Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tìm cách né tránh vấn đề Biển Đông tại AMM 48
Trong các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 48 (AMM-48) với 10 nước đối tác, gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nga, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Canada, Australia và New Zealand diễn ra ngày 5-8 tại Kuala Lumpur (Malaysia), vấn đề Biển Đông đã thu hút sự quan tâm sâu sắc của các đại biểu. Các bộ trưởng khẳng định, vấn đề Biển Đông không chỉ là mối quan tâm chung mà còn là lợi ích chung của tất cả các nước trong và ngoài khu vực.
Các bộ trưởng đã bày tỏ lo ngại trước những diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hòa bình, an ninh và an toàn tự do hàng hải và hàng không thời gian qua ở Biển Đông. Trên cơ sở đó, các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982; thực hiện kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Cho dù không nêu đích danh song tất cả những ai theo dõi những diễn biến căng thẳng trên Biển Đông thời gian qua đều thấy rất rõ Trung Quốc chính là bên đã gây ra những căng thẳng này khi ráo riết hiện thực hóa yêu sách “đường lưỡi bò” 9 đoạn nhằm độc chiếm vùng biển chiến lược trọng yếu này. Những tháng gần đây, Trung Quốc đã bất chấp mọi phản đối, chỉ trích để rầm rộ tiến hành cải tạo nhiều bãi đá, rạn san hô ngầm chiếm đóng trái phép ở khu vực quần đảo Trường Sa của Việt Nam thành các đảo nổi. Đây chính là hành động leo thang của Trung Quốc hòng thay đổi hiện trạng để yêu sách chủ quyền trên Biển Đông.
Bất chấp phản đối của Bắc Kinh cho rằng Biển Đông không phải là vấn đề phù hợp để đề cập trong diễn đàn lần này, Ngoại trưởng Malaysia cho biết tranh chấp Biển Đông được “thảo luận rộng rãi” ngay từ trước thềm hội nghị. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner nói rằng “Đây là diễn đàn mà các vấn đề an ninh rất quan trọng cần phải được nêu lên và thảo luận”, còn Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam khẳng định vấn đề Biển Đông không thể bị bỏ qua và nhấn mạnh: “Biển Đông là một vấn đề. Chúng ta không thể giả vờ rằng đó không phải là một vấn đề”.
Có thể thấy rõ Trung Quốc muốn “né” vấn đề Biển Đông trong các diễn đàn đa phương bởi một mặt yêu sách chủ quyền và hành động hung hăng của Trung Quốc tại Biển Đông vấp phải sự phản đối của quốc tế, mặt khác, nước này e ngại sẽ ảnh hưởng đến hình ảnh “trỗi dậy hòa bình” và “cường quốc có trách nhiệm” mà họ đang cố công ngụy tạo. Như bình luận của chuyên gia địa chính trị Greg Poling của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế trên The Diplomat thì: “Trung Quốc có thể nhận ra nước này đang tự gây tổn hại đến hình ảnh của mình là một cường quốc đang lên có trách nhiệm”.
Tuy vậy, dù phía Trung Quốc tìm cách né tránh song tại các cuộc gặp gỡ với người đồng cấp Trung Quốc nhân Hội nghị AMM-48, Ngoại trưởng nhiều nước đều bày tỏ lo ngại và yêu cầu Trung Quốc ngừng ngay các hành động nhằm thay đổi hiện trạng Biển Đông, đe dọa an ninh, ổn định, tự do hàng hải và hàng không trong khu vực.
Trong đó, khi gặp gỡ Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã bày tỏ quan ngại về hoạt động xây dựng đảo nhân tạo của Bắc Kinh trên Biển Đông cũng như hành động quân sự hóa vùng biển này. Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam cũng nêu rõ, việc xử lý tốt vấn đề Biển Đông sẽ góp phần tăng cường quan hệ ASEAN-Trung Quốc, một đối tác hết sức quan trọng mà các nước ASEAN mong muốn phát triển quan hệ lành mạnh.
