Với các vi phạm quy định về đăng ký và quản lý cư trú, khoản 1 Điều 10 Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định, phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500.000-1 triệu đồng với các hành vi:
Không thực hiện đúng quy định của pháp luật về đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú, xóa đăng ký thường trú, xóa đăng ký tạm trú, tách hộ, điều chỉnh thông tin về cư trú trong Cơ sở dữ liệu về cư trú hoặc khai báo thông tin về cư trú;
Không thực hiện đúng quy định của pháp luật về thông báo lưu trú, khai báo tạm vắng;
Không xuất trình giấy tờ liên quan đến cư trú hoặc thông tin về cư trú trên ứng dụng định danh quốc gia theo yêu cầu kiểm tra của cơ quan, người có thẩm quyền.
Quy định trên không nêu cụ thể người thuê trọ hay người chủ trọ sẽ bị phạt nếu không đăng ký tạm trú nên cả 2 đối tượng này đều có thể bị phạt. Mức phạt trên áp dụng với cá nhân, tổ chức có cùng hành vi vi phạm sẽ bị phạt gấp 2 lần cá nhân.
Về thủ tục đăng ký tạm trú cho người thuê trọ, theo Luật Cư trú, công dân đến sinh sống tại chỗ ở hợp pháp ngoài phạm vi đơn vị hành chính cấp xã nơi đã đăng ký thường trú để lao động, học tập hoặc vì mục đích khác từ 30 ngày trở lên thì phải thực hiện đăng ký tạm trú.
Điều đó có nghĩa người thuê trọ phải có nghĩa vụ đăng ký tạm trú theo quy định của pháp luật. Hồ sơ đăng ký tạm trú bao gồm: Tờ khai thay đổi thông tin cư trú (với người đăng ký tạm trú là người chưa thành niên thì trong tờ khai phải ghi rõ ý kiến đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ, trừ trường hợp đã có ý kiến đồng ý bằng văn bản); Giấy tờ, tài liệu chứng minh chỗ ở hợp pháp.
Về việc chủ nhà trọ đòi giữ Thẻ căn cước của người thuê, theo quy định hiện hành, Thẻ căn cước chỉ bị tạm giữ trong các trường hợp: Công dân đang chấp hành quyết định đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc hoặc vào trường giáo dưỡng; Đang bị tam giam, tạm giữ hoặc đang chấp hành án phạt tù.
Trong thời gian này, công dân vẫn được phép dùng Thẻ căn cước của mình để giao dịch. Khi hết thời hạn của các trường hợp trên, công dân sẽ được trả lại Thẻ Căn cước.
Người có quyền tạm giữ Thẻ căn cước của người khác là cơ quan thi hành lệnh tạm giam, tạm giữ, thi hành án phạt tù, thi hành quyết định đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục hoặc cai nghiện bắt buộc.
Do đó, chủ nhà trọ không phải một trong các cơ quan có thẩm quyền tạm giữ Thẻ căn cước của người khác đồng thời người thuê trọ cũng không thuộc một trong các trường hợp bị tạm giữ Thẻ căn cước.
Trường hợp chủ nhà trọ cố tình giữ Thẻ căn cước của người thuê trọ thì có thể bị coi là chiếm đoạt, sử dụng thẻ Căn cước công dân của người khác.
Với hành vi này, chủ nhà trọ sẽ bị phạt tiền từ 1-2 triệu đồng (theo Điều 10 Nghị định 144/2021/NĐ-CP). Đồng thời, Thẻ căn cước của công dân sẽ được nộp lại cho cơ quan chức năng.
Khi bị bên cho thuê nhà yêu cầu hoặc cố tình giữ Thẻ căn cước, người thuê trọ cần kiên quyết từ chối. Nếu chủ trọ vẫn trây ì không trả thì người đi thuê trọ có thể báo cho công an cấp xã nơi mình đang ở trọ can thiệp kịp thời, yêu cầu chủ trọ trả lại Thẻ căn cước.
