Phóng sự ảnh: Vận động viên… cô đồng

Theo tôn ti trong đạo thờ Mẫu, trên hết là các mẫu, rồi đến các quan. Dưới các vị quan là tứ vị chầu bà, được coi như hoá thân, phục vụ trực tiếp của tứ vị Thánh Mẫu. Trong ảnh là Chầu bà đệ nhị, hoá thân của Mẫu Thượng ngàn, vị thánh thống soái trong các hàng chầu, cai quản vùng núi non, sơn cước

Đến lượt ông hoàng Bảy giáng. Ông hoàng Bảy thuộc Nhạc phủ, mặc lễ phục màu xanh, gốc tích là vị quan trấn giữ vùng Lào Cai – Yên Bái. Ban nhạc sẽ hát bài: “Quan hoàng Bảy trấn miền Bắc địa, hợp binh hùng lục thuỷ Thao giang […]” Chức năng của các ông hoàng là “bắt lính”, “chấm đồng” cho Thánh Mẫu”, ông mà ném hèo vào một ai đó là người ấy sẽ trở thành lính của Mẫu, được Mẫu bảo trợ, bệnh đau gì cũng không làm hại nổi…

Sau khi các Thánh Mẫu giáng, tới lượt các quan. Trong ảnh, cô đồng đang được quan Tuần, tức quan đệ ngũ giáng. Quan Tuần gốc là rắn thần ở sông Đò Tranh (Hải Dương), thường gây ra những trận sóng lớn ở khúc sông đó. Có truyền thuyết, ngài là con trai thứ năm của Long vương (thuộc thuỷ, mặc áo trắng), hiển linh thành chàng trai quyến rũ người đàn bà đẹp vợ của một viên quan địa phương Ninh Giang, nên bị trừng phạt hoá kiếp thành con rắn ở khúc sông Đò Tranh…

Trong các giá giáng đồng, cao nhất là các mẫu, tiếp theo là giá đồng các thánh hàng quan, sau đó đến các thánh hàng chầu, rồi đến hàng ông hoàng, rồi hàng cô. Trong ảnh là lúc cô đồng được cô Bơ nhập vào. Cô Bơ là cô đệ tam (bơ = ba) trong số 12 cô được những người theo đạo Mẫu thờ. Theo thuyết, các thánh cô đều còn ở tuổi trẻ, trong trắng, ngây thơ, chưa lấy chồng, do vậy giá các cô thường nhộn nhịp, vui vẻ, áo lễ nhiều màu sắc, múa hát tưng bừng. Riêng cô Bơ thuộc thuỷ (thoải) phủ, rất nổi tiếng, giáng đồng mặc y phục màu trắng, thắt lưng hồng, múa điệu chèo đò. Cô chữa bệnh cứu người bằng cách ban nước uống, nhưng cũng có thể gieo bệnh nếu những kẻ nào làm cô phật lòng

Hạng thứ tư trong đạo thờ Mẫu là các ông hoàng. Trong ảnh là cô đồng đang thay đồ chuẩn bị chờ ông hoàng Mười nhập. Có tất cả 10 ông hoàng, vốn có nguồn gốc từ nhân thần, có công giúp dân và mở nước. Ông hoàng Mười thuộc địa phủ, mặc lễ phục màu vàng, sinh thời vốn là viên quan trấn thủ tại đất Nghệ An, có công với dân với nước. Khi ông giáng, ban nhạc chầu văn sẽ tấu: “Trời Nam có đức hoàng Mười, phong tư nhất mực tuyệt vời không hai […]”

Dưới 12 cô là các cậu quận, vốn là những người chết trẻ, từ 1 - 9 tuổi, hiển linh thành các bé Thánh. Họ đều là phụ tá của các ông hoàng. Lần lên đồng nào cũng có giá cậu Bơ và cậu Bé. Đó là những giá đồng có tính cách phóng túng, nghịch ngợm, quần áo kỳ cục, ăn nói ngọng nghịu kèm theo các điệu múa lân hay múa hèo khá sôi nổi