Người "hành khất" sách

Người "hành khất" sách

(ANTĐ) - Ở đâu đấy, người ta gọi anh là “người hành khất sách cho nông dân”, theo đúng nghĩa của từ này: gõ cửa bất kỳ nhà ai, bất kỳ nơi nào có thể để xin sách. Chỉ khác là, anh không xin sách cho mình, mà đem những cuốn sách ấy về các vùng nông thôn phân phát để làm tủ sách dòng họ. 2 năm “hành khất”, anh đã giúp 25 dòng họ có tủ sách đồng nghĩa với việc hàng nghìn đứa trẻ nông thôn và những người dân chân lấm tay bùn được tiếp cận với tri thức nhân loại. Đó là Nguyễn Quang Thạch, quê xã Sơn Lễ, Hương Sơn, Hà Tĩnh.

Sách làm đổi đời những người nông dân

Nguyễn Quang Thạch nghĩ rằng: những cuốn sách có thể làm đổi đời những người nông dân và con cái họ, mở ra cho họ một tương lai tươi sáng hơn. Thay vì đi quyên góp sách và phân bổ về các thư viện tỉnh, thư viện huyện hay các tổ chức chính quyền địa phương, anh Thạch chọn một hướng đi khác: lập tủ sách dòng họ. Lập luận của anh là: văn hóa dòng họ ở Việt Nam, nhất là từ miền Trung đổ ra Bắc có tác động, chi phối rất lớn đến mỗi thành viên, “Một người làm quan cả họ được cậy/Một người làm bậy cả họ xấu lây”. “Quê tôi có câu “Được đọi (bát) vàng không bằng lấy được một nàng Đinh Nho”, vì con gái Đinh Nho về làm dâu nhà ai là sinh ra hiền tài cho nhà ấy. Bà nội GS Đặng Thai Mai cũng là một “người xuất thân từ dòng họ Đinh Nho”, từng dặn dò cháu mình rằng: “Con chỉ cần học hết chữ và đức của cha chú trong dòng họ là có thể trở thành người có ích cho đất nước”.

Để chứng minh lập luận của mình, Nguyễn Quang Thạch đã bỏ ra 10 năm nghiên cứu văn hóa dòng họ. 10 năm đi dọc các Quốc lộ 1, Quốc lộ 8 và nhiều miền quê chỉ để... đếm các ngôi mộ được xây, các nhà thờ họ được dựng. Đó là 2 tiêu chí quan trọng anh dùng để đánh giá sự khôi phục và phát triển của văn hóa dòng họ ở một địa phương. Không từ bỏ bất kỳ cơ hội nắm bắt thông tin nào, anh sẵn sàng làm quen, hỏi chuyện bất kỳ ai gặp được trong các chuyến đi, dù trên xe lửa, trên xe buýt, hay trên máy bay.

Những người bạn đường không khỏi ngạc nhiên khi có chàng trai trẻ cứ nói chuyện về mồ mả, gia phả, nhà thờ họ và hỏi “Dòng họ bạn có tủ sách không?”. Còn anh thì ngạc nhiên khi nhiều dòng họ có quỹ khuyến học vài chục triệu đồng, thậm chí lên tới 800 triệu như một dòng họ ở Đông Anh (Hà Nội) nhưng lại không có 1 tủ sách cho con cháu. “Thưởng tiền cho con cháu đỗ đại học, có thành tích cao trong học tập là một việc làm rất tốt, nhưng trên thực tế, không có số tiền thưởng ấy, các cháu vẫn đỗ đại học.

Cách làm đó là khuyến học từ ngọn chứ không phải từ gốc. Phải làm thế nào để tất cả các cháu nhỏ con những người nông dân có cơ hội được học tập, cơ hội tiếp cận với tri thức bình đẳng, từ đó mở mang đầu óc, thi cử đỗ đạt, thành công trong cuộc sống mới là điều quan trọng” - đó chính là trăn trở của anh và cũng là mục đích anh đang kiên trì theo đuổi.

Và những trái ngọt ngoài mong đợi

Kiên trì suốt 10 năm tìm hiểu, anh Thạch đã tự tin để thực hiện dự án Tủ sách dòng họ của mình. Lập trang web để giới thiệu và quảng bá dự án, gõ cửa các nhà văn, nhà thơ có lòng với nông thôn thông qua “mối lái” là người chú - nhà văn Nguyễn Quang Thân và tất cả những nơi có thể, sau một thời gian, nhiều người đã ủng hộ việc anh làm bằng cả sách lẫn tiền như nhà văn Vũ Ngọc Tiến, Nguyễn Quang Thiều, nhà sách Đông Tây, ông Alist-một doanh nhân người úc, gia đình bác Lê Quang ở Vinh đã ủng hộ 5 triệu đồng, thậm chí có cả thợ xây và nông dân đã ủng hộ tiền cho anh. Đầu tháng 7 này anh nhận được 1.000 cuốn sách văn học do gia đình giáo sư Phong Lê ủng hộ.

Thời gian đầu anh còn phải đi vận động các dòng họ, thậm chí phải tự tay đóng tủ sách mang về khuyến khích họ đọc sách. Còn bây giờ, hầu như ngày nào anh cũng nhận được điện thoại xin sách và hỏi cách làm tủ sách. Nguồn sách anh quyên góp luôn trong tình trạng “cháy” hàng: “Tủ sách họ Đỗ, xã Quốc Tuấn huyện An Lão, Hải Phòng mới lập được 1 tháng rưỡi mà đã có 86 thiếu nhi đến mượn với 231 lượt sách. Tủ sách họ Vũ, ở làng Mộ Trạch, Hải Dương được lập từ tháng 3-2009 đến nay đã có hơn 2.000 lượt sách được mượn. Tủ sách ban đầu có 180 cuốn, con cháu góp thêm 1.700 cuốn nữa vẫn không đủ đáp ứng nhu độc giả. Điều đó phản ánh nhu cầu người đọc nông thôn rất lớn. Thế mà trước đây không có sách, bọn trẻ rất khát đọc, tội lắm”.

Cho đến nay, đã có 27 tủ sách dòng họ được lập ra ở 8 tỉnh, thành, trong đó có 2 dòng họ tự đóng tủ lẫn mua sách. Chưa kể một người phụ nữ trong TP.HCM khi được xem một chương trình về dự án của anh đã tự lập ra 3 tủ sách tại quê nhà tại Sóc Trăng với tên gọi “Tủ sách xóm tôi”. Đó là những thành công ngoài mong đợi mà chính anh cũng không dám nghĩ đến.

Ngày gặp gỡ trò chuyện với phóng viên Báo ANTĐ, cũng chính là ngày Nguyễn Quang Thạch đề đơn xin thôi việc tại một tổ chức nước ngoài để tập trung cho dự án của mình. “Từ trước đến nay tôi làm đơn lẻ nên chưa thật sự đáp ứng được các nhu cầu của các dòng họ. Tôi sẽ nghỉ việc một thời gian để tập trung làm tủ sách cho nông thôn một cách chuyên nghiệp hơn, biến nó trở thành một dự án lớn. Nhất định sẽ đánh thức được hàng triệu cuốn sách đang ngủ trên giá trong thành phố này và mang về cho nông thôn”. Từng ngày, từng giờ, anh vẫn đang miệt mài với dự án lớn của mình.       

Hoàng Hồng