Tìm về nơi phát tích Binh chủng Pháo binh
“Vải Quang, húng Láng, ngổ Đầm/ Cá rô đầm Sét, sâm cầm Hồ Tây” Làng Láng được mọi người biết đến với cây rau húng. Rau húng trồng được ở nhiều nơi, nhưng chỉ húng làng Láng mới có hương thơm nhẹ, thanh tao và khi trồng ở nơi khác không thể có được. Ấy là khi Láng còn là vùng đất ven đô với đặc trưng làng xã rõ nét. Còn bây giờ, làng Láng đã đô thị hóa với nhiều tòa nhà cao tầng và phố xá sầm uất, được chia gọi bằng 3 tên phố: Láng Thượng, Láng Trung và Láng Hạ. Tuy nhiên, dấu ấn văn hóa của một làng quê thì vẫn còn đó, các di tích lịch sử đình, đền, chùa, đặc biệt là chùa Láng (di tích danh thắng tiêu biểu của Thủ đô) với lễ hội truyền thống đã được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Vào một ngày giữa tháng 6, khi sắc tím của những bông hoa bằng lăng bung nở trên phố phường Hà Nội,tôi tìm đến pháo đài Láng do quân đội Pháp xây dựng từ hơn 80 năm về trước trên cánh đồng làng Láng Trung xưa. Theo chỉ dẫn trên mạng, pháo đài Láng nằm trên con phố nhỏ cùng tên, trong khuôn viên cơ quan khí tượng thủy văn. Nhưng đó là những thông tin đã cũ. Hiện tại, di tích pháo đài Láng đã được đầu tư xây mới, cải tạo thành không gian mở, tức là không còn hàng rào bao quanh như trước kia, để người dân dễ dàng tiếp cận với di tích.
Từ phố Huỳnh Thúc Kháng đi qua ngã tư cắt ngang phố Nguyễn Chí Thanh tới số nhà 10 Pháo Đài Láng là cơ quan Trung tâm Điều tra, khảo sát, công nghệ và dịch vụ khí tượng thủy văn thuộc Cục Khí tượng thủy văn. Di tích nằm liền kề sát với cơ quan này. Ngay trên vỉa hè, một khẩu pháo nhỏ đặt trong ụ pháo hình tròn đang hướng nòng về khu vực trung tâm thành phố. Phía sau khẩu pháo là bức phù điêu bằng đá với hình ảnh Bác Hồ đang kêu gọi đồng bào chiến sĩ bảo vệ Thủ đô thân yêu. Chính giữa ụ đất bao quanh mâm pháo là tấm bia ghi dòng chữ: “Hồi 20 giờ 3 phút ngày 19-12-1946, trận địa pháo đài Láng được lệnh nổ súng, bắn những phát đạn đầu tiên vào quân Pháp ở thành Hà Nội, mở đầu cho toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Khẩu pháo này là 1 trong 2 khẩu pháo của pháo đài thời kỳ đó. Là chứng tích cho sự mở đầu của quân và dân Hà Nội “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” để bảo vệ Thủ đô yêu dấu. Nơi đây cũng chính là cội nguồn phát tích và trưởng thành của lực lượng Pháo binh Việt Nam anh hùng”.
Được biết, trước ngày toàn quốc kháng chiến, ta thu được 12 khẩu pháo của địch. Đây đều là các khẩu pháo sản xuất từ thế chiến thứ nhất, không có máy ngắm và trong tình trạng hư hỏng do quân Nhật cố tình phá hủy trước khi giải giáp để không phải giao nộp vào tay quân Tưởng. Tháng 11-1945, ta quyết định thành lập xưởng quân giới với khoảng hơn 10 người, trong đó có những thợ sửa chữa pháo từng làm cho quân đội Pháp được giác ngộ theo Việt Minh. Với tinh thần sáng tạo, vượt khó, lực lượng quân giới của ta đã tìm kiếm, thu nhặt các bộ phận để sửa chữa, lắp ráp hoàn chỉnh thành 7 khẩu pháo sử dụng được. Ngày 29-6-1946, Bộ Quốc phòng quyết định thành lập Đoàn pháo binh Thủ đô, trong đó có Trung đội pháo đài Láng, Xuân Tảo, Thổ Khối và Xuân Canh. Pháo đài có 2 khẩu pháo cao xạ 75mm, hiện nay chỉ còn 1 khẩu được trưng bày ở khu vực di tích. Từ cội nguồn đó, ngày 29-6 được lấy làm ngày truyền thống của Binh chủng Pháo binh anh hùng.
Hà Nội vùng đứng lên
“Hà Nội cháy, khói lửa ngập trời/ Hà Nội hồng ầm ầm rung/ Hà Nội vùng đứng lên! Hà Nội vùng đứng lên! Sông Hồng reo... Hà Nội vùng đứng lên!”.
Những lời ca hào sảng ghi lại khí thế sục sôi của quân và dân Thủ đô được nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi khắc họa qua bài hát “Người Hà Nội” đã làm thế hệ hôm nay sống lại không khí hào hùng “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” của Thủ đô xưa. Đúng 20h03, công nhân Nhà máy điện Hà Nội cho nổ mìn phá máy phát, đèn toàn thành phố vụt tắt. Từ pháo đài Láng, những viên đạn căm hờn trút xuống đầu quân địch và cơ sở hậu cần của chúng, mở đầu toàn quốc kháng chiến. Tiếp đó, các khẩu pháo ở Xuân Tảo, Xuân Canh cũng đồng loạt khai hỏa vào những vị trí quân Pháp đồn trú.
Mặc dù các chiến sĩ của ta mới làm quen với vũ khí, phương tiện phục vụ chiến đấu như bảng bắn, ống nhòm, khí tài thông tin... không có, các chiến sĩ cũng không được bắn tập vì phải giữ bí mật, nhưng khi bắn đều trúng mục tiêu. Ngày 20-12-1946, pháo đài Láng bắn chặn quân Pháp từ Đồn Thủy tiến về Bắc Bộ Phủ; ngày 21-12-1946, pháo đài Láng bắn rơi 1 máy bay giặc trên bầu trời Thủ đô. Những chiến công ấy làm quân Pháp bất ngờ và khiếp sợ, chúng không thể hiểu nổi vì sao Việt Minh lại có hỏa lực mạnh ngay trong nội thành. Sau 60 ngày đêm giam chân quân Pháp ở Hà Nội, tiêu hao sinh lực địch, cuối cùng để bảo toàn lực lượng cho kháng chiến lâu dài, pháo đài Láng được lệnh bắn hết cơ số đạn rồi tháo dỡ vũ khí và di chuyển.
Từ pháo đài Láng đến chiến dịch Điện Biên Phủ, lực lượng pháo binh của Hà Nội đã phát triển thành một quân chủng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Chấp hành nghiêm mệnh lệnh của Tổng tư lệnh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, bộ đội pháo binh đã không quản ngại hy sinh đưa pháo vào rồi lại kéo pháo ra nhằm chuyển đổi phương châm tác chiến từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”, góp phần quyết định vào thắng lợi của chiến dịch. Với thành tích xuất sắc đó, bộ đội pháo binh vinh dự được Bác Hồ tặng 8 chữ vàng: “Chân đồng, vai sắt, đánh giỏi, bắn trúng”.
Gần 1 thế kỷ sắp trôi qua, pháo đài Láng không chỉ là di tích lịch sử, là địa chỉ đỏ của Thủ đô mà còn là một tượng đài biểu trưng cho tinh thần yêu nước, ý chí vượt khó và khí thế sục sôi đánh giặc của một thế hệ người Hà Nội tin yêu Chính phủ cách mạng và Bác Hồ kính yêu. Việc cải tạo pháo đài Láng trở thành không gian mở bên cạnh mặt tích cực là đưa di tích tới gần hơn với công chúng, cũng đặt ra những thách thức trong việc giữ gìn và bảo tồn hiện vật. Mong rằng, hướng tới kỷ niệm 80 năm ngày thành lập nước, pháo đài Láng sẽ là một điểm đến đáng nhớ trong hành trình ngược dòng lịch sử của Thủ đô.
