Bẫy lừa triệu đô từ… lục địa đen

ANTĐ - Dưới chiêu bài đưa ra đề nghị hợp tác đầu tư, ký hợp đồng xuất nhập khẩu, gửi thông báo trúng thầu... có giá trị lên đến hàng triệu USD với các doanh nghiệp trong nước rồi yêu cầu phía doanh nghiệp Việt Nam trả trước những chi phí như: phí nhập khẩu, phí giao dịch, phí trúng thầu, phí bảo lãnh hợp đồng của Bộ Tư pháp, Tòa án tối cao... Tuy nhiên, khi nhận được các khoản phí này, đối tác “ma” mới bắt đầu lộ mặt...
Bẫy lừa triệu đô từ… lục địa đen ảnh 1

Hợp đồng lừa béo bở

Mới đây, Công ty Năng lượng Xanh HD, trụ sở tại huyện Thường Xuân (Thanh Hóa) nhận được một bản hợp đồng yêu cầu mua 1.500 tấn than củi trị giá gần 1 triệu USD của một đối tác có tên Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế Benin thuộc châu Phi. Không những chấp nhận giá cao, bên mua còn tự đề xuất sẽ đặt cọc trước 70% giá trị hợp đồng, tương đương hơn 660.000USD. Ngay sau đó, bên mua là Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế Benin đã gửi ngay cho Công ty Năng lượng Xanh HD hàng loạt giấy tờ của Ngân hàng Tây Phi, Ngân hàng châu Phi, Bộ Tài chính Benin và Bộ Tư pháp Benin đều xác nhận đảm bảo khoản tiền gần 1 triệu USD cho bên bán.

Vui mừng vì bán được nhiều hàng, lại ở mức giá cao cho một tổ chức lớn, nên ngay sau khi hợp đồng được ký Công ty Năng lượng Xanh HD đã nhận khoán thêm vài trăm ha rừng để lấy gỗ làm than, đặt in hàng trăm nghìn bao bì dưới thương hiệu người mua, sản xuất ngày đêm cho đủ 150 tấn hàng để kịp giao ngay trong chuyến đầu tiên. Tuy nhiên trước khi đặt cọc tiền, phía Tổ chức Hợp tác và phát triển Kinh tế Benin đã yêu cầu Công ty Năng lượng Xanh HD phải nộp trước một khoản phí chuyển tiền là 3.380 USD. Đồng thời, tổ chức này cũng yêu cầu phía doanh nghiệp Việt phải chuyển thêm một khoản phí 1.500 USD với tên gọi - phí gia nhập tổ chức xóa đói giảm nghèo của châu Phi.

Tổng cộng, doanh nghiệp Việt Nam phải nộp gần 5.000 USD, tương đương 110 triệu đồng. Điều bất thường hơn cả là người mua tại Benin lại nhiều lần yêu cầu người bán tại Việt Nam chuyển tiền vào các tài khoản ngân hàng ở Indonesia và Malaysia chứ không phải là tài khoản đặt tại Benin. Do nghi ngờ bị lừa đảo nên phía Công ty Năng lượng Xanh HD đã xác minh các giấy tờ mà phía Tổ chức Hợp tác và phát triển Kinh tế Benin gửi thì mới phát hiện những giấy tờ này có giấu hiệu bị làm giả. 

Trước đó, một doanh nghiệp chuyên nhập khẩu gỗ tại Việt Nam đã tìm được qua trang www.ceblaza.net một nhà cung cấp gỗ ở Cameroon có tên là Woodventure Group. Theo hợp đồng, nhà xuất khẩu Cameroon sẽ cung cấp một khối lượng gỗ rất lớn trị giá hơn 400.000 USD và công ty Việt Nam đặt cọc 10% giá trị hợp đồng. 90% còn lại sẽ thanh toán qua ngân hàng sau khi bên mua nhận được chứng từ gốc. Thời gian giao hàng trong vòng 2 tuần kể từ ngày nhận tiền đặt cọc. Tuy nhiên sau khi nhận tiền hơn 1 tháng, nhà cung cấp gỗ vẫn chưa giao hàng và đã cắt đứt mọi liên lạc. Khi phía doanh nghiệp Việt Nam tiến hành xác minh thì phát hiện giấy phép kinh doanh của Woodventure cung cấp là giả mạo, đồng thời địa chỉ của công ty này ở Cameroon cũng không có thật. 

Trong một trường hợp khác, một doanh nghiệp Việt Nam cũng bị lừa mất khoản tiền đặt cọc 11.000 USD khi giao dịch với một công ty xuất khẩu gỗ tại Cameroon có tên là Savanna Wood. Mặc dù đã được Thương vụ Việt Nam tại Ma-rốc cảnh báo về nguy cơ bị lừa đảo và được khuyến cáo chấm dứt giao dịch với nhà cung cấp gỗ của Cameroon, song doanh nghiệp Việt Nam vì muốn có hợp đồng vẫn tiếp tục liên hệ giao dịch, dẫn đến bị đối tượng lừa mất khoản tiền đặt cọc.

Gần đây một số người ở Việt Nam nhận được thư điện tử từ một cá nhân ở châu Phi, đang tìm kiếm đối tác đầu tư cổ phần trị giá một triệu USD vào dự án nuôi tê giác lấy sừng ở Nam Phi, với lời mời đầu tư và khẳng định rằng, người được mời là một trong số ít cổ đông và là người nước ngoài đầu tiên tham gia dự án như vậy tại Nam Phi. Thư giới thiệu còn kèm một số hình ảnh minh họa được tải từ internet nhằm tăng tính thuyết phục. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu nhiều người đã phát hiện đây là hình thức lừa đảo nhằm vào nhu cầu mua bán sừng tê giác của người châu Á tại Nam Phi thời gian qua.

Nhiều chiêu thức tinh vi

Trên thực tế, đây chỉ là một số những ví dụ về những vụ lừa đảo thương mại mà đối tác lừa đảo có nguồn gốc từ một số quốc gia thuộc khu vực Trung và Tây Phi như Cameroon, Togo, Benin, Ghana, Nigeria… Hầu hết các vụ lừa đảo thương mại kiểu này đều bắt nguồn từ giao dịch thương mại điện như thông qua email, giao dịch qua các trang web thương mại điện tử, các trang mạng thông thường... Qua kênh này, các đối tác xuất phát từ các nước thuộc khu vực Trung và Tây Phi đã đưa ra đề nghị mua hàng hoặc ký hợp đồng xuất nhập khẩu hàng hóa với các doanh nghiệp trong nước, hoặc thông báo doanh nghiệp ta được chọn trúng thầu hoặc được chỉ định thầu xuất khẩu hàng hóa sang các nước khu vực Tây Phi, giá trị các hợp đồng mua hàng thường rất lớn có khi lên đến hàng triệu USD.

Tiếp theo đó, các đối tượng yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam trả trước một số tiền lệ phí như phí nhập khẩu, phí giao dịch hoặc phí đăng ký cấp giấy phép nhập khẩu với giá trị chỉ khoảng một vài nghìn đô-la Mỹ, chuyển vào tài khoản do đối tượng cung cấp. Bên cạnh hình thức đề nghị mua hàng, đối tượng cũng sử dụng chiêu thức chào bán sản phẩm cho doanh nghiệp Việt Nam, sau đó yêu cầu doanh nghiệp chuyển tiền đặt cọc trước rồi biến mất. Cũng có một số doanh nghiệp trong nước rơi  vào cảnh khi nhận hàng mới phát hiện trong các container chỉ chứa toàn… đá và rác.

Ngoài việc vẽ ra những khoản lợi nhuận kếch xù, các công ty lừa đảo còn tinh vi đến mức làm giả những doanh nghiệp xuất nhập khẩu uy tín, lập website, cung cấp các giấy tờ chứng nhận, đăng ký doanh nghiệp của các cơ quan ở nước sở tại như Bộ Thương mại, Bộ Tài chính, phòng Thương mại và Công nghiệp, số điện thoại di động, số fax, địa chỉ công ty... Tuy nhiên, tất cả giấy tờ và thông tin trên đều giả mạo. Thậm chí, các đối tượng lừa đảo còn núp dưới danh nghĩa các tổ chức thuộc Chính phủ như Niger Delta Development Commission (NDDC) hoặc phi Chính phủ như Tổ chức Cứu trợ và Phát triển kinh tế Tây Phi (EDSROWA), Tổ chức Niềm tin Hồi giáo Cameroon (IRC), tổ chức ECOWAS để lừa đảo.

Làm gì để phòng ngừa rủi ro?

Trước thực tế các đối tượng tại châu Phi thường sử dụng hình thức quảng cáo trên Internet, các kẽ hở của thương mại điện tử làm công cụ tiếp cận để tiến hành lừa đảo doanh nghiệp Việt Nam, Bộ Công Thương đã đưa ra cảnh báo, các doanh nghiệp không nên tìm kiếm khách hàng qua mạng điện tử Internet bởi hình thức giao dịch thông qua thương mại điện tử chưa phổ biến và cơ sở hạ tầng của các nước châu Phi cũng chưa đáp ứng được cho hoạt động thương mại điện tử.

Phong cách kinh doanh của các đối tác châu Phi là gặp mặt và trao đổi trực tiếp, tận mắt nhìn thấy hàng hóa trước khi quyết định mua hàng do vậy nếu đối tác nào chỉ chấp nhận giao dịch thông qua Internet mà không gặp gỡ trực tiếp, nhiều khả năng là lừa đảo. Bộ Công Thương cũng lưu ý, nhiều quốc gia ở khu vực Trung và Tây Phi là những nước nói tiếng Pháp (trừ Nigeria, Ghana, Zambia và Liberia) và tất cả các văn bản chính thức được soạn thảo bằng tiếng Pháp, ngay cả tại các tổ chức nước ngoài hoặc quốc tế có trụ sở tại đây.

Do vậy, nếu văn bản hành chính (giấy phép kinh doanh, thẻ xuất nhập khẩu) viết bằng tiếng Anh thì đó có thể là hành vi lừa đảo. Theo ông Trần Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á (Bộ Công Thương), đối với các trường hợp doanh nghiệp bị lừa đảo tiền đặt cọc, thông thường cơ quan đại diện của Việt Nam sẽ yêu cầu các cơ quan chức năng nước sở tại tác động để đòi nợ, tuy nhiên tỷ lệ thành công rất thấp bởi phần lớn số điện thoại và địa chỉ đối tác cung cấp là giả. Mặt khác, tại hầu hết các nước nói trên, Việt Nam chưa có cơ quan đại diện ngoại giao và hệ thống pháp luật tại những nước sở tại chưa hoàn thiện, nên khó xử lý các vi phạm.

Liên quan đến vấn đề thanh toán xuất nhập khẩu, ông Trần Quang Huy cũng đưa ra lời khuyên, doanh nghiệp nên đề nghị đối tác sử dụng L/C (Document Letter of Credit - chứng thư tín dụng) không hủy ngang mở tại các ngân hàng uy tín. Đồng thời doanh nghiệp cũng cần hạn chế cho khách hàng trả chậm, tuyệt đối không nên sử dụng hình thức thanh toán D/A (Document Acceptance - nhờ thu chấp nhận chứng từ) không đặt cọc nhằm tránh mất hàng hóa. Về nhập khẩu hàng từ châu Phi, cần tiến hành kiểm định hàng hóa thông qua tổ chức giám định quốc tế có uy tín tại nước sở tại trước khi đưa hàng lên tàu. Doanh nghiệp Việt Nam nên cố gắng đàm phán với nhà cung cấp để không phải đặt cọc tiền hoặc đặt cọc tối thiểu,  chỉ nên mua với khối lượng nhỏ cho các đơn hàng đầu tiên.

Theo khuyến cáo của Bộ Công Thương, để mở rộng thị trường sang châu Phi, doanh nghiệp nên tham gia các hội thảo, diễn đàn doanh nghiệp, các hội chợ thương mại tổ chức tại châu Phi, các đoàn xúc tiến thương mại do các Bộ, ngành tổ chức hoặc trực tiếp đi khảo sát tìm hiểu thị trường, đồng thời nhờ các Thương vụ của Việt Nam ở châu Phi hoặc các doanh nghiệp quen giới thiệu đối tác uy tín.

Để xác minh doanh nghiệp đối tác nước ngoài, doanh nghiệp nên đề nghị đối tác cung cấp địa chỉ đầy đủ bao gồm cả giấy phép đăng ký kinh doanh, thẻ xuất nhập khẩu và địa chỉ ngân hàng nơi doanh nghiệp đó mở tài khoản và gửi cho Thương vụ Việt Nam tại châu Phi hoặc gửi về Bộ Công Thương để xác minh trước khi tiến hành giao dịch. Để tránh những rủi ro và tìm kiếm được cơ hội kinh doanh tại khu vực này, Vụ thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á lưu ý doanh nghiệp thực hiện khảo sát thị trường, chủ động tìm kiếm thông tin từ các nguồn chính thống của Bộ CCoongThương và các Thương vụ. Việc tìm kiếm và giao dịch với khách hàng trên các trang mạng được cảnh báo nên hạn chế tối đa.