thời đề nghị Chính phủ nghiên cứu kỹ lưỡng nội dung này và đề xuất tại thời điểm thích hợp.
Về tổ chức cho phạm nhân lao động, một số ý kiến tán thành việc luật hoá mô hình lao động ngoài trại giam theo Nghị quyết số 54 của Quốc hội, đồng thời đề nghị quy định rõ về đối tượng, tiêu chuẩn, điều kiện phạm nhân được phép lao động ngoài trại giam...
UBTVQH tiếp thu và chỉ đạo chỉnh lý Điều 29 theo hướng, bổ sung quy định điều kiện chặt chẽ về việc tổ chức lao động cho phạm nhân ngoài trại giam; quy định cụ thể các trường hợp phạm nhân không được đưa ra khu lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam.
Cụ thể, phạm nhân thuộc một trong các trường hợp sau đây thì không được đưa ra lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam: Phạm nhân phạm một trong các tội về xâm phạm an ninh quốc gia, phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh;
Phạm nhân có thời gian chấp hành án phạt tù còn lại trên 7 năm đối với phạm nhân có mức án từ 15 năm trở xuống và trên 10 năm đối với phạm nhân có mức án trên 15 năm; phạm nhân là người nước ngoài; phạm nhân đang mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A; phạm nhân là người dưới 18 tuổi; phạm nhân từ đủ 60 tuổi trở lên; phạm nhân đang xếp loại chấp hành án phạt tù loại "Kém"; phạm nhân đã có hành vi trốn khỏi nơi giam giữ hoặc trốn khỏi cơ sở giáo dục bắt buộc...
Đối với việc rút ngắn các trình tự, thủ tục trong thi hành án hình sự, thi hành biện pháp tư pháp, một số ý kiến đề nghị, cùng với việc đẩy mạnh “chuyển đổi số”, cần xem xét chỉnh lý quy định tại các điều luật theo hướng rút ngắn thời hạn giải quyết của Tòa án trong quá trình thực hiện trình tự, thủ tục thi hành án hình sự so với Luật hiện hành.
Ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, tiếp thu các ý kiến đóng góp, UBTVQH đã chỉ đạo chỉnh lý quy định tại dự thảo Luật theo hướng: rút ngắn thời gian thực hiện các trình tự, thủ tục trong thi hành án hình sự, thi hành biện pháp tư pháp của cơ quan, người có thẩm quyền trong thi hành án hình sự; rút ngắn thời hạn giải quyết các thủ tục của Tòa án khi áp dụng chính sách khoan hồng (về hoãn, tạm đình chỉ, giảm, miễn chấp hành án).
