- Châu Âu có cần một lực lượng vũ trang chung?
- Ba Lan phê chuẩn thành lập lữ đoàn quân sự chung với Ukraine, Litva
- EU định lập quân đội chung
Một nhóm binh sĩ của lực lượng EUBG
Nhiều khả năng đây có thể là một trong những nội dung chính được đưa ra thảo luận tại Hội nghị Thượng đỉnh không chính thức của EU diễn ra ở Bratislava (Slovakia) ngày 16-9 (giờ địa phương). Tuy nhiên, do thiếu sự đồng thuận của cả 27 thành viên EU, nên “dự án tham vọng” này nhiều khả năng sẽ còn rất lâu mới có đột phá.
Rạng sáng 17-9 (theo giờ Hà Nội), Hội nghị Thượng đỉnh không chính thức của EU tại Bratislava (Slovakia) đã bế mạc, với việc 27 nhà lãnh đạo các nước thành viên thống nhất về một “lộ trình” các chiến lược để tái thiết lòng tin công chúng ở EU sau khi Anh quyết định rời khối. Dự kiến kế hoạch về những cam kết hợp tác mới này sẽ được công bố vào tháng 3-2017, nhân dịp kỷ niệm 60 năm Hiệp ước thành lập EU được ký kết tại Rome.
Hiện chưa rõ vấn đề thành lập quân đội chung của EU có nằm trong “lộ trình” các chiến lược này hay không, song trước thời điểm diễn ra hội nghị, hai quốc gia đầu tàu của EU là Đức và Pháp đã thể hiện sẵn sàng nhận trách nhiệm nhiều hơn trong vấn đề phòng thủ chung của châu Âu, đồng thời cũng đã đưa ra một số đường hướng cụ thể, dù còn sơ lược. Đề nghị đầu tiên của họ là tăng ngân sách cho các hoạt động chung của EU trong lĩnh vực phòng thủ. Một quan chức thân cận của Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian cho biết: “Những gì chúng tôi muốn là để kích hoạt dễ dàng hơn các hoạt động của EU. Chúng tôi đã không đi vào những ý tưởng hay đề án lớn bởi nó chưa phù hợp trong thời điểm này”.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Vivien Pertusot thuộc Viện Nghiên cứu về quan hệ quốc tế (IFRI) tại Brussels (Bỉ), cho đến nay không có nhiều thành viên EU muốn đi xa hơn trong vấn đề phòng thủ chung châu Âu. Trong bối cảnh đó, việc cử tri Anh bỏ phiếu ủng hộ London rời khỏi EU (Brexit) trong cuộc trưng cầu dân ý mới đây, nếu nhìn từ một góc độ khác, lại có tác dụng tích cực cho việc thúc đẩy EU hướng đến cùng chia sẻ một cơ chế phòng thủ chung bởi London vốn luôn phản đối ý tưởng thành lập lực lượng phòng thủ chung của EU.
Từ 13 năm nay, EU đã thực hiện các sứ mệnh ngoài liên minh như: Giúp đào tạo cho quân đội châu Phi (Mali, Somali Cộng hòa Trung Phi...); chống hải tặc (Chiến dịch Atalanta) và gần đây chống nạn buôn bán người di cư (Chiến dịch Sophia). Nhưng một số nhiệm vụ đã gặp rắc rối ngay từ khi bắt đầu triển khai mà nguyên nhân cơ bản là thiếu lực lượng sẵn sàng từ các nước thành viên của khối. Do đó, Pháp và Đức đề xuất tạo ra một “lực lượng dự bị” gồm các huấn luyện viên và cố vấn để có thể triển khai nhanh chóng nhiệm vụ đề ra.
Ngoài ra, hai nước này cũng đề nghị sự chia sẻ nhiều hơn trong các loại hình hoạt động vận tải đường bộ/đường không/đường biển, tạo ra một trung tâm hậu cần của châu Âu, chia sẻ các hình ảnh vệ tinh và hình thành một trung tâm chỉ huy về y tế của châu Âu để đảm trách các hoạt động cứu thương cho tiền tuyến. Paris và Berlin cũng kêu gọi EU đầu tư hơn nữa cho công tác nghiên cứu để tạo thuận lợi hơn cho ngành công nghiệp quốc phòng của châu Âu. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), Jean-Claude Juncker mới đây đã khẳng định rằng những chi phí để bù đắp cho sự thiếu hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng ở châu Âu có thể lên tới từ 20 tỷ đến 100 tỷ Euro/năm.
Đối với hoạt động quân sự liên quan đến lực lượng chiến đấu, Paris và Berlin có ý định cải thiện hoạt động của các “Nhóm chiến đấu” (EUBG) gồm khoảng 1.500 quân luôn ở trong tình trạng báo động, được huy động luân phiên tại các nước thành viên và có thể huy động trong 15 ngày. Những lực lượng phản ứng nhanh như vậy chưa bao giờ được “kích hoạt” trong những năm gần đây do thiếu ý chí chính trị. Trong một số trường hợp, các quốc gia trong tình trạng báo động lại không phải là những quốc gia mà lực lượng quân sự của EU có thể sẵn sàng can thiệp, đặc biệt là ở khu vực châu Phi.
Tuy nhiên, chủ trương của EC về việc thiết lập một trung tâm chỉ huy thường trực của châu Âu, lại không phải là một mục tiêu trước mắt đối với Đức và Pháp. Ông Vivien Pertusot lưu ý rằng, tuy Anh không còn trong EU để phản đối đề nghị này của Pháp và Đức sau Brexit nhưng vẫn còn những quốc gia khác trong liên minh không ủng hộ việc thiết lập trung tâm chỉ huy thường trực.
Trong trường hợp không đạt được sự đồng thuận của cả 27 thành viên EU, Paris và Berlin sẽ đề nghị thiết lập một “ủy ban hẹp” theo cơ chế của Hiệp ước Lisbon (cơ chế này chưa bao giờ được kích hoạt). Theo các đề nghị của Pháp và Đức đưa ra từ đầu tháng 9 thì đây sẽ là một bước thay đổi có tính giai đoạn và chiến thuật. Nếu định hướng đó được các nhà lãnh đạo EU thông qua tại Hội nghị Thượng đỉnh Bratislava lần này, các Bộ trưởng Quốc phòng EU sau đó sẽ gặp nhau vào ngày 26 và 27-9 và 15-11 tới để đưa ra các biện pháp cụ thể.
Hiện một số nước Đông Âu, bao gồm cả Hungary và Ba Lan, rất chú ý tới đề xuất của Pháp - Đức và đề nghị đi xa hơn với mục tiêu khởi động xây dựng một đội quân chung của châu Âu. Trong khi chờ đợi, các quốc gia Đông Âu đang xem xét tự tăng cường hơn nữa an ninh nội bộ, đặc biệt là để đối phó với thách thức từ phía Nga, đồng thời tạo ra một lực lượng có thể huy động để sẵn sàng ngăn chặn các mối đe dọa khủng bố ở miền Nam. Tuy nhiên, theo chuyên gia Judy Dempsey thuộc Trung tâm Phân tích Carnegie Europe, lời kêu gọi thành lập một lực lượng quân đội chung của EU hiện rất khó khả thi bởi các quốc gia thành viên khối này vẫn muốn tự kiểm soát quân đội của mình, đặc biệt trong bối cảnh phong trào chống “nhất thể hóa châu Âu” đang lan rộng.
