Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế

ANTD.VN - Nếu có một con phố gây cho tôi ấn tượng mạnh mẽ về cây xanh Hà Nội sau phố Phan Đình Phùng thì chính là phố Hoàng Hoa Thám. Mà ngẫu nhiên thay, 2 con phố này tiếp giáp nhau, tạo nên một không gian cây xanh đặc sắc bậc nhất Hà Nội.

Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế ảnh 1Hoàng Hoa Thám (1858-1913) là thủ lĩnh của phong trào khởi nghĩa Yên Thế

Loài sóc rừng sinh sống giữa Thủ đô

Cây xanh trên phố Hoàng Hoa Thám có thể không đẹp bằng phố Phan Đình Phùng nhưng cũng dày đặc và ấn tượng. Sẽ có nhiều người bất ngờ rằng, ở giữa Thủ đô, ở những phố trồng nhiều cây vẫn có loài sóc rừng sinh sống. Tôi đã nhiều lần nhìn thấy những con sóc này trên phố, những chú sóc chỉ bằng con mèo con, lông màu xám đen, đuôi hơi đỏ, nhảy nhót trên những cành cây. Ở phố Hoàng Hoa Thám thỉnh thoảng vẫn thấy những chú sóc như thế.

Bởi vì yêu cái bóng mát của hàng cây nên khi nhà tôi còn ở tận Diễn, tôi  vẫn cất công đi xa hơn, vòng lên phố Hoàng Hoa Thám, Phan Đình Phùng, để quãng đường đến nơi làm việc đi dưới một thảm không gian xanh. Phố Hoàng Hoa Thám còn chạy qua Vườn Bách Thảo và khu Phủ Chủ tịch, nơi có quần thể cây xanh phong phú và lâu đời bậc nhất Hà Nội. Những cây cổ thụ đẹp và quý hiếm hầu như đều tụ họp ở nơi này. Phố Hoàng Hoa Thám, ngoài nổi tiếng về chợ hoa và cây cảnh còn là nơi bán chim cảnh, thú cưng, đồ gỗ nhộn nhịp…

Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế ảnh 2Phố Hoàng Hoa Thám có chợ cây cảnh và hoa nhộn nhịp bậc nhất, tạo nên một góc rất riêng của Hà Nội

Thiên đường của cây cảnh và hoa

Làm giàu cho màu xanh của phố, nơi này còn có chợ cây cảnh và hoa nhộn nhịp bậc nhất. Từ mé dưới phía Bưởi đi lên, ngay đầu đường, trải dài cả cây số là những hàng bán cây cảnh sầm uất. Thôi thì đủ các loại cây cảnh, hoa được bày bán. Nào là kim ngân, vạn tuế, lan hồ điệp, đỗ quyên, các loại xương rồng, hoa trạng nguyên, hoa hồng, hoa nhài…; cây nào cũng xanh tốt, tươi mát đương vào độ sung sức nhất của đời mình. 

Cây được bày trong nhà, xếp trên vỉa hè, treo trên những gánh hàng rong trên xe đạp, xe máy. Nhìn những thứ cây thanh nhã, xanh ngát ấy lòng ai không có ước muốn mua một món về trồng trong nhà, vừa có màu xanh dễ chịu, vừa là thứ trang trí đẹp mắt. Đặc biệt, vào dịp Tết Nguyên đán thì đoạn phố này giống như một thiên đường của cây cảnh và hoa. Rực rỡ, lộng lẫy, ken kịt, người mua, người bán ríu rít, chỉ cần ra đây ngắm cây và hoa đã thấy yêu quý lắm một góc rất riêng của Hà Nội.

Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế ảnh 3Thỉnh thoảng người dân vẫn thấy những chú sóc rừng leo trèo trên các tán cây trên phố Hoàng Hoa Thám

Dấu vết của bức tường thành xưa

Và những người đi trên con phố này có ai để ý rằng con đường vượt cao rất nhiều so với khu vực xung quanh. Vì phố Hoàng Hoa Thám vốn là tường thành, đường đê của ngày xa xưa bao quanh kinh thành Thăng Long. Dấu vết của bức tường thành từ thời quá vãng vẫn còn in đậm, những người cao tuổi sống ở đây và một quãng trước đó vẫn quen gọi là phố đường thành.

Thế nên phố Hoàng Hoa Thám tựa như một con trăn khổng lồ bò trườn trên một vùng đất thấp, những ngõ trổ từ phố hầu như đều phải xuống dốc. Con trăn khổng lồ này lại rất dài, Hoàng Hoa Thám là một trong những phố cổ dài nhất khu vực nội thành, trên 3km, sánh ngang với độ dài của phố Thụy Khuê song song với nó.

Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế ảnh 4Nhà máy Bia đầu tiên ở Hà Nội xây dựng từ năm 1890

Đặc sắc vị bia Hà Nội

Phố Phan Đình Phùng chạy qua một địa điểm mà có lẽ dân nghiền bia ở Hà Nội ai cũng biết. Đó là trụ sở của Nhà máy bia Hà Nội, khởi đầu từ dòng họ Hommel bên Pháp xây dựng từ năm 1890. Mà vị bia ở đây khác hẳn với bia Sài Gòn và các nơi khác, bí quyết có lẽ là nguồn nước rất ngọt và mát ở một cái giếng cổ trong khu vực nhà máy được khai thác từ thời Pháp. Bia là loại đồ uống mang tính bảo thủ rất cao, người ta thường thích uống loại bia mà địa phương mình làm ra hơn những loại bia khác. Bia Hà Nội cũng thế, người Hà Nội dường như chuộng bia này hơn các loại bia khác, nhưng vượt qua tính bảo thủ đặc trưng, bia Hà Nội cũng được yêu chuộng ở nhiều vùng miền, đặc biệt là bia hơi thì bia sản xuất ở đây có một vị trí rất tự hào.

Phố từng là tường thành mang tên thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế ảnh 5Nhà văn Uông Triều

Uy phong lẫy lừng của vị thủ lĩnh tài ba

Nhân vật con phố được mang tên là một vị anh hùng dân tộc đáng kính. Hoàng Hoa Thám (1858-1913) là thủ lĩnh của phong trào khởi nghĩa Yên Thế - một phong trào đã khiến quân Pháp khốn đốn trong rất nhiều năm. Và đã có lúc vì mong muốn sớm triệt hạ được cuộc khởi nghĩa, người Pháp đã ra giá cho ai bắt được vị thủ lĩnh vùng Yên Thế với số tiền rất lớn thời đó - 30.000 quan Pháp.

Hoàng Hoa Thám đã chỉ huy nghĩa quân của mình đánh nhiều trận lớn, những trận tiêu biểu có thể kế đến như Luộc Hạ, Cao Thượng, Hồ Chuối, Đồng Hom…; và trực tiếp giao chiến với các tướng tá Pháp như Godin, Voyron, Frey… Đánh mãi không thắng, Pháp đã phải chấp nhận 2 lần giảng hòa với Hoàng Hoa Thám và nghĩa quân của ông đã cát cứ cả một vùng rộng lớn khiến người Pháp phải mất ăn, mất ngủ trong nhiều năm...

Hoàng Hoa Thám đóng quân ở vùng rừng núi Yên Thế và uy phong của ông lừng lẫy tới mức được người ta gọi là “Hùm thiêng Yên Thế”. Bà Đặng Thị Nhu - vợ ba của ông và con gái Hoàng Thị Thế của bà cũng là những nhân vật nổi tiếng. Hoàng Thị Thế sau này trở thành con nuôi của Toàn quyền Đông Dương Albert Sarraut và Tổng thống Pháp Paul Doumer là người cha đỡ đầu cho bà. Còn bà Ba Đề Thám là người trực tiếp tham mưu, chiến đấu và hỗ trợ hậu cần cho nghĩa quân Yên Thế.

Khi bị quân Pháp bắt, giam ở Hòa Lò và đày đi biệt xứ, bà đã tuẫn tiết lẫm liệt ngay trên đường đi. Tấm gương hy sinh anh dũng của bà Ba Đề Thám đã được nhiều sách sử ghi lại và là nguồn cảm hứng cho văn học, nghệ thuật. Và về chính Hoàng Hoa Thám, ngày nay ông vẫn là nhân vật lịch sử hấp dẫn cho nhiều nghiên cứu học thuật. Ví dụ, cái chết của Hoàng Hoa Thám cho đến giờ vẫn là câu hỏi còn nhiều tranh luận, có đúng là vị thủ lĩnh oai hùng của vùng Yên Thế đã chết trong tay những kẻ phản bội mình?

Phố Hoàng Hoa Thám - đi trên con phố từng là tường thành xưa ấy, lại nghe kể những chuyện cũ về người thủ lĩnh vùng Yên Thế oai hùng, lòng không khỏi bâng khuâng ở những góc rất riêng và thú vị của Hà Nội.