Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 18: Ẩn số Bông Sen vàng

ANTĐ - Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 18 sẽ lùi lại từ 14 đến 16-10 so với dự kiến ban đầu  vì Quốc tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp.  Với mỗi kỳ liên hoan phim truyện nhựa luôn là mảng được quan tâm nhất trong các kỳ LHP việt nam. Tại LHP Việt Nam lần thứ 18 này, việc bí mật kết quả đến phút chót sẽ góp phần tạo nên sức hấp dẫn trong lễ trao giải. Tuy vậy, đã có cơ sở để dự đoán về các ẩn số cũng như khả năng các phim đoạt giải.

Phim Nhà nước có “cửa”

Nhìn vào danh sách 23 phim truyện nhựa tham gia LHP năm nay có thể thấy các phim phong phú về đề tài, thể loại, đa dạng trong cách làm phim, cách dùng ngôn ngữ điện ảnh để thể hiện và gửi gắm thông điệp. Phim Nhà nước vừa ít về số lượng khi chỉ có 4 bộ phim lại đa số chưa đến được với người xem. Còn phim tư nhân tiếp tục áp đảo về số lượng nhưng không tỷ lệ thuận với chất lượng. Nhìn chung, phim hấp dẫn khán giả thì ít tính nghệ thuật và ngược lại.

Phim Nhà nước năm nay có 4 đại diện: “Cát nóng”, “Đam mê”, “Những người viết huyền thoại” và “Và anh sẽ trở lại”. Điều dễ thấy là trong cả “Cát nóng” và “Đam mê” đều có đề tài hấp dẫn nhưng cách kể chuyện khá cũ, lại chưa được thể hiện bằng tư duy làm phim mới mẻ và phương pháp làm phim tiệm cận tác phẩm mang giá trị nghệ thuật đích thực. Chưa kể, sẽ là mâu thuẫn khi nói về đứa con tinh thần mà mình phải chịu trách nhiệm chính, đạo diễn của “Đam mê” lại tự hỏi mình: “Nhân vật chưa tới. Câu chuyện chưa tới. Bộ phim chưa tới. Nhưng, phải tới đến như thế nào, không phải ai cũng trả lời được”. Tương tự, đạo diễn của “Cát nóng” đã từng lý giải: “Bộ phim được quay bằng máy quay truyền hình, nhưng đó lại là một bộ phim nhựa. Là phim nhựa hay không là do cái đầu”. Đó là quan điểm cũng là mâu thuẫn của người làm phim.

Nhưng tác phẩm cuối cùng phải chăng lại không liên quan gì tới những điều đó? Và người ta đã ấp ủ “đam mê” trong “cát nóng” nên ý tưởng tốt đã chẳng chịu “nở” thành phim hay và hấp dẫn như kỳ vọng? Hoàn thành muộn hơn, phim “Những người viết huyền thoại” có ưu thế không chỉ vì chọn đề tài truyền thống (chiến tranh cách mạng) với độ an toàn cao mà còn bởi công tác dàn dựng của đạo diễn khá chắc tay. Dù kịch bản phim này áp dụng nhiều thủ pháp về cốt truyện, cấu trúc và nhân vật nhưng vế thứ ba lại là vế yếu nhất khi nhân vật chính lại khá mờ nhạt và không có được cái duyên thầm như của kịch bản “Mùi cỏ cháy”.

Điều đáng tiếc là phim chưa thật hấp dẫn, hơn nữa khán giả bị tra tấn do sự lạm dụng cảnh cháy nổ quá liều lượng, và thực sự đáng tiếc nhất khi chưa có cảnh phim nào khiến người xem rơi lệ hay xúc động đến ứa nước mắt.

Tuy vậy, xét tất cả các tiêu chí, điều kiện cần và đủ, khách quan và chủ quan, nhiều khả năng “Những người viết huyền thoại” có thể làm nên chuyện khi sẽ lọt vào top đoạt giải cao và ngoài giải “Đạo diễn xuất sắc” thì một Bông sen Bạc dành cho phim, như một sự tri ân những người đã quên mình cho mặt trận Trường Sơn, cũng là dễ hiểu. Còn phim  “Và anh sẽ trở lại” thì người viết và đông đảo khán giả chưa thể nói điều gì vì tới tháng 11 phim mới được phát hành, cho nên “quả bóng” hiện được đá về phía Ban giám khảo!

Phim nghệ thuật vẫn còn chỗ đứng?

Tại LHP lần này, có ít nhất 5 phim của dòng phim nghệ thuật là “Lạc lối”, “Cát nóng”, “Đam mê”, “Mùa hè lạnh” và “Lấy chồng người ta”… nhưng theo các cách khác nhau đã sớm không tạo được ấn tượng trong khán giả. Riêng “Lạc lối”, do đã được ghi nhận bằng giải Cánh diều Bạc 2012 là khả dĩ có cơ hội. Tuy vậy, căn cứ vào bộ phim và cả sự thiếu nồng nhiệt của dư luận, nhiều khả năng “Lạc lối” sẽ không vượt lên được số phận tương tự như “Tâm hồn mẹ” từ LHP Việt Nam 17 của 2 năm trước. Riêng 2 phim “Thiên mệnh anh hùng”, “Scandal (Bí mật thảm đỏ)” đã “làm mưa làm gió” với 8 giải tại Cánh Diều 2012 chắc sẽ tiếp tục là ứng viên nặng ký của LHP lần này.

Song nếu để tìm ra sự sáng tạo nghệ thuật theo tiêu chí của Bông sen Vàng thì những phim này đã… chệch đường ray. Xét theo tiêu chí LHP, sẽ là điều lạ nếu các phim này đạt giải cao. Nếu được chọn những ẩn số, ngoài “Và anh sẽ trở lại” có thể kể đến “Lấy chồng người ta”, “Nhà có 5 nàng tiên”, “Đường đua”, “Lửa Phật”… Và nếu được bầu cho các phim hài vừa làm tốt việc đáp ứng thị hiếu khán giả vừa không phải hài nhảm, lại rất biết đầu tư làm phim… cần bỏ phiếu cho “Nhà có 5 nàng tiên”, “Cưới ngay kẻo lỡ”… Còn các phim như “Hiệp sĩ Guốc Vông”, “Giấc mộng giàu sang”, “Hello cô Ba”, “Yêu em, anh dám không?”, “Hit: Hoàng tử và Lọ lem”, “Ranh giới trắng đen”, “Săn đàn ông”... thì được tham gia LHP đã là một cơ hội tốt và không có nhiều “cửa”. Vì vậy, có người nói vui là xin “đi chỗ khác chơi” nếu như có ý định đọ tài cao thấp và giành giải.

Sẽ là khập khiễng khi so sánh một số phim ứng viên Bông sen với các phim được xem là thảm họa vì việc được xếp chung “chiếu” đã là một sự khập khiễng. Nhưng người xưa vốn có câu “xấu đều còn hơn tốt lỏi”, và đôi khi số lượng cũng là một sự an ủi lớn. Chỉ cần hình dung sự tẻ nhạt nếu chỉ có 4 phim Nhà nước với bằng ấy phim tư nhân tham gia LHP nếu tỷ lệ thuận với chất lượng thì còn gì bằng! Dựa vào chất lượng của 23 phim truyện nhựa tham gia LHP năm nay, sẽ không dễ nếu muốn tìm ra một ứng viên vừa hấp dẫn khán giả lại vừa giàu tính nghệ thuật. Bởi vì đây vẫn là hai mục tiêu và kỳ vọng mà các nhà làm phim Việt Nam chưa thể kết hợp một cách hài hòa và vẫn trên đường tìm lời giải cho bài toán khó. Tiêu chí “dân tộc, nhân văn, sáng tạo, hội nhập” có giúp bài toán dễ giải hơn? Như mọi LHP khác, trong bó đũa sẽ chọn được cột cờ. Vấn đề là phim nào sẽ hội tụ được nhiều nhất sự kết hợp và các tiêu chí đó để được vinh danh một cách xứng đáng.