Ngoại giao trực tuyến thời... Covid-19

ANTD.VN - Trên thế giới, đặc biệt trong nền ngoại giao hiện nay, đã qua những ngày tháng khoảnh khắc bắt tay, gặp gỡ song phương hay các cuộc gặp thượng đỉnh quốc tế quy hợp nhóm các nhà lãnh đạo, quan chức ngoại giao thế giới để thảo luận những vấn đề hệ trọng của thời cuộc. Thay vào đó là những cuộc họp trực tuyến với các lãnh đạo cấp cao ngồi trước màn hình máy tính. 

Ngoại giao trực tuyến thời... Covid-19 ảnh 1Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo thảo luận trực tuyến với các nhà lãnh đạo ASEAN+3 trong Hội nghị thượng đỉnh được tổ chức trực tuyến vào tháng 4-2020

Ngoại giao online “lên ngôi”

Những nỗ lực khẩn trương phòng chống dịch bệnh Covid-19 đã khiến lãnh đạo các quốc gia trên thế giới phải trì hoãn tạm thời những mục tiêu chính sách đối ngoại. Các hoạt động ngoại giao truyền thống bị ngưng trệ, ngoại giao online “lên ngôi” khi ngày càng gia tăng các cuộc đàm thoại trực tuyến nhằm tránh tiếp xúc gần - hành động từng được coi là điều không thể thiếu được trong thực thi quan hệ đối ngoại.

Một số nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo đã tham gia nhóm G7 qua hội nghị trực tuyến vào tháng 4 vừa qua để bàn về việc nối lại các hoạt động kinh tế của thế giới thời hậu Covid-19. Hội nghị Nhóm G20, Nhóm họp Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) cũng được tiến hành trực tuyến vào tháng trước, thay vì họp trực tiếp như thường lệ. 

Sự thay đổi này đã khiến nhiều nhà ngoại giao - vốn quen thuộc với việc tiếp xúc trực tiếp để xây dựng lòng tin, đồng thời có cơ hội thăm dò được tín hiệu của đối tác thông qua nhận diện giọng nói và biểu cảm khuôn mặt để có thể đưa ra những biên độ đàm phán hiệu quả - cảm thấy lúng túng.

Theo thường lệ, tại các cuộc gặp thượng đỉnh quốc tế như Nhóm G7 hay G20, quan chức ngoại giao cấp thấp hơn thường nhóm họp thảo luận chi tiết trước khi nguyên thủ và người đứng đầu Chính phủ của họ bay tới quốc gia đăng cai sự kiện, nhằm tiết kiệm thời gian. Các lãnh đạo khi đó chỉ chuẩn hóa cam kết và xử lý những điểm còn bất đồng thông qua các cuộc trao đổi chính thức trong và ngoài phòng họp.

“Việc các nhà ngoại giao không thể gặp mặt trực tiếp trong cuộc khủng hoảng đại dịch Covid-19 là một điều bất lợi. Với ngoại giao online, các nhà lãnh đạo thế giới có thể tổ chức họp vào bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, với những vấn đề phức tạp, việc giải quyết qua mạng sẽ khó uyển chuyển như gặp mặt trực tiếp”.

Giáo sư Masahiro Kohara (Trường Đại học Tokyo, Nhật Bản)

Giáo sư Masahiro Kohara, giảng dạy môn Chính sách Nhật Bản tại trường Đại học Tokyo, từng là nhà ngoại giao Nhật Bản tại Sydney (Australia) và Thượng Hải (Trung Quốc) bình luận: “Tôi cho rằng việc các nhà ngoại giao không thể gặp mặt trực tiếp trong cuộc khủng hoảng đại dịch Covid-19 là một điều bất lợi. Với ngoại giao online, các nhà lãnh đạo thế giới có thể tổ chức họp vào bất kỳ lúc nào.

Tuy nhiên, với những vấn đề phức tạp, việc giải quyết qua mạng sẽ khó uyển chuyển như gặp mặt trực tiếp”. Giáo sư Masahiro Kohara lấy ví dụ về hiệu quả của ngoại giao trực tiếp như việc dùng bữa cùng nhau - một hoạt động thiết yếu trong hoạt động ngoại giao truyền thống, vốn được coi là cơ hội giúp các lãnh đạo cởi mở với nhau hơn, hay như phương pháp “ngoại giao đánh golf” mà Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo từng áp dụng khi tiếp xúc với Tổng thống Mỹ Donald Trump để thắt chặt tình cảm lãnh đạo 2 nước…

Những vấn đề đáng lo ngại

Bên cạnh đó, an ninh và bảo mật cũng đang là những vấn đề đáng lo ngại của “ngoại giao trực tuyến”. Ngoại giao vốn là nơi những thông tin mật, có độ nhạy cảm cao được đưa ra trao đổi, thế nhưng, việc bảo đảm an ninh trong trao đổi qua mạng lại tốn kém và mất nhiều thời gian. Đầu tháng 5, Bộ Ngoại giao Đức đã ra thông cáo hạn chế việc sử dụng điện đàm trực tiếp qua dịch vụ Zoom, do ứng dụng này không đảm bảo các tiêu chuẩn an ninh.

Chính quyền Đài Loan (Trung Quốc) và các trường học ở New York (Mỹ) cũng cấm sử dụng ứng dụng này hoàn toàn. Trục trặc công nghệ, lệch sóng dẫn truyền hay thậm chí là sự lỗi thời cá nhân đối với công nghệ cũng gây cản trở tới các cuộc họp ngoại giao. Khi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tổ chức một cuộc họp vào tháng trước, đầy rẫy những rắc rối xảy ra như tiếng ồn làm gián đoạn cuộc họp do các nhà ngoại giao quên tắt micro khi không phát biểu, âm thanh chập chờn, một số người tham dự bị ngắt kết nối…

Nhưng việc chuyển hướng sang “ngoại giao online” không hoàn toàn là tiêu cực - Giáo sư Toshikazu Inoue thuộc trường Đại học Gakushuin, Nhật Bản khẳng định. Việc không thể tổ chức các cuộc họp trực tiếp do đại dịch Covid-19 đã bất ngờ nhấn mạnh lợi ích của “ngoại giao trực tuyến”, cho thấy nền ngoại giao thế giới có thêm tùy chọn giao tiếp, các lãnh đạo thế giới có thể đồng thuận đưa ra quyết định một cách nhanh chóng dù họ ở cách xa nhau.

Giáo sư Kohara nhìn nhận: “Các chủng virus gây bệnh truyền nhiễm có thể xuất hiện sau chu kỳ 5 hoặc 10 năm. Xét đến việc di chuyển và các biện pháp giãn cách xã hội được áp dụng trong mỗi thời kỳ dịch bệnh như thế, việc tổ chức gặp trực tiếp là khó khăn. Nếu không có lựa chọn nào khoác ngoài trực tuyến, tôi nghĩ rằng ngoại giao online sẽ là một thực tế bình thường mới”.