Vỉa hè trước cửa, cứ tưởng của mình

Quây kín gốc cây làm nơi đun nấu

Có cũng như không

Vỉa hè là một phần không gian công cộng dành cho người đi bộ theo quy định của Luật Giao thông đường bộ, đồng thời, còn là thứ không thể thiếu trong kiến trúc đô thị. Nhưng thực tế, vỉa hè trên nhiều tuyến phố của Hà Nội từ lâu đã không được sử dụng đúng với chức năng vốn có bởi nó đã trở thành nơi gắn với hoạt động mưu sinh của nhiều hộ kinh doanh. Không chỉ bung ra cà phê, cơm, phở vỉa hè, trà đá, trà chanh “chém gió”, thậm chí mọi sinh hoạt thường nhật phục vụ nhu cầu của các hộ kinh doanh và người dân cũng được “phơi” sát mặt đường.

Khảo sát tại tuyến phố Nguyễn Khuyến, phường Văn Miếu, quận Đống Đa, chúng tôi nhận thấy khá nhiều hộ kinh doanh tận dụng vỉa hè để làm nơi đun nấu, bày biện thực phẩm, bán hàng ngay trên lối đi lẽ ra chỉ dành riêng cho người đi bộ như cửa hàng bún chả, nem rán ngay cạnh ngõ Nguyễn Khuyến. Chính vì vậy, nhiều người phải tìm cách “né” chướng ngại vật bằng cách đi bộ dưới lòng đường. 

Tủ điện trở thành nơi bày bát, đũa

Di chuyển qua phố Văn Miếu, cách đó vài chục mét, chúng tôi phát hoảng khi thấy nhân viên một cửa hàng bún chả tại số 9 Văn Miếu nướng thịt ngay dưới chân cột điện, xung quanh là cả đống dây, chỉ cần sơ ý một chút là có thể xảy ra cháy, nổ, mất an toàn cho các hộ dân sinh sống tại đây. Ngay cả dưới những gốc cây xanh làm đẹp hè phố dọc dãy quán bán hàng ăn các loại như cơm rang, phở mỳ xào, trước cửa số nhà 279 Văn Miếu cũng được một số hộ dân quây kín, đặt bếp than tổ ong làm nơi đun nấu, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị. Tại nhiều tuyến phố sầm uất khác, nhiều cửa hàng buôn bán vật liệu xây dựng còn lấn chiếm vỉa hè làm nơi bày bán sắt thép, sơn và những cuộn giấy dán tường… Chị Nguyễn Thanh Tú - ở phường Giảng Võ, quận Ba Đình cho hay, nhiều hôm đưa con đi dạo phố, chị không thể nhận ra đâu là vỉa hè vì nó đã bị người dân chiếm dụng một cách không thương tiếc. Không ít lần chị buộc phải đi xuống lòng đường - nơi chỉ dành cho các phương tiện giao thông, thậm chí người tham gia giao thông cũng phải chen lấn mới có đường đi và khả năng va quyệt với người đi bộ là rất cao.  

Trong khi đó, tại ngõ Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm - một con ngõ khá  yên bình, nơi tập trung đông khách nước ngoài đi bộ vãng cảnh xung quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm, chúng tôi nghe một số khách du lịch nước ngoài phàn nàn họ phải mướt mồ hôi di chuyển từng bước trong “rừng” xe được dựng kín bởi các hộ kinh doanh hàng ăn từ bún đậu mắm tôm, cơm rang, bún, miến,... từ đầu phố Phan Chu Trinh kéo dài tới tận phía sau khách sạn De l’opera Hanoi (khách sạn Dân chủ cũ). Về nguyên tắc, vỉa hè dành cho người đi bộ nhưng thực tế tại nhiều tuyến phố mà phóng viên đã khảo sát thì gần như đã trở thành nơi bày bán đủ loại hàng hoá. Người kinh doanh cũng chẳng mấy quan tâm người đi bộ làm thế nào len lỏi trên những lối đi đã bị họ lấn chiếm một cách ngang nhiên.

Đun nấu ngay dưới chân cột điện

“Xẻ thịt” không gian chung

Với suy nghĩ, không gian trước cửa nhà mình thuộc về… mình, nhiều cơ sở rửa xe còn thản nhiên “hành nghề” trên vỉa hè, lòng đường, bất chấp người tham gia giao thông qua lại đông đúc. Đơn cử như điểm rửa xe máy tại số 4 Nguyễn Thái Học, phường Cửa Nam và cơ sở rửa xe ô tô nằm ngay trên phố Lê Thánh Tông, quận Hoàn Kiếm, chúng tôi nhận thấy nhân viên đang rửa xe ngay dưới lòng đường. Mặc dù thời tiết tạnh ráo nhưng cả một đoạn đường ngập ngụa nước thải từ dịch vụ rửa xe của cơ sở này. Trên một số tuyến đường, cơ quan chức năng xác định bằng một vạch sơn chia ranh giới dành cho các hộ kinh doanh, thế nhưng, bất chấp những nỗ lực ấy, phần lớn vỉa hè ở thành phố vẫn… chẳng có lối cho người đi bộ (cho dù vỉa hè có nơi rộng tới 4 - 5m). Không ít người dân đặt câu hỏi tại sao việc kinh doanh, buôn bán trên vỉa hè diễn ra công khai nhưng chưa được cơ quan chức năng xử lý triệt để.

Dịch vụ rửa xe lấn chiếm vỉa hè,  lòng đường

Ngay tại khu tái định cư Nam Trung Yên, người dân còn tận dụng vỉa hè để trồng rau và sử dụng diện tích dành cho sinh hoạt chung làm nơi chăn nuôi gia cầm. Phản ánh tới Đường dây nóng Báo ANTĐ, một số hộ dân sinh sống tại đây cho biết, nếu tình trạng này tiếp tục tái diễn thì chẳng mấy chốc phần cảnh quan chung của khu chung cư sẽ bị biến thành “nông trại”. Mặc dù  thời gian qua, thành phố đã có  nhiều giải pháp để xử lý các vấn đề liên quan đến hoạt động mưu sinh của những người buộc phải kiếm sống nơi vỉa hè, lòng đường, thế nhưng, mọi tranh luận vẫn không có lối ra, không tìm được giải pháp tối ưu… Và đó cũng chính là câu chuyện về nghịch lý vỉa hè ở Hà Nội.