Vẫn còn non yếu
Theo Thống kê của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), cả nước hiện có gần 7.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, trong đó tập trung chủ yếu 5 lĩnh vực chính: Cơ khí, ô tô, điện - điện tử, dệt may và công nghệ cao. Trong số đó có gần 300 doanh nghiệp đã tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI lớn như: Samsung, Honda, Toyota, LG.
Nhìn vào thống kê trên, ông Chu Việt Cường - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho hay, trong những năm qua, ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam đã có những gam màu tươi sáng hơn rất nhiều so với trước đây. Một số doanh nghiệp trong nước cũng đã làm chủ được quy trình sản xuất, đặc biệt là quy trình sản xuất những sản phẩm, linh kiện có biên dạng phức tạp, hàm lượng công nghệ cao như khuôn mẫu, hay sản xuất các linh kiện về nhựa, kim loại có yêu cầu kỹ thuật cao. Tuy vậy, khó khăn với ngành này cũng còn rất nhiều. Đơn cử như tỷ lệ nội địa hóa của nhiều ngành đang còn rất thấp và chỉ dừng lại khoảng 30 - 40%. Mức này chưa đạt được kỳ vọng của Chính phủ là có thể tới 50 - 60%. Tỉ lệ nội địa hóa thấp, năng lực cạnh tranh về giá cũng không cao và đặc biệt trình độ khoa học công nghệ của các doanh nghiệp vẫn đang còn ở mức trung bình, khả năng ứng dụng nghiên cứu khoa học rồi nghiên cứu và phát triển của các doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đang còn rất yếu.
Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ thành phố Hà Nội cho hay, những năm qua, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hà Nội đã có nhiều bước phát triển đáng kể nhờ có được những lợi thế từ định hướng, quyết sách lớn của Đảng, Nhà nước cũng như cơ hội hội nhập quốc tế và hợp tác với các cường quốc; thị trường trong nước rộng mở với dân số vàng hơn 100 triệu dân. Tuy nhiên, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn hạn chế về vốn, công nghệ, quản trị và nhân lực chất lượng cao; máy móc, thiết bị lạc hậu, thiếu đổi mới sáng tạo nên khó chen chân vào chuỗi giá trị FDI do năng lực công nghệ chưa đáp ứng yêu cầu. Theo ông Nguyễn Vân, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ cần tiếp tục đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực sản xuất để nắm bắt cơ hội từ các dự án lớn như: hàng không, đường sắt cao tốc và các định hướng phát triển của Nhà nước.
Gia tăng sức cạnh tranh
Là một trong số những doanh nghiệp đã có sản phẩm tham gia được vào chuỗi cung ứng của nước ngoài, ông Cao Văn Hùng - Giám đốc phát triển thị trường quốc tế, Công ty CP Cơ khí chính xác Smart Việt Nam cho hay, việc gia tăng hàm lượng công nghệ là yếu tố quyết định đến sức cạnh tranh của sản phẩm cũng như doanh nghiệp. “Hiện tại chúng ta đang chịu sức cạnh tranh rất lớn không chỉ về mặt trong nước mà đi ra nước ngoài chúng ta còn đang chịu sức cạnh tranh của các nhóm khác tại các thị trường khác, ví dụ Trung Quốc, Thái Lan,
Campuchia, Malaysia. Nếu chúng ta vẫn loanh quanh tập trung vào việc gia công các sản phẩm gọi là giá rẻ thì chắc chắn chúng ta sẽ gặp vấn đề rất lớn trong thời gian sắp tới. Gia tăng hàm lượng công nghệ là lối thoát duy nhất giúp cho các sản phẩm có thêm các giá trị gia tăng và tạo ra những rào cản mà không phải doanh nghiệp hay các sản phẩm giá rẻ nào cũng có thể bước qua được đấy” - ông Cao Văn Hùng chia sẻ.
Cũng theo vị đại diện doanh nghiệp này, việc tăng thêm các hàm lượng công nghệ cho sản phẩm sẽ giúp củng cố được vị thế doanh nghiệp. Rất nhiều doanh nghiệp đang nằm trong phân khúc nhà cung cấp cấp 3, cấp 4, nếu không có sự đổi mới về mặt công nghệ, áp thêm những giá trị mới, chắc chắn chúng ta không thể lên được trở thành nhà cung cấp cấp 2 hoặc cấp 1, lợi thế của ta mất đi. Khi là nhà cung cấp cấp 1, cấp 2, chúng ta trao đổi trực tiếp với khách hàng, có được thông tin chính xác không phải qua những đơn vị khác, chúng ta có thể định hướng được việc đầu tư cùng với khách hàng, thấu hiểu khách hàng, lắng nghe được các kế hoạch mở rộng của khách hàng, lúc này chúng ta đầu tư cũng sẽ có thêm những lợi thế hơn. Bên cạnh đó, khi tăng thêm hàm lượng công nghệ cũng sẽ giúp cho chúng ta mở khóa được các thị trường tiềm năng hơn, có được biên lợi nhuận lớn hơn. Ví dụ như ngành y tế, ngành hàng không…
Theo ông Chu Việt Cường, bối cảnh quốc tế và trong nước đang có những biến động, mang lại những cơ hội chưa từng có cho doanh nghiệp Việt Nam. Đó là xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu sau đại dịch hay là các chính sách như trung hòa rủi ro của các tập đoàn lớn thay vì các tập đoàn lớn chỉ tập trung gia công sản xuất tại Trung Quốc hay tại Ấn Độ. Gần đây, các tập đoàn lớn cũng đã dịch chuyển dần sang và gia công sản xuất tại Việt Nam, tạo cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp công nghiệp và đặc biệt công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam. Từ đó, Việt Nam cũng sẽ trở thành trung tâm sản xuất linh kiện hay bán thành phẩm ở khu vực.
Bên cạnh đó, chính sách về thu hút đầu tư công nghệ cao hay năng lượng xanh hay kinh tế tuần hoàn của Chính phủ Việt Nam cũng tạo nền tảng thuận lợi để cho các doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để đổi mới, nâng cao hàm lượng công nghệ, doanh nghiệp cũng phải đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt là về tài chính, công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Bộ Công Thương đã và đang tiến hành nhiều giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh, tham gia được vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn. Chẳng hạn như trong năm 2025, Bộ Công Thương đã phối hợp cùng với Samsung để hỗ trợ 5 doanh nghiệp tham gia chương trình Smart Factory, lấy đơn cử như Công ty nhựa An Lập ở Hải Phòng từ Vendor cấp 2 (nhà cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ - PV) trở thành Vendor cấp 1 của Samsung; hay Công ty nhựa Vân Long cũng là Vendor cấp 1 của Samsung hay Công ty CP Ama Holdings chuyên về sản xuất, gia công các đồ gá… cũng đã trở thành Vendor cấp 2 của Samsung và một số doanh nghiệp khác. Năm 2025 dự kiến 5 doanh nghiệp ở phía Bắc và tiến tới từ nay cho đến cuối năm cũng sẽ hỗ trợ cho 5 doanh nghiệp ở khu vực phía Nam.
Theo ông Cao Văn Hùng, để tham gia được vào chuỗi cung ứng của doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp cần xác định yếu tố cốt lõi để tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Cụ thể các yếu tố cốt lõi là: Đầu tư theo chiều sâu, chuẩn hóa quy trình một cách toàn diện và xây dựng văn hóa chất lượng.
Ở góc độ Hiệp hội, ông Nguyễn Vân cho rằng, để công nghiệp hỗ trợ phát triển hơn cần có đạo luật đặc thù cho lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt quan tâm đến vấn đề tài chính cho doanh nghiệp. “Chúng tôi cũng mong muốn Hà Nội tiếp tục tháo gỡ những rào cản về thủ tục hành chính, tiếp tục quan tâm thúc đẩy hình thành những tổ hợp Techno-Park (công viên công nghệ, khu phức hợp tập trung các hoạt động nghiên cứu - PV) trên địa bàn” - ông Nguyễn Vân kiến nghị.
