Nguyên nhân khiến ông Boris Yeltsin tái tranh cử Tổng thống Nga năm 1996

ANTD.VN - Cuối năm 1995, Tổng thống Nga Boris Yeltsin dự định không tái tranh cử nhiệm kỳ thứ hai. Khi đó, chỉ số tín nhiệm của ông giảm xuống rất thấp, cuộc chiến ở Chechnya căng thẳng và tình trạng sức khỏe của ông không được tốt. Vậy, vì sao sau đó ông lại quyết định tái tranh cử và vẫn giành chiến thắng? 

Ông B.Yeltsin tại cuộc vận động tranh cử ở Yekaterinburg

“Không còn sức lực”

Đêm 11-7-1995, Tổng thống Boris Yeltsin được đưa vào bệnh viện cấp cứu vì bị đau tim. Trước đó, ông B.Yeltsin được tìm thấy nằm trên sàn phòng tắm trong dinh thự tổng thống và thở hổn hển. Sau đó, mặc dù chưa kết thúc đợt phục hồi chức năng, ông vẫn trở lại làm việc. 

Ngày 26-10-1995, B.Yeltsin lại bị nhồi máu cơ tim khi đang tắm hơi. Lần này, ông phải nằm điều trị trong bệnh viện 1 tháng. Lúc đó, B.Yeltsin dự định không tái tranh cử do sức khỏe kém, cuộc chiến ở Chechnya căng thẳng và chỉ số tín nhiệm của ông giảm xuống còn 3%. 

Trong khi đó, Chủ tịch Đảng Cộng sản Liên bang Nga (KPRF), ông Gennady Zyuganov đã trở thành người dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận trước cuộc bầu cử. Tại thời điểm ấy, những người theo chủ nghĩa tự do có khuynh hướng bỏ phiếu cho G.Zyuganov.

Theo Sergei Filatov, cựu Chánh Văn phòng Tổng thống Nga, ngay cả khi thấy ông G.Zyuganov có thể chiến thắng, B.Yeltsin vẫn bác bỏ khả năng tái tranh cử và nói rằng, ông đã hiểu tất cả nhưng “không còn sức lực”. Tuy nhiên, B.Yeltsin yêu cầu chờ kết quả của cuộc bầu cử Duma Quốc gia (Hạ viện) vào ngày 17-12-1995. Khi đó, căn cứ tình hình, ông sẽ quyết định... 

Sau khi biết KPRF đã giành được đa số phiếu bầu. Ngày 4-1-1996, B.Yeltsin nói với S.Filatov: “Chúng ta thất bại trong cuộc bầu cử vào Duma Quốc gia. Phe Cộng sản đã giành quyền kiểm soát ở đó. Tôi không muốn tái tranh cử Tổng thống, nhưng bây giờ mọi thứ đã khác”… 

Ngay sau đó, doanh nhân, nhà tư vấn chính trị Boris Berezovsky lập tức đề nghị Anatoly Chubais, người vừa bị bãi chức Phó Thủ tướng sau thất bại của đảng “Nước Nga - ngôi nhà của chúng ta” trong cuộc bầu cử Duma Quốc gia, tham gia chiến dịch vận động tái tranh cử của B.Yeltsin. Theo nhà sử học Yuri Felshtinsky, tháng 3-1996, ông B.Yeltsin đã ký sắc lệnh về việc hoãn cuộc bầu cử. Alexander Korzhakov, người đứng đầu Cơ quan An ninh của Tổng thống (SBP) yêu cầu ông B.Yeltsin làm việc này.  

Nhưng, theo ông Felshtinsky, B.Berezovsky và A.Chubais đã thuyết phục được B.Yeltsin rút lại sắc lệnh về việc hoãn cuộc bầu cử, đồng thời bãi nhiệm chức vụ của Phó Thủ tướng thứ nhất Oleg Soskovets, Giám đốc Cơ quan An ninh Liên bang Nga Mikhail Barsukov và A.Korzhakov sau vòng bầu cử đầu tiên.

Kêu gọi thanh niên có “sự lựa chọn đúng đắn”

Theo các thành viên Ban vận động tranh cử của B.Yeltsin, các cử tri ủng hộ Tổng thống “đang ngủ”, do vậy phải “đánh thức” họ dậy. Các thành viên của ban này nhận định, dù chỉ số tín nhiệm của ông G.Zyuganov tương đối cao nhưng chủ yếu nhận được sự ủng hộ của thế hệ lớn tuổi.  

Khi đó, Ban vận động tranh cử của B.Yeltsin đã yêu cầu các nhạc sĩ sáng tác bài hát cổ động, các đoàn nghệ thuật đi biểu diễn khắp nơi và kêu gọi thanh niên có “sự lựa chọn đúng đắn”. B.Yeltsin cũng xuất hiện trên sân khấu ở Rostov-na-Donu khi ca sĩ Yevgeny Osin biểu diễn. Với nụ cười gượng gạo, ông cố gắng nhảy theo ca sĩ này. 

Tháng 4-1996, chỉ số tín nhiệm của B.Yeltsin tăng lên 21%. Tối 19-6-1996, Sergei Lisovsky, người tổ chức các hoạt động này đã bị SBP bắt gần tòa nhà Chính phủ với chiếc hộp đựng 586.000 USD tiền mặt. Đây được cho là tiền ủng hộ chiến dịch tái tranh cử của ông B.Yeltsin. 

Theo kết quả vòng 1 của bầu cử được công bố vào đêm 19 rạng sáng 20-6-1996, ông B.Yeltsin giành được 35,28% phiếu bầu, ông G.Zyuganov - 32,03%, Tướng Alexander Lebed - 14,52%. 2 ngày sau, A.Lebed được bổ nhiệm vào chức vụ Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang và Cố vấn An ninh Quốc gia của Tổng thống. Đổi lại, A.Lebed ủng hộ B.Yeltsin trong cuộc bầu cử vòng 2. Và, B.Yeltsin đã giành chiến thắng...