Số người mất việc vượt xa con số 1 triệu người
Mới đây, Công ty tư vấn Challenger, Gray & Christmas công bố báo cáo cho thấy, với các thông báo cắt giảm mạnh nhân sự của các doanh nghiệp Mỹ vào tháng 11, tổng số người mất việc trong cả năm 2025 tiếp tục vượt xa qua mốc 1 triệu người. Theo báo cáo, số lao động bị thông báo sa thải trong tháng 11 là 71.321 người, tuy thấp hơn so với con số hơn 153.000 người trong tháng 10 (mức cao nhất cho tháng này trong vòng 22 năm), nhưng đã nâng tổng số việc làm bị cắt giảm trong năm 2025 lên 1,17 triệu. Con số này cao hơn 54% so với cùng kỳ năm ngoái và là mức cao nhất kể từ năm 2020, khi đại dịch Covid-19 làm rung chuyển nền kinh tế toàn cầu.
Hôm 28-10, Amazon chính thức thông báo cắt giảm hơn 14.000 nhân sự, với kế hoạch loại bỏ 10% tổng lực lượng lao động “cổ cồn” trong tương lai và nhắm tới mục tiêu cắt giảm tới 30.000 việc làm trong khối văn phòng. Cùng lúc, UPS cho biết họ đã giảm khoảng 14.000 vị trí quản lý trong vòng 22 tháng qua. Đáng nói, thông tin này chỉ đến vài ngày sau khi nhà bán lẻ Target công bố cắt 1.800 vị trí văn phòng.
Trước đó, hồi đầu tháng 10, hàng loạt nhân viên văn phòng tại các công ty như: Rivian Automotive, Molson Coors, Booz Allen Hamilton và General Motors cũng nhận được thông báo sa thải hoặc biết rằng điều đó sắp xảy ra. Tính chung, hàng chục nghìn nhân viên văn phòng mới bị sa thải ở Mỹ đang bước vào một thị trường việc làm trì trệ, nơi dường như không còn chỗ cho họ.
Thị trường việc làm ở Mỹ đã trải qua nhiều biến động kể từ sau đại dịch Covid-19. Từ làn sóng “đại từ chức” (Great Resignation) với hàng triệu người nghỉ việc tìm cơ hội mới, thị trường dịch chuyển sang giai đoạn “đại trì trệ” (Great Stay) - khi người lao động có xu hướng bám víu vào công việc hiện tại thay vì mạo hiểm thay đổi. Bước sang năm 2025, thị trường lao động đi vào trạng thái “không tuyển dụng, không sa thải” (no hire, no fire). Các công ty hạn chế mở rộng tuyển dụng nhưng cũng không cắt giảm nhân sự quy mô lớn - một trạng thái tạo sự an toàn cho nhân viên hiện tại nhưng khiến người tìm việc gặp khó khăn.
Tuy nhiên, sự cân bằng mong manh này đang dần lung lay. Làn sóng sa thải quy mô lớn tại các tập đoàn như Amazon, UPS, Target, Skydance Paramount… báo hiệu một bước ngoặt đang đến gần. Thị trường lao động Mỹ, vốn là điểm sáng của nền kinh tế suốt ba năm qua, đang bước vào giai đoạn điều chỉnh. Việc sa thải đồng loạt từ các tập đoàn lớn không chỉ phản ánh khó khăn ngắn hạn, mà còn cho thấy chu kỳ tuyển dụng “dễ vào - dễ ra” đang trở lại, sau thời kỳ doanh nghiệp thừa mứa tiền và thiếu người thời hậu Covid-19. Nếu năm 2021 và 2022 là thời kỳ “khát nhân lực”, thì năm 2025 chứng kiến sự tỉnh giấc của thị trường lao động, nơi doanh nghiệp bắt đầu thắt chặt biên chế và tạm dừng tuyển mới.
Một mô hình việc làm mới đang hình thành ở Mỹ. Các tập đoàn lớn thu hẹp quy mô, cắt giảm sâu các vị trí văn phòng, khiến số lượng việc làm tốt, ổn định - vốn từng nuôi sống các gia đình trung lưu ngày càng ít đi. Những vị trí bị cắt giảm phần lớn là những công việc mà người Mỹ từng mơ ước - yêu cầu bằng đại học, lương cao, môi trường văn phòng thoải mái như quản lý nhân sự hay kỹ sư trung cấp. Giờ đây, những công việc tưởng chừng ổn định lại trở thành quả bom hẹn giờ, khi nhân viên cấp trung chỉ biết chờ đến lượt mình nhận cuộc gọi “chia tay”.
Theo số liệu liên bang mới nhất. Gần 2 triệu người Mỹ hiện đang thất nghiệp dài hạn (trên 27 tuần). Tất cả những yếu tố này đang định hình lại khái niệm “văn phòng” tại Mỹ, khiến các quản lý còn lại phải giám sát nhiều người hơn, ít thời gian hơn, và nhân viên phải gánh khối lượng công việc nặng nề hơn bao giờ hết. Chỉ khoảng 20% người Mỹ cho biết họ rất tự tin hoặc cực kỳ tự tin rằng mình có thể tìm được một công việc tốt nếu muốn, thấp hơn rõ rệt so với các năm trước.
“Thu hẹp bộ máy, dồn lực cho công nghệ và AI”
Làn sóng sa thải tràn lan ở Mỹ không chỉ là một cú sốc ngắn hạn. Nó đánh dấu sự chuyển dịch quyền lực giữa lao động và công nghệ trong nền kinh tế số. Khi các doanh nghiệp đổ xô tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả, hàng trăm nghìn lao động buộc phải đối mặt với thực tế mới: năng suất của máy móc đang vượt qua con người ở nhiều lĩnh vực. Điểm chung của việc cắt giảm nhân sự của các tập đoàn là chiến lược “thu hẹp bộ máy, dồn lực cho công nghệ và AI”. Nhiều doanh nghiệp kỳ vọng tự động hóa có thể giúp tiết kiệm hàng tỷ USD trong vài năm tới, nên việc điều chỉnh nhân sự hiện tại được xem là bước chuẩn bị cho tương lai.
Ông Andy Jassy, CEO của Amazon cho biết, việc áp dụng AI sẽ giúp hoạt động hiệu quả hơn, từ đó làm giảm nhân sự trong vài năm tới. Trong một bài viết đăng trên trang cá nhân, ông Jassy mô tả: “Chúng tôi sẽ triển khai ngày càng nhiều AI tạo sinh (Generative AI) và các tác nhân AI (agent). Điều này sẽ làm thay đổi cách chúng ta làm việc. Một số công việc hiện tại sẽ cần ít người hơn, trong khi các công việc khác sẽ cần nhiều người hơn”. Ông dự kiến vài năm tới, lực lượng lao động tại Amazon sẽ giảm, do công ty hưởng lợi ích hiệu suất từ việc sử dụng AI trên khắp công ty. Jassy cũng nhấn mạnh rằng ảnh hưởng của AI sẽ không chỉ giới hạn ở Amazon, mà sẽ “thay đổi cách tất cả chúng ta làm việc và sinh sống”, với hàng tỷ tác nhân AI “xuất hiện trong mọi doanh nghiệp và mọi lĩnh vực có thể tưởng tượng được”.
Điều trớ trêu là, dù AI mang lại lời hứa về tăng trưởng, nó cũng đang đẩy nền kinh tế Mỹ vào một giai đoạn bất định. Nếu không có chiến lược thích ứng từ đào tạo lại lực lượng lao động đến chính sách điều tiết công nghệ, những báo cáo việc làm “tồi tệ nhất trong 2 thập kỷ” có thể sớm trở thành chuẩn mực mới của thời đại hậu AI. Ông Dario Amodei - CEO công ty khởi nghiệp về trí tuệ nhân tạo Anthropic cảnh báo rằng AI có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng nhanh hơn dự báo của các chính trị gia và doanh nghiệp. Ông cho biết AI, bao gồm cả các công cụ do chính Anthropic phát triển, có thể khiến một nửa số công việc văn phòng cho người mới ra trường biến mất. Tỷ lệ thất nghiệp có thể lên tới 20% trong vòng 5 năm tới.
Khi các tập đoàn công nghệ và nhà đầu tư theo đuổi hiệu quả tối đa, AI và tự động hóa đang định hình lại bộ mặt việc làm tại Mỹ, thế hệ trẻ có nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Theo Hiệp hội các trường đại học và nhà tuyển dụng Mỹ, sinh viên tốt nghiệp năm 2025 nộp nhiều hồ sơ hơn nhưng nhận được ít lời mời hơn so với khóa 2024. Anh Kobe Baker, 23 tuổi, tốt nghiệp Đại học Baylor vào đầu năm 2025 chia sẻ: “Tôi cảm giác mình đã cố gắng rất nhiều để bước vào thị trường lao động, nhưng chiếc thang đã bị rút mất. Không ai chỉ cho tôi cách cải thiện hay làm tốt hơn, chỉ là một sự im lặng hoàn toàn”.
Những người vẫn còn việc làm thì sống trong lo sợ bị cắt giảm, còn những người đã mất việc thì vật lộn tìm lại chỗ đứng trong một nền kinh tế đang ngày càng nói với họ rằng “Chúng tôi không cần bạn nữa”.
