Vào lò cùng thợ mỏ
(ANTĐ) - Quy định về an toàn của ngành khai thác than nói chung và ở Công ty Cổ phần Than Hà Lầm nói riêng rất nghiêm ngặt. Mặc dù chúng tôi đi cùng với Phó Giám đốc - Kỹ sư Phạm Khắc Thừ và Trưởng phòng Kỹ thuật - Thạc sĩ Nguyễn Hữu Đạt nhưng trước khi đi vào cửa lò để xuống đường lò vẫn bị anh nhân viên bảo vệ lịch sự, xin phép được làm nhiệm vụ, anh sờ nắn khắp người chúng tôi để kiểm tra ngộ nhỡ chúng tôi có quên mang theo bật lửa hút thuốc lá, điện thoại di động hay không.
 |
| Các nhà văn vào lò cùng thợ mỏ |
Ngay cả máy ảnh chúng tôi cũng không được phép mang vào hầm lò, chỉ được mang theo cây bút bi và mấy tờ giấy trắng.
Xong khâu kiểm tra kỹ càng không kém gì nhân viên an ninh kiểm tra trước khi lên máy bay, chúng tôi tiến lại cửa lò 30. Nhìn đường lò xuyên vào lòng đất cứ hun hút hun hút, sự háo hức trong tôi tan biến, thay vào đó là cảm giác hồi hộp, lo lắng. Chúng tôi đi vào lòng đất, từng bậc, từng bậc, đến độ sâu -50 m so với mặt nước biển thì hết bậc; cả một hệ thống đường lò xuyên vỉa gồm hàng chục đường lò thông nối với nhau như địa đạo. Tôi nói với kỹ sư Thừ, nếu chúng tôi lạc vào trận đồ bát quái hệ thống các đường lò ở đây thì không thể tìm được đường ra. Anh Thừ bảo, kinh nghiệm của thợ lò, muốn tìm ra được cửa lò thì cứ ngược hướng gió mà đi.
Róc rách, róc rách! Tiếng nước chảy từ một khe ngầm trong lòng đất, xuyên qua vỉa than tràn ra cả lối chúng tôi đi. Trên đầu, những giọt nước lộp bộp như tiếng mưa rơi. Kỹ sư Thừ trấn an rằng, đây là khe nước nhỏ, chỉ làm ướt át tí chút chứ không hề nguy hiểm gì, vả lại trước khi được phép đào hầm lò này thì các kỹ sư của công ty đã nghiên cứu, thăm dò kỹ lưỡng dựa trên bản đồ nham thạch và khoan thăm dò trước gương. Cách chúng tôi vài mét, ba công nhân đang làm vệ sinh đường lò, họ xúc đất, bùn vào xe goòng. Đi được vài trăm mét, chúng tôi lại bắt gặp hai công nhân đang sửa chữa đường ray xe goòng. Trong các đường lò đang có hàng trăm công nhân mỏ đổ mồ hôi phục vụ cho công việc khai thác than.
Xuyên qua thêm một đường lò dài nữa, chúng tôi bị chặn lại bởi băng tải tải than làm bằng vải bạt dày, rộng 1,8 m từ các khu vực khai thác loang loáng chạy qua, hướng ra cửa lò nào đó; nó đang cõng trên mình những khối than đã được các thợ mỏ khai thác, có chỗ than khô, có chỗ than ướt, chúng sẽ được cân bằng cân điện tử để tính khối lượng sản phẩm làm ra trong một kíp, một ca, một ngày. Kỹ sư Thừ chỉ vào băng tải than, nói với chúng tôi, để khai thác được những hòn than này thì trước tiên người ta phải mở các hầm lò, công việc mở đường khai phá này do các kỹ sư, thợ lò kiến thiết cơ bản đảm nhiệm.
Tiếp tục đi xuyên qua những đường hầm, chỗ rộng, chỗ hẹp, có chỗ phải cúi đầu, lách mình mới vào được; có chỗ khô ráo nhưng cũng có chỗ bùn đất nhão nhoét, tới một cửa hầm mới có nhiều thợ đang làm việc thì chúng tôi dừng chân. Kỹ sư Thừ giới thiệu với chúng tôi đây chính là “Đại bản doanh” của Công trường Kiến thiết cơ bản 1. Gần chục công nhân đang người nào việc ấy. Tôi hỏi thợ bậc 6 Trần Văn Ngạn đang làm công việc chống lò:
- Anh làm thợ mỏ được bao nhiêu năm rồi?
- Tôi làm từ năm 1985 anh ạ!
Một người thợ mặt đen nhẻm từ trong một đường lò chui ra bắt tay chào chúng tôi, hóa ra đó là Kỹ sư Hồ Bắc - Quản đốc Công trường Kiến thiết cơ bản 1. Hồ Bắc vào nghề thợ mỏ từ năm 18 tuổi, ngay sau khi học xong PTTH; Năm 26 tuổi được đề bạt làm Phó Quản đốc; được công ty quan tâm đào tạo cán bộ trẻ, cho anh đi học ở Đại học Mỏ - Địa chất, sau đó bổ nhiệm làm Quản đốc đến bây giờ.
Có chút vốn kiến thức về thợ kiến thiết cơ bản do kỹ sư Thừ truyền đạt, tôi chào lại kỹ sư Hồ Bắc:
- Chào những người mở đường!
- Ồ, nhà văn các anh cũng biết chúng tôi là những người thợ mở đường?
Kỹ sư Hồ Bắc và những người thợ đứng xung quanh có vẻ vui mừng pha chút tự hào khi thấy chúng tôi nói các anh là những người thợ mở đường. Thì đúng là như vậy, trọng trách của các kỹ sư, thợ kiến thiết cơ bản là chuyên đào đường lò xây dựng cơ bản và chuẩn bị sản xuất.
- Uỳnh!
Tôi đang trò chuyện với kỹ sư Hồ Bắc thì giật bắn mình bởi tiếng nổ làm rung chuyển cả chỗ chúng tôi đứng. Tôi nghĩ đến những vụ nổ hầm lò mà ti vi, đài báo vẫn đưa tin, người nổi hết da gà. Một vụ nổ trong đường hầm nào chăng? Không, kỹ sư Hồ Bắc bảo đấy là một vụ nổ mìn có khối lượng 6kg do các kỹ sư và thợ của Công trường Kiến thiết cơ bản 1 vừa thực hiện để phục vụ cho việc đào đường lò. Kỹ sư Hồ Bắc nói với chúng tôi, vụ nổ gần đây thôi, hỏi chúng tôi có vào tận nơi không. Nhìn cái cửa lò mới mở bé tẹo, tối om om, lại vừa bị tiếng mìn làm cho dựng tóc gáy, tôi ái ngại bảo thôi thôi đứng đây quan sát cũng được. Kỹ sư Phạm Khắc Thừ động viên, đã đi mấy nghìn mét vào đến đây rồi, chỉ còn 30m nữa là vào đến tận gương than, mà chưa vào đến gương than thì coi như chưa vào hầm lò.
Kỹ sư Đạt bấm chuông để xin phép bộ phận nổ mìn, nếu hiện trường đã tuyệt đối bảo đảm an toàn mới cho người vào. Có tiếng chuông đáp lại, vậy là chúng tôi được phép đi vào, thật ra không phải đi vào mà khom mình vào thì đúng hơn. Chúng tôi phải cúi đầu, lách mình nơi cửa hầm chật chội lại có thiết bị máy móc chắn ngang, qua được rồi lại lom khom đi vào. Đường hầm mới mở nên dốc, trơn và tối, tôi bị trượt chân té ngã. Từng mét, từng mét tiến vào là sự hồi hộp trong tôi lại gia tăng, và cuối cùng chúng tôi cũng đã đến được cái nơi cuối cùng - gương than như Kỹ sư Thừ đã nói, vào hầm lò mà chưa vào đến gương than thì coi như chưa vào!
- Đây là hiện trường vụ nổ mìn vừa xảy ra? - Tôi hỏi Kỹ sư Thừ, anh đáp:
- Đúng vậy, và nơi tận cùng của đường hầm này được gọi là gương than.
Kỹ sư Thừ chỉ tay về phía trước mặt nói rằng “Gương than” chính là nơi mà thợ mỏ đứng đối mặt với nó để đào lò hoặc khai thác than; gương than được phân làm hai loại, gương khai thác hay còn gọi là gương lò trợ và gương lò đào - chính là gương mà chúng tôi đang đứng trước nó. Tôi bảo, nghe hai từ gương than, cứ nghĩ đấy là cái gương bằng than có thể soi được. Kỹ sư Thừ nói cũng đúng vì gặp vỉa than có độ sáng tốt, người thợ lò có thể soi thấy mình trong đó.
Chúng tôi trò chuyện với những người thợ mỏ ngay ở nơi tận cùng của đường lò, họ có 8 người, làm kíp 1. Anh Bùi Công Định đang chuẩn bị cho việc bốc xúc đất đá sau nổ mìn, anh chỉ lên trên vòm đường lò, nói với chúng tôi:
- Xúc đất đá, chuyển ra ngoài bằng xe goòng xong, chúng tôi mới bắt tay vào dựng khung chống.
Nhìn những thanh chống bằng thép, to, nặng, cồng kềnh, tôi ái ngại hỏi anh Định:
- Các anh vận chuyển những thanh chống này vào đây bằng cách nào?
- Bằng xe goòng đến cửa lò ngoài kia, còn vận chuyển vào tận đây thì thợ lò phải khiêng, vác anh ạ! Đoạn đường lò nào mới mở, nhỏ hẹp, thấp thì lại phải dùng tay kéo.
Có tiếng chặt gỗ, tôi quay lại, thấy thợ lò Lê Quang Thiệu đang dùng dao chặt cây gỗ để chèn. Thiệu 25 tuổi, vào đây làm đã được 3 năm, anh bảo lúc đầu chui vào hầm lò cũng sợ lắm nhưng làm dần rồi quen. Được trực tiếp vào hầm lò, lại vào đến tận gương than, chúng tôi mới mắt thấy, tai nghe hết được sự vất vả, nguy hiểm của công nhân ngành than, đặc biệt là những người thợ kiến thiết cơ bản và thợ khai thác. Họ làm việc trong môi trường độc hại vì bụi than, khí độc rình rập.
Những tai nạn vì sập lò, cháy nổ hoặc tràn nước cũng có thể xảy ra bất cứ lúc nào nếu không có sự thăm dò, nghiên cứu, phòng chống nghiêm ngặt từ trước. Thợ kiến thiết cơ bản còn có đặc thù riêng, họ đào những con đường độc đạo, nghĩa là đào đường nào thì chỉ có thể ra chính con đường ấy. Đầu tiên, họ đào giếng nghiêng 23 độ xuyên vỉa xuống -50, -150 rồi sau đó mới đào các đường thông gió, vận tải để phục vụ cho việc khai thác. Việc đào đường lò thường trong các điều kiện phân tầng khác nhau; địa chất không ổn định, khi gặp đá cứng, lúc gặp nước, bùn, cát. Trong gian nan và vất vả như vậy, những người thợ kiến thiết cơ bản phải luôn luôn phát huy truyền thống: Kỷ luật và đồng tâm.
Chúng tôi bắt tay những người thợ mỏ. Mồ hôi quyện với bụi than nhễ nhại trên gương mặt của họ làm chúng tôi chỉ nhận ra lờ mờ khuôn mặt dưới thứ ánh sáng cũng lờ mờ của chiếc đèn trên mũ. Nhưng từ con tim mình, chúng tôi lại nhận ra được rõ nét phẩm chất của người thợ mỏ, họ can đảm, cần mẫn để thực hiện cuộc mưu sinh cho bản thân, gia đình và cao quý hơn nữa là cho ra lò những hòn than, những triệu triệu tấn than làm giàu cho Tổ quốc.
V.Đ
