"Vá" lỗ hổng chính sách để mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội toàn dân

ANTD.VN - Trưởng Ban Thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (Bảo hiểm xã hội Việt Nam) Điều Bá Được cho rằng, việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động lớn đến việc mở rộng diện bao phủ về bảo hiểm xã hội, hướng tới thực hiện bảo hiểm xã hội toàn dân.

"Vá" lỗ hổng chính sách để mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội toàn dân ảnh 1

Việc đóng BHXH bắt buộc cần mở rộng đến toàn bộ người có quan hệ lao động

Gỡ nút thắt chính sách

Theo các nhà nghiên cứu chính sách, bên cạnh việc trốn đóng, nợ đọng, gian lận bảo hiểm xã hội, một nguyên nhân quan trọng khiến tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội (BHXH) ở nước ta chưa được như kỳ vọng là do chính sách pháp luật chưa bao phủ hết đối tượng có khả năng tham gia bảo hiểm xã hội.

Cụ thể như, hiện nay, có khoảng 3,7 triệu hộ có đăng ký kinh doanh nhưng lại không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; trên 40 triệu lao động đang làm việc trong khu vực phi chính thức và đa số chưa tham gia BHXH tự nguyện. 

Đánh giá về tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội hiện nay, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, việc phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội còn dưới mức tiềm năng. Thực tế cho thấy, việc thực hiện các giải pháp đồng bộ để phát triển đối tượng tham gia BHXH chưa được chú trọng và chưa hiệu quả; số người hưởng bảo hiểm một lần tăng nhanh; chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện chưa thực sự hấp dẫn người lao động.

Trong khi đó, Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đến năm 2021, có khoảng 35% lực lượng lao động tham gia BHXH; 45% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hàng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội. Tỷ lệ này năm 2025 tương ứng là 45% và 55%.

Để giải được bài toán mở rộng tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội cần sửa đổi, bổ sung chính sách theo hướng hấp dẫn, linh hoạt và có sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước. Những giải pháp này cần được nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng trên cơ sở tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người tham gia BHXH. Việc thiết kế chính sách, các chế độ BHXH phải thực sự xuất phát từ nhu cầu thực tế, phù hợp với mong muốn và điều kiện tham gia của người dân.

Nâng cao nhận thức về chính sách an sinh xã hội

Theo ông Điều Bá Được, Trưởng Ban Thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH Việt Nam) đánh giá đối với Luật BHXH, việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến việc mở rộng vững chắc diện bao phủ về bảo hiểm xã hội, hướng tới thực hiện bảo hiểm xã hội toàn dân.

Cho nên, việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này cần tạo bước đột phá trong nhận thức về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đó là mở rộng đến toàn bộ người có quan hệ lao động (có thuê mướn, sử dụng và trả lương), thay vì chỉ quy định áp dụng đối với người lao động có hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng trở lên như trong Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành.

Bởi vì, thực tế hiện nay, quan hệ lao động có thể được thông qua hợp đồng lao động, hoặc có thể thoả thuận bằng văn bản, hoặc không bằng văn bản. Nếu quy định phải có hợp đồng lao động mới thuộc đối tượng bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội thì vừa không phát triển BHXH hết được số lao động, lại vừa tạo “lỗ hổng” để người lao động và chủ sử dụng lao động dừng ký hợp đồng lao động để chuyển sang thoả thuận bằng hình thức khác để ngừng đóng BHXH. Khi đó, mục tiêu mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH sẽ rất khó đạt được.

Theo tính toán, nếu bổ sung quy định bắt buộc tham gia BHXH đối với toàn bộ người có quan hệ lao động thì dự kiến sẽ có khoảng 10 triệu người tham gia BHXH trong diện này, nâng tổng số lên 25 triệu người của cả nước tham gia BHXH bắt buộc.

Ngoài ra, cần mở rộng đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là người lao động trong khu vực không có quan hệ lao động mà có việc làm và thu nhập ổn định, đang chấp hành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định. Khi đó, theo tính toán, số lao động này sẽ làm gia tăng diện bao phủ BHXH thêm hàng triệu người.