- Bắt chước phim hành động, đào hầm trộm ngân hàng gây chấn động dư luận
- Ngân hàng Thế giới điều tra khoản vay tỷ đô
Hàng nghìn người dân ở Chisinau, Moldova tuần hành phản đối tham nhũng hôm 3-5
Tìm hàng trăm triệu USD, chỉ thấy… tro
Sự việc nhen nhóm từ cuối năm 2014, khi Ngân hàng Trung ương Moldova tiếp quản Banca de Economii, một trong những ngân hàng lớn nhất của đất nước, sau đó là hai tổ chức tín dụng gặp khó khăn khác: Banca Sociala và Unibank. Số tiền được báo cáo là mất tích nằm trong một loạt các khoản vay từ cuối tháng 11-2014 của 3 ngân hàng đó. Tuy nhiên, chỉ đến đầu năm nay các quan chức Moldova mới biết được việc này. Một tấm thảm dày đầy tro trắng ở thùng sau chiếc xe tải Volkswagen là tất cả những gì còn lại khi nhà chức trách Moldova tìm được trong vụ bê bối gây chấn động này.
Tháng 5-2015, Andrian Candu, một chính trị gia đã sử dụng blog cá nhân của mình tiết lộ tài liệu mật liên quan đến cuộc điều tra của công ty có tên Kroll do Ngân hàng Trung ương Moldova ủy quyền. Theo tài liệu này, Ilan Shor, một nhà tài phiệt 28 tuổi người Moldova, người mua quyền sở hữu Banca de Economii vào năm 2013, là nhân vật chính trong “nỗ lực cấu kết 3 ngân hàng để giải ngân càng nhiều càng tốt mà không có lý do rõ ràng”.
Cụ thể, từ tháng 9-2010 đến tháng 11- 2014, các công ty liên quan đến Ilan Shor đã tăng các khoản vay ngân hàng lên hàng trăm lần, tương đương với gần 750 triệu USD quy đổi theo tỷ giá hiện hành. Tính cả lãi suất, tổng số nợ lên tới 1 tỷ USD mà không có khả năng thanh toán.
Tỷ phú Ilan Shor hiện đang bị quản thúc tại gia ở Thủ đô Chisinau của Moldova. Khi được liên hệ, nhân vật này từ chối phỏng vấn nhưng lại gửi qua email trả lời bác bỏ cáo buộc rằng ông ta đã dàn dựng một vụ lừa đảo, rằng kết luận điều tra của Kroll là “không có bằng chứng”.
Lý do cho điều đó có lẽ là số phận của chiếc xe tải Volkswagen, giờ chỉ còn là đống sắt vụn sau khi xảy ra vụ cháy lạ kỳ và hiện được cảnh sát bảo quản ở Ialoveni, một thị trấn nhỏ phía tây nam Chisinau. Chiếc xe tải này, thuộc sở hữu của công ty an ninh Klassica Force, đang chở 12 bao tải chứa hồ sơ vay của ngân hàng Banca de Economii thì được báo cáo là bị đánh cắp và bốc cháy “trong tình trạng đáng ngờ”, báo cáo của Kroll cho biết. Ngoài Ilan Shor, dường như không có ai tin rằng chiếc xe đã bị bọn trộm lấy đi và đốt, cho dù hồ sơ cảnh sát có đề cập đến việc này.
Bê bối mang tính hệ thống
Chính trị gia Andrian Candu cho rằng việc tiêu hủy chiếc ô tô đựng giấy tờ là nhằm phi tang dấu vết của một âm mưu đánh cắp hàng trăm triệu USD để chuyển vào tài khoản ở nước ngoài. “Đó là sai lầm ngớ ngẩn. Anh không thể chỉ đốt một chiếc xe mà nghĩ rằng mọi thứ sẽ biến mất. Tiền luôn để lại dấu vết”, ông Candu nói.
Đồng tình với ý kiến này, ông Dorin Dragutanu, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Moldova cho biết, ông tin rằng các hành vi trộm cắp và gây hỏa hoạn là có tổ chức, và mục đích thực sự có thể là để che giấu khả năng Banca de Economii không có tài liệu thực sự về những khoản đã cho vay. Vị thống đốc nhận định: “Nếu các giao dịch là giả và không theo đúng thủ tục, người ta cần phải chứng tỏ bằng cách nào đó tài liệu đã biến mất”.
Bê bối này không chỉ gây phẫn nộ trong dư luận ở đất nước chỉ có 3,5 triệu dân mà còn làm xáo trộn chính trường Moldova. Vài ngày sau khi tin tức về vụ bê bối ngân hàng vỡ lở, đảng Xã hội Moldova đã vượt lên đảng cầm quyền để giành chiến thắng, chiếm đa số ghế trong kỳ bầu cử Quốc hội cuối năm ngoái. Ông Igor Dodon, lãnh đạo Đảng Xã hội cho biết, sự biến mất của số tiền lớn như vậy chứng tỏ Liên minh châu Âu đã mắc sai lầm khi ủng hộ thế lực thân châu Âu vốn nắm quyền ở Moldova từ năm 2009. “Tiền từ châu Âu đổ vào càng nhiều, tiền bị những đầu sỏ chính trị của chúng ta ăn cắp càng lớn”.
Trở lại với nhân vật Ilan Shor. Ông này sinh ra trong một gia đình Do Thái ở Israel và chuyển đến Moldova sống từ nhỏ. Theo giám đốc cơ quan chống tham nhũng của Moldova, nhờ quan hệ của cha mình cùng với việc kinh doanh phát đạt, Ilan Shor tuy trẻ tuổi nhưng đã trở thành một trong những người giàu có nhất tại Thủ đô Chisinau, với cổ phần tại các ngân hàng, công ty bảo hiểm, cửa hàng miễn thuế và một đội bóng đá. Kể từ khi bị điều tra, nhân vật này tuy im hơi kín tiếng nhưng đã hé lộ rằng ông ta muốn giữ im lặng vì sự việc được ví như “quả bom” này sẽ dẫn đến những “sự cố không thể tránh khỏi” đối với hệ thống ngân hàng.
Bày tỏ quan điểm về sự việc này, Thủ tướng Moldova Chiril Gaburici cho biết, Ilan Shor không phải là người duy nhất liên quan đến số tiền bị mất và rằng ông ta phải có đồng phạm. Các nhà điều tra tin rằng quan chức chính phủ có thể có liên quan, hoặc trực tiếp vì lợi ích cá nhân, hay đơn giản là làm ngơ để mọi việc trôi đi. Nhưng một câu hỏi lớn mà hơn bao giờ hết dân chúng Moldova muốn biết là số tiền cả tỷ USD hiện đang ở đâu.
