Tranh "nhái"" bày trong bảo tàng mỹ thuật tư nhân: Chấp nhận uất ức cho qua hay theo kiện tới cùng?

• Tranh giả, tranh nhái cần đẩy lui bằng hành lang pháp lý
• Liên tiếp tranh cổ động đoạt giải bị tố "đạo" và "nhái". Vì sao nên nông nỗi này?

Vào ngày 27/8, trên trang facebook, Bảo tàng Mỹ thuật đương đại Tây Nguyên đã cho đăng tải, giới thiệu tác phẩm “The monk” của nghệ sĩ Lê Minh Trí thể hiện hình tượng nhà sư ngồi thiền với dáng vẻ an nhiên, đôi tay chắp trước ngực, gương mặt trầm tĩnh. Ở tác phẩm này, họa sĩ đã sử dụng mảng mảng màu rực rỡ, cấu trúc hình học đa dạng, đan xen như tranh ghép mosaic.

Ngay khi vừa đăng tải, bài viết này đã nhận được nhiều lượt bình luận, chia sẻ. Đa phần các bình lận đều để lại thắc mắc là quá giống với tượng của nhà điêu khắc Đinh Công Đạt làm từ năm 2002, giống từ ý tưởng cho tới patten (một dạng, một khuôn mẫu). Trong số đó, không ít bình luận của những người nổi tiếng như nhạc sĩ Quốc Trung, đạo diễn Việt Tú, nhà phê bình văn học Nguyễn Thanh Sơn, hoạ sĩ Nguyễn Minh Hiếu...Tất cả cùng "giật mình" vì sự giống nhau đến kỳ lạ giữa tác phẩm của Đinh Công Đạt và Lê Minh Trí.

Tác phẩm "The monk" của Lê Minh Trí được cho đã rất giống những tác phẩm được của nhà điêu khắc Đinh Công Đạt giới thiệu và triển lãm từ 2002.

Nhà điêu khắc Đinh Công Đạt khẳng định, “The monk” là tác phẩm "đạo nhái" sáng tác của anh. Anh đã sáng tác và công bố tác phẩm tương tự như “The monk” lần đầu tiên từ năm 2002. Năm 2004, tác phẩm của anh đã được trưng bày triển lãm tại Việt Nam và Mỹ. Sau đó đã được anh làm lại với nhiều phiên bản khác nhau và bán ra thị trường từ năm 2004.

“Tác phẩm của tôi bị copy nhiều quá, đến mức tôi không còn quan tâm nữa. Nhưng tác phẩm "đạo nhái" như “The monk” vào Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên thì câu chuyện hoàn toàn khác rồi. Bảo tàng chính là nơi tuyệt đối không có chỗ cho tranh giả, tranh nhái lọt vào”, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt bức xúc nói.

Liên hệ với Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên tại Đắk Lắk, phóng viên An ninh Thủ đô chỉ nhận về câu trả lời là: “Bảo tàng là nơi lưu giữ tác phẩm, việc tranh chấp bản quyền là việc của 2 nghệ sĩ”.

Tác phẩm của NĐK Đinh Công Đạt

Tác phẩm của nhà điêu khắc Đinh Công Đạt.

Họa sĩ Đặng Xuân Hòa bức xúc cho biết, họ dám bày tác phẩm nhái trong không gian lưu trữ của Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên là điều khó chấp nhận. Nơi đây không chỉ có du khách trong nước tới xem mà còn có cả khách quốc tế.

Được biết, Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên là một bảo tàng tư nhân và được đại diện Sở VHTT tỉnh Đắk Lắk xác nhận: “bảo tàng này đã được cấp phép hoạt động”.

Hiện nay, bài viết về tác phẩm “The monk” đã được Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên gỡ xuống khỏi trang mạng xã hội facebook, thay vào đó là một bài viết khác ca ngợi tác phẩm điêu khắc sơn mài trên fiberglass của nhà điêu khắc Đinh Công Đạt cùng những lời giới thiệu về nghệ sĩ và quá trình sáng tác của anh. Tuy nhiên trước đó, nghệ sĩ Đinh Công Đạt đã lập vi bằng ghi nhận sự việc trên trang facebook của Bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên.

Trái ngược với sự bức xúc của nhà điêu khắc Đinh Công Đạt, họa sĩ Lê Minh Trí khi được hỏi về tác phẩm “The monk” được cho là "đạo nhái" tác phẩm của Đinh Công Đạt, lại tỏ ra khá điềm tĩnh, thản nhiên. Anh cho biết, anh tốt nghiệp trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, ra trường rồi làm tượng. Đồng thời, họa sĩ Lê Minh Trí khẳng định, tác phẩm “The Monk” là do anh sáng tác nhưng không nhái phong cách của họa sĩ Đinh Công Đạt.

“Tượng này là của các cụ xưa để lại, ở trong các đình chùa, ai cũng nhìn thấy. Tôi chỉ dùng bảng màu trang trí cho trang phục của tượng. Tôi nhìn chả thấy giống nhau ở điểm nào giữa tác phẩm của tôi và của anh Đạt. Tác phẩm này tôi bán lâu rồi, giờ nó lưu lạc vào tận bảo tàng Tây Nguyên cũng là điều thú vị”, họa sĩ Lê Minh Trí cho biết.

Đặc biệt, “Tôi sẽ không xin lỗi anh Đạt vì tôi không chép tác phẩm của anh” – Lê Minh Trí nói.

Bài viết giới thiệu về tác phẩm "The monk" được bảo tàng mỹ thuật đương đại Tây Nguyên đăng tải vào ngày 27/8 và hiện nay đã bị xóa.

Từ vụ việc này, việc phân định đúng sai chưa nói tới nhưng họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam cho biết, việc sao chép một phần hay toàn phần tác phẩm của người khác đều không được phép về mặt đạo đức nghề nghiệp. Và pháp luật cũng không cho phép việc sao chép phong cách của một cá nhân rõ ràng như vậy trên tác phẩm. Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam cũng thừa nhận, hoạt động của các bảo tàng mỹ thuật tư nhân hiện nay đang rất có vấn đề. Tại đó, tranh giả, tranh nhái vẫn có lỗ hổng để xuất hiện như tác phẩm gốc, độc bản. Đáng lý, việc trưng bày tác phẩm cần có hội đồng thẩm định thì nay, hầu hết đang được buông lỏng quản lý, người đứng đầu bảo tàng tùy ý lựa chọn và trưng bày.

Trước đó, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt từng nhiều lần cho biết, anh lên tiếng vụ việc này không nhằm ''tấn công' bảo tàng hay họa sĩ Lê Minh Trí. Mà anh muốn cảnh báo sự lười nhác trong sáng tạo theo kiểu “hớt ngọn, đi tắt”. Nếu không lên tiếng, e rằng, lứa nghệ sĩ tiếp theo sẽ không còn muốn sáng tạo nữa, cứ mặc nhiên lấy thành quả của người đi trước thành của mình.

Sau vụ việc này, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt thừa hiểu sẽ nhận về cùng là lắm lời xin lỗi, thậm chí là không có, rồi sự việc lại chìm vào im ắng nhưng anh không thể ngồi yên nhìn đứa con tinh thần bị sao chép một cách trắng trợn như vậy. Dù đấy là thái độ bất lực của người làm sáng tạo trước nạn tác quyền bị xâm hại nhưng việc lên tiếng là cần thiết vì anh tin rằng, ít nhiều những nỗ lực cá nhân của anh cũng là hồi chuông gióng lên đối với những người lao động chưa đủ.

Trong khi phần lớn các vụ việc tranh cấp tác quyền ở lĩnh vực mỹ thuật đều rơi vào im lặng, họa sĩ Đào Hải Phong- người bị chép tranh rất nhiều cho rằng, đây là vấn đề thuộc về đạo đức xã hội, chỉ những người yếu kém mới đi nhái phong cách sáng tác của họa sĩ đi trước. "Bố tôi đã từng nói, nếu đi chép của người khác thì những người có tài sẽ không bao giờ muốn nói chuyện với con”- Hoạ sĩ Đào Hải Phong nói.

Để dẹp được nạn tranh giả, tranh nhái, họa sĩ Đào Hải Phong đề xuất 2 giải pháp. Đó là từ phía các họa sĩ cần nâng cao tay nghề, để tác phẩm đẹp hơn, nâng tầm đẳng cấp, để nhiều người nhìn tác phẩm gốc và tác phẩm nhái thấy được sự khác biệt “một trời một vực”. Người mua phải ao ước có được bản gốc treo trong nhà hoặc nằm trong bộ sưu tập cá nhân. Trong khi đó, từ phía người mua, Đào Hải Phong cho rằng, họ cần có sự sàng lọc khi mua tác phẩm. Họ nên hiểu rằng, nghệ thuật cần có sự chọn lọc và tinh tế, và cảm thấy hổ thẹn khi treo một tác phẩm nhái trong không gian tư gia.

Họa sĩ Đặng Xuân Hòa thừa nhận, các họa sĩ Việt Nam đã chấp nhận sự uất ức tranh bị sao chép từ lâu nay. Việc kiện cáo thường khiến các nghệ sĩ ngại ngần vì mệt mỏi. Nên ông đề cao vai trò của truyền thông, trong đó báo chí có tính định hướng dư luận và mạng xã hội để lan tỏa vụ việc tới nhiều người, đồng thời cảnh báo những ai đang và sẽ làm công việc sao chép tác phẩm của nghệ sĩ.