Bí mật lỗ hổng "Thẻ quốc gia" Venezuela trị giá 70 triệu USD do Trung Quốc sản xuất

ANTD.VN - Venezuela đang tung ra một loại thẻ căn cước thông minh mới được gọi là “Carnet de la patria” hoặc “Thẻ quốc gia” do Tập đoàn Viễn thông ZTE của Trung Quốc sản xuất. Sử dụng cơ sở dữ liệu rộng lớn để lưu trữ thông tin từ việc sử dụng thẻ thông minh này, Chính phủ có thể giám sát mọi thứ, từ tài chính cá nhân đến tiền sử bệnh hay hoạt động bỏ phiếu của công dân.

10 năm trước, vào tháng 4-2008, cựu Tổng thống Venezuela Hugo Chavez đã phái một đoàn cán bộ thuộc Bộ Tư pháp tới làm việc với đối tác tại Thâm Quyến - trung tâm công nghệ của Trung Quốc. Nhiệm vụ của họ, theo một thành viên trong đoàn là để tìm hiểu các hoạt động của chương trình thẻ căn cước quốc gia của Trung Quốc.

Khi đó, Tổng thống Venezuela Hugo muốn cấp thẻ căn cước cho hàng triệu người Venezuela vốn vẫn thiếu giấy tờ cần thiết cho những thủ tục mở tài khoản ngân hàng hay bỏ phiếu.

Tới Thâm Quyến, phái đoàn Venezuela nhận ra rằng, một chiếc thẻ căn cước hiện đại có thể tích hợp nhiều tính năng, hơn là chỉ đơn thuần xác định danh tính. Tại trụ sở của tập đoàn viễn thông khổng lồ ZTE, họ đã thấy người Trung Quốc, bằng cách sử dụng thẻ thông minh, đã phát triển một hệ thống giúp Bắc Kinh theo dõi hành vi xã hội, chính trị và kinh tế của người dân. 

Bí mật lỗ hổng "Thẻ quốc gia" Venezuela trị giá 70 triệu USD do Trung Quốc sản xuất ảnh 1Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro với tấm Thẻ quốc gia

Thẻ căn cước thế hệ mới

10 năm sau chuyến đi Thâm Quyến ấy, Venezuela đang tung ra một loại thẻ căn cước thông minh gọi là “Carnet de la patria” hoặc “Thẻ quốc gia”. Thẻ này truyền dữ liệu và cập nhật thông tin về chủ thẻ đến máy chủ. Chúng được cơ quan chức năng liên kết để trợ cấp lương thực, chăm sóc sức khỏe và các chương trình xã hội khác vốn đóng vai trò thiết yếu trong cuộc sống của người Venezuela.

Suy thoái kinh tế đang đẩy Venezuela vào tình trạng lạm phát nghiêm trọng, thiếu lương thực, thuốc men và cả những người di cư phải rời bỏ nhà cửa đi tìm cuộc sống tốt đẹp hơn. Trong bối cảnh đó, hệ thống căn cước mới sẽ giúp chính quyền quản lý chặt chẽ hơn. Cơ sở dữ liệu này lưu lại chi tiết các thông tin như ngày sinh, gia đình, việc làm và thu nhập, tài sản sở hữu, y bạ, trợ cấp được hưởng, tài khoản mạng xã hội, thành viên đảng chính trị nào, từng có phiếu cử tri hay chưa.

Trước đó, vào năm 2017, Venezuela đã thuê Tập đoàn ZTE của Trung Quốc xây dựng cơ sở dữ liệu và tạo ra một hệ thống thanh toán di động khi sử dụng thẻ này. Một nhóm nhân viên ZTE hiện đang được cử hợp tác với một đơn vị đặc biệt của Cantv - Công ty Viễn thông Nhà nước Venezuela quản lý cơ sở dữ liệu này.

Trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại, Su Qingfeng, người đại diện Tập đoàn ZTE ở Venezuela xác nhận, ZTE đã bán các máy chủ lưu cơ sở dữ liệu cho Caracas và đang phát triển ứng dụng thanh toán di động. Vị này khẳng định điều này không vi phạm luật pháp Trung Quốc hay địa phương cũng như không đóng vai trò gì trong việc thu thập hay sử dụng dữ liệu của chủ thẻ ở Venezuela. “Chúng tôi chỉ đang phát triển thị trường của chúng tôi”, ông Su Qingfeng nói.

Tổng thống Nicolas Maduro ra mắt “Thẻ quốc gia” vào tháng 12-2018, đồng thời kêu gọi mọi công dân đăng ký thẻ mới, gọi đó là điều cần thiết để “xây dựng Venezuela mới”. “Với thẻ này, chúng ta sẽ làm tất cả mọi thứ bắt đầu từ bây giờ”, ông Maduro nói trên truyền hình Nhà nước hồi cuối tháng 12-2018 đồng thời bày tỏ lời cảm ơn sự hỗ trợ từ phía Trung Quốc.

Bí mật lỗ hổng "Thẻ quốc gia" Venezuela trị giá 70 triệu USD do Trung Quốc sản xuất ảnh 2Thẻ căn cước thông minh do Trung Quốc sản xuất sử dụng công nghệ mã vạch QR để kết nối

Quá trình lựa chọn Tập đoàn công nghệ Trung Quốc

Để hiểu cách thức hoạt động của “Thẻ quốc gia”, Hãng tin Reuters đã xem xét các hợp đồng bảo mật cùng các tài liệu Chính phủ nội bộ liên quan đến sự phát triển của hệ thống này. Các phóng viên cũng phỏng vấn hàng chục nhân viên đang và đã làm việc tại ZTE, Chính phủ Venezuela và Cantv. 

Từ năm 2016, Venezuela đã đưa ra một chương trình trợ cấp lương thực. Họ thuê Soltein SA de CV, một công ty có trụ sở tại Mexico thiết kế một nền tảng trực tuyến để theo dõi việc này. Nền tảng này là khởi đầu cho cơ sở dữ liệu hiện được sử dụng trong hệ thống “thẻ quốc gia” sau này. Hệ thống Soltein hoạt động tốt, với gần 90% người dân nhận được trợ cấp lương thực, theo một nghiên cứu của Đại học Andres Bello Catholic University và hai trường đại học khác công bố vào tháng 2-2018.

Để nâng cấp hệ thống này và muốn nắm rõ thông tin hơn về công dân của mình, chính quyền Venezuela tìm đến ZTE. Công ty Trung Quốc này đã hoạt động ở Venezuela được khoảng 10 năm, có hơn 100 nhân viên làm việc tại 2 tầng của một tòa nhà chọc trời ở Thủ đô Caracas. Lần đầu tiên họ làm việc với Công ty Viễn thông Nhà nước Cantv liên quan đến dự án chương trình truyền hình trực tuyến. Giống như nhiều doanh nghiệp Nhà nước khác ở Venezuela, Cantv rất cần được đầu tư. ZTE đã trở thành một đối tác chính, tham gia vào nhiều dự án mà trước đó chỉ giao cho một mình Cantv, những người quen thuộc với cả hai công ty cho biết.

Ở góc độ quốc gia, ZTE đang giúp Chính phủ Venezuela xây dựng 6 trung tâm ứng phó khẩn cấp theo dõi các thành phố lớn của Venezuela, theo thông cáo báo chí năm 2015. Vào năm 2016, ZTE bắt đầu tập trung vào lĩnh vực lắp đặt camera giám sát trên toàn quốc. Bắt tay vào xây dựng hệ thống “Thẻ quốc gia”, nhà chức trách Venezuela đã yêu cầu ZTE trợ giúp chế ra thẻ chip sử dụng công nghệ mã vạch ma trận QR, để người dùng điện thoại thông minh chỉ cần quét vạch hình vuông có ký hiệu 2 màu đen và trắng là dữ liệu có thể kết nối với các website. ZTE đã phát triển các mã QR này với chi phí chưa tới 3 USD cho mỗi tài khoản và Chính phủ đã in các thẻ, liên kết chúng với cơ sở dữ liệu đã lập trước đó có tên Soltein.

Dự án “an ninh quốc gia” rơi vào tay nhà thầu ngoại 

Nhưng trục trặc đã xảy ra ngoài dự kiến. Hệ thống ID vẫn chạy trên nền tảng Soltein, chưa di chuyển đến máy chủ ZTE. Vào tháng 5-2017, tin tặc đã đột nhập vào cơ sở dữ liệu của hệ thống “Thẻ quốc gia”. Trong quá trình này, nhóm tin tặc xưng là TeamHDP đã chụp ảnh màn hình dữ liệu người dùng và xóa tài khoản của các quan chức Chính phủ, bao gồm cả Tổng thống Maduro. Ảnh chụp màn hình thông tin cá nhân được nhóm TeamHDP chia sẻ với Reuters cho thấy, thông tin bao gồm số điện thoại, email, địa chỉ nhà riêng, các sự kiện chính trị từng tham gia, ngay cả ai nuôi thú cưng cũng thể hiện trong đó. Truyền hình còn ghi lại được cảnh Tổng thống Nicolas Maduro quét thẻ của mình rồi nhận được một thông báo lỗi: “Người này không tồn tại”. 

Ngay sau sự cố tin tặc này, ông Maduro đã ký một hợp đồng trị giá 70 triệu USD với Cantv và một ngân hàng Nhà nước cho các dự án “an ninh quốc gia”. Chúng bao gồm phát triển “cơ sở dữ liệu quốc gia tập trung” và ứng dụng dành cho thiết bị di động để có thể dùng thẻ quốc gia trong thanh toán, ví dụ giảm giá cho lương thực được phân phối. 

Hợp đồng này cho biết, một phần nguồn quỹ đến từ Quỹ Liên doanh Trung Quốc Venezuela, một chương trình tài trợ song phương. Một hợp đồng liên quan là giao dự án cơ sở dữ liệu cùng ứng dụng thanh toán cho ZTE. Tài liệu không tiết lộ số tiền 70 triệu USD có chuyển toàn bộ cho tập đoàn của Trung Quốc hay không. ZTE từ chối bình luận về chi tiết tài chính của doanh nghiệp tại Venezuela.

Để khuyến khích việc đăng ký thẻ, nhà chức trách Venezuela đã treo thưởng bằng tiền mặt cho các chủ thẻ tự nguyện thực hiện các nhiệm vụ công dân. Chẳng hạn như các bà mẹ đi đăng ký làm thẻ vào Ngày của Mẹ được tặng 2 USD hay cuối tháng 5-2017, ai làm thẻ cũng được thưởng một khoản tiền bằng gần 1 tháng lương tối thiểu trong khi lạm phát tăng nhanh. Trong một số trường hợp, việc làm thẻ cũng được coi là bắt buộc vì Chính phủ tuyên bố mọi người dân có thẻ mới được nhận các phúc lợi công cộng bao gồm thuốc men, lương hưu, thực phẩm và nhiên liệu được trợ giá. Theo số liệu của Chính phủ Venezuela, tới nay đã có tới 18 triệu người, chiếm hơn một nửa dân số đã đăng ký.