Cảnh sát giao thông Bangkok cùng thiết bị máy quay bí mật
để ghi lại bằng chứng về hành vi hối lộ
Thay đổi định kiến
Trên đường phố Bangkok hiếm khi diễn ra cảnh tượng cảnh sát giao thông rượt đuổi lái xe vi phạm với còi hú liên tục như trong các bộ phim của Mỹ hay phương Tây. Họ chỉ đơn giản là từ từ đi trên đường, vẫy lái xe xuống nếu thấy lỗi vi phạm nhỏ. Tình huống này sẽ có 2 cách giải quyết: Một là lái xe về đồn, mất cả buổi với việc hoàn thành thủ tục giấy tờ và tiền phạt; Hai là một ít lệ phí được nhét vào lòng bàn tay của cảnh sát một cách kín đáo.
Có lẽ vì thế mà hầu hết người Thái không mấy thiện cảm đối với lực lượng cảnh sát. Báo chí nước này thỉnh thoảng lại khơi lên những vụ bê bối, trong đó cảnh sát liên quan tới các ổ nhóm buôn lậu, câu lạc bộ đêm, tụ điểm cờ bạc hay bảo kê cho doanh nghiệp. Những nhóm cảnh sát biến chất ở Thái Lan đôi khi được ví như những đế chế kinh doanh. Pasuk Phongpaichit, một nhà kinh tế Thái Lan vừa thực hiện dự án nghiên cứu về “chợ đen” chỉ rõ rằng, cảnh sát Thái “tiếp tay cho các hoạt động bất hợp pháp để đổi lấy những khoản phí định kỳ”.
Một cuộc thăm dò hồi tháng 6-2014 cho thấy, hơn 90% người Thái được hỏi muốn cải tổ lực lượng cảnh sát. Bắt tay vào cải cách, đầu tháng 10 vừa qua, ông Somyot Pumpanmoung, người đứng đầu lực lượng cảnh sát Thái Lan vốn xuất phát từ quân đội tuyên bố kế hoạch thưởng 300USD cho cảnh sát không nhận hối lộ. Ông cho rằng, việc này “có thể giúp nhổ tận gốc điểm cố hữu gây rắc rối cho xã hội”. “Khoản tiền thưởng này khuyến khích cảnh sát phát hiện những người vi phạm giao thông nhưng lại cố tình hối lộ để được cho qua”, Thiếu tướng Adul Narongsak, Phó Giám đốc Cảnh sát Bangkok khẳng định và cho biết đã có 2 cảnh sát được tặng thưởng 10.000 baht (310USD) khi từ chối khoản hối lộ 3USD.
Khó nhổ tận gốc
Tuy nhiên, quy định nói trên cũng gây nên tranh luận trong dư luận. Rất nhiều người nghi ngờ về hiệu quả của phương pháp này, khi mà nhà chức trách định lấy tiền thưởng ra “dụ” cảnh sát tuân theo luật pháp. Ông Ammar Siamwalla, thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan, một trong những nhà kinh tế có tiếng của Thái Lan cho biết “nạn tham nhũng trong ngành cảnh sát đã ăn quá sâu, không dễ gì giải quyết được”. Tuần trước, cư dân mạng xã hội Thái Lan truyền nhau tin nhắn: “Dừng hối lộ cảnh sát! Tất cả họ đã có máy quay bí mật gắn trên người”, kèm theo đó là hình ảnh một cảnh sát giao thông có gắn camera ở kính, khuy áo và bút đeo trong túi.
Cảnh sát giao thông Thái Lan có mức lương tối thiểu là 185USD một tháng, kém hơn nhân viên thu ngân ở chuỗi siêu thị 7-Eleven khoảng 50USD. Vì thế, thu nhập thực sự của họ dựa vào các khoản thu nhập ngầm, trong đó có tiền hối lộ. Mặc dù, lương thấp dễ dẫn đến việc nhận hối lộ nhưng người Thái vẫn khó cổ vũ tăng lương cho cảnh sát. “Là một người đóng thuế, tôi không muốn tăng lương cảnh sát cho đến khi họ đã đánh mạnh vào nạn tham nhũng”, nhà kinh tế học Ammar cho biết.
Theo phân tích của Reuters, nguyên nhân sâu xa khiến chính quyền quân sự Thái Lan kể từ khi lên nắm quyền từ tháng 5-2014 ráo riết thanh lọc ngành cảnh sát bởi họ cho rằng lực lượng cảnh sát vẫn có liên hệ chặt chẽ với với cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra, người bị lật đổ năm 2006 nhưng vẫn là chính trị gia có ảnh hưởng nhất của đất nước. Ông Thaksin từng là cảnh sát và nhiều đồng minh thân cận của ông nắm giữ những chức vụ trọng yếu của lực lượng này.
Giờ lái xe vi phạm ở Bangkok sẽ nhận thấy những khoản hối lộ nhỏ của họ sẽ bị cảnh sát giao thông từ chối. “Chúng tôi muốn thay đổi nhận thức và hành vi của cán bộ trong ngành, đồng thời thưởng cho những ai chứng minh mình trong sạch”, Thiếu tướng Adul nói. Còn đối với những cảnh sát viên vẫn có thể bị cám dỗ bởi những khoản “tiền chui”? “Chúng tôi khuyến khích mọi người chụp ảnh làm bằng chứng”, ông Adul khẳng định. Cảnh sát Thái Lan cũng vừa đưa ra ý tưởng thưởng cho người dân 300USD nếu họ có thể đưa ra bằng chứng chứng minh cảnh sát “ăn bẩn”.
