Gặp người hai lần được... truy điệu sống

(ANTĐ) - 10 năm trong quân ngũ đã tham gia hàng trăm trận chiến, phá hàng chục quả bom từ trường trên các bến sông, một trong những kỷ niệm nhớ nhất với người thương binh đó là hai lần được đồng đội làm lễ truy điệu sống trước khi ra chiến trường. Đó là một trong số ít những câu chuyện về một người thương binh mà chúng tôi đã có dịp gặp gỡ. Người đó không ai khác chính là ông Lại Đăng Thiện - xóm 6, xã Nghĩa Bình -Tân Kỳ - Nghệ An.

Hai lần truy điệu sống

Vật lộn gần 100 km đường từ thành phố Vinh chúng tôi tìm về được quê hương Tân Kỳ (Nghệ An) nơi có cột mốc số không (Km 0) lịch sử để viết lên câu chuyện về người thương binh ít biết đến. Gặp ông Lại Đăng Thiện tại ngôi nhà nhỏ khang trang, ban đầu ông một mực không kể về quá khứ vì ông bảo rằng đó là chiến công của tất cả đồng đội, của cả mọi người chứ không riêng gì của ông, nhưng cuối cùng ông đã tâm sự hết về cuộc đời đầy biến cố của mình.

Như bao chàng trai khác ở mảnh đất nổi tiếng với truyền thống yêu nước, khi đất nước kêu gọi, ông đã bỏ lại ruộng vườn, cha mẹ, anh em…tham gia chiến trường. Lại Đăng Thiện nhập ngũ tháng 3 – 1965 khi vừa tròn 18 tuổi. Được phân vào Tiểu đoàn  27 – Công binh Quân khu 4. Và cũng chính từ đó đời quân ngũ của ông gắn liền với những con phà và những toạ độ bom lửa. Trong chiến tranh việc gì cũng vất vả nhưng thử hỏi còn việc gì vất vả nguy hiểm hơn việc lái ca nô đưa phà qua sông.

Ảnh Tư liệu chụp lại: Bức ảnh chụp Lại Đăng Thiện trong khoang lái ca – nô ( 1968).

Thế mà trong 8 năm (1965- 1973), Lại Đăng Thiện đã hàng trăm lần lái ca-nô kéo phà, lái ca-nô kích bom từ trường của quân đội Mỹ. Trong 8 năm đó Lại Đăng Thiện đã tham gia rà phá bom từ trường trên các bến phà cho xe chở Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tướng Đồng Sỹ Nguyên đi thị sát chiến trường miền Trung, xe chở Thủ tướng Phạm Văn Đồng vào thăm Vĩnh Linh dịp Tết 1972.

Với ông, trong cuộc đời làm lính, những năm lái ca- nô dưới làn mưa bom bạo đạn của Mỹ, ký ức khó quên nhất, xúc động nhất là hai lần được Tiểu đoàn 27 tổ chức lễ truy điệu sống. Ngồi tại căn nhà khang trang mà vợ chồng ông đã chắt chiu xây dựng, nhấp một ngụm nước chè ông  kể trong xúc động:

Lần thứ nhất, vào tháng 11/1967, tại bến phà Long Đại (Hiền Ninh - Quảng Bình), đã hơn 3 ngày đêm, phà Long Đại bị bom từ trường Mỹ thả xuống dày đặc, xe pháo của ta ứ lại ở phiá bờ Bắc không thể tiếp viện cho chiến trường miền Nam. Không còn cách nào khác, lãnh đạo quân khu ra chỉ thị cho Tiểu đoàn 27 (D27) bằng mọi cách phải nổi bến, thông phà. Tiểu đoàn trưởng quyết định dùng canô kích bom từ trường nổ.

Với cách này đòi hỏi các chiến sỹ lái canô phải nhanh, khéo và quan trọng hơn là tinh thần cảm tử. Thế rồi tổ lái ca nô gồm: Lại Đăng Thiện, Hà Huy Ty, Nguyễn Văn Thương, Đậu Anh Côi khi đó tuổi đời mới ở độ 20 đã được đơn vị làm lễ truy điệu sống. Lời điếu văn của đồng chí tiểu đoàn trưởng vừa dứt lời thì bốn cánh tay giơ lên cùng lời thề hô vang “Quyết tử cho Tổ quốc”.

Giọng hô vang dội thế nhưng trong những con người đó họ thừa biết rằng chỉ vài phút nữa sự sống rất mong manh, mình có thể bị nổ tan xác, sự sống sót được đặt vào 0,01 % nữa mà thôi! Họ nhìn nhau, nhìn đồng đội và nén nước măt… trong giây lát tổ lái canô rú máy tăng ga lao nhanh về phía bờ Nam…Để rồi, họ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trở về trong niềm vui kèm nỗi xúc động của đồng đội.

Làm thơ trở thành thú vui của ông

Lần thứ hai nguy hiểm, ác liệt hơn nhiều. Hôm đó vào 18/2/1968, tại phà Linh Cảm (Hà Tĩnh), tổ lái canô gồm: Lại Đăng Thiện, Đậu Anh Côi, Nguyễn Xuân Tình của C1 (đại đội 1) D27 được điều về Linh Cảm cùng với Vũ Ngọc Chương của C2 (đại đội 2) được lệnh lái canô thông phà. Phà Linh Cảm nằm giữa ngã 3 Ngàn sâu - Ngàn phố, con đường vào Nam hoặc sang Lào đều phải qua đây, đã hơn 2 ngày đêm bị bom từ trương Mỹ khống chế…

Tổ cũng được phòng công binh quân khu 4 tổ chức lễ truy điệu sống, cũng có đầy đủ thủ tục đọc điếu văn, tuyên thệ… Đau đớn nhất là lần này đồng chí Vũ Ngọc Chương đã hi sinh anh dũng khi lái tàu qua 4 vòng. Còn đồng chí Đậu Anh Côi bị thương nặng. Nến đau thương vào lòng, Lại Đăng Thiện đã cùng với Nguyễn Xuân Tình đã lái canô tới 19 vòng (trong khi quy định mỗi chiến sỹ chỉ được lái 3 vòng), làm nổ 12 quả bom từ trường…Góp công lớn vào việc giúp xe quân sự của ta vượt qua phà vào Nam.

Sau năm 1968, Lại Đăng Thiện đã được tặng thưởng “Huân chương Chiến công hạng Ba”, “Bằng khen dũng sỹ phá bom ưu tú, “Chiến sỹ thi đua” lúc đó cũng có nhiều bài báo viết về ông như: “Trọn thề với biển” (đăng 1/9/1968 trên báo Quân đội Nhân dân); “Đánh phà qua biển” (đăng trên báo Quân đội Nhân dân 5/12/1968).

Hết làm chiến sỹ, trở thành bác sỹ

Lại Đăng Thiện xuất ngũ tháng 10-1975 với hai bàn tay trắng không có bất cứ chế độ nào, kể cả thương binh. Ông về quê chăm sóc bố mẹ già yếu; vợ đi công tác xa nhà, con gái đầu lòng cai sữa lúc 6 tháng tuổi. Sau hai năm làm kế toán ở xã, tháng 2 năm 1978 ông quyết định đi học 2 năm ở trường trung cấp y tế Nghệ Tĩnh, ông theo học chuyên khoa sản, những năm tháng học ở trường cũng đầy khó khăn vất vả vì hoàn cảnh gia đình còn nhiều khó khăn nhưng cũng có nhiều kỷ niệm không bao giờ quên.

Ông nhớ lại: “Kỷ niệm đầu tiên khi tôi đi thực tập tại bệnh viện Ba Lan (TP Vinh - Nghệ An) đó là lần làm bà đỡ cho nghệ sỹ Song Thao ( Nghệ sỹ Song Thao của đoàn dân ca Nghệ An lúc bấy giờ), vì Nghệ sỹ Song Thao đã từng đi biểu diễn tại tiểu đoàn D27 quân khu 4 năm xưa tôi đóng quân. Hôm đó rầy rà lắm, phiền phức lắm vì nghệ sỹ Song Thao ngại tôi là đàn ông, nhưng cuối cùng ca đỡ ấy cũng thành công”.

Ông Lại Đăng Thiện bên vườn cây cảnh hàng ngày

Nói tới đây ông Thiện cười tủm tỉm. Học xong 2 năm, thấy điều kiện y tế xã nhà (Nghĩa Bình) còn nhiều khó khăn thiếu thốn, năm 1980 ông xung phong về làm công tác. “Thời đó khó khăn lắm, cơ sở vật chất thiếu thốn phải tiếp khách tại nhà riêng; khó khăn nhất là trong việc chẩn đoán bệnh, khoanh vùng dập dịch. Khó khăn đặc biệt đối với khoa sản lúc bấy giờ là chưa có máy móc, thiết bị phục vụ khám chữa bệnh nên việc chẩn đoán ngôi, thế của trẻ trong bụng mẹ là cực kỳ khó khăn”.

Ông Thiện tâm sự. Khó khăn là vậy nhưng với chữ tâm của người thầy thuốc ông luôn hoàn thành trách nhiệm và chưa để xảy ra một sai sót nào trong mấy chục năm công tác. Trong thời gian 13 năm làm nghề bà đỡ ông đã là “bà đỡ” cho hơn 400 em bé của huyện Tân Kỳ, giờ đây nhiều người trong số đó đã thành đạt là tiến sĩ, giám đốc, cán bộ… ở khắp mọi miền tổ quốc, hàng năm họ vẫn về thăm ông như thăm một người thân thiết ruột thịt.

“Món ăn” hàng ngày của người cựu chiến binh

Không chỉ giỏi việc quân ngũ, việc chuyên môn mà trong con người ông Thiện đã có năng khiếu của một ng ười bẩm sinh. Minh chứng rõ nhất cho năng khiếu của ông Thiện là tài năng làm thơ. cuộc đời của ông gắn liền với những trang giấy, cây bút để làm thơ từ lúc còn ngồi trên ghế học sinh. Khi ông vào chiến trường thì tình yêu về thơ thực sự ăn vào máu xương của ông.

Ông kể: “Thời đang là chiến sỹ lái canô có lẽ là khoảng thời gian tâm hồn thơ của ông mạnh liệt nhất. Cứ hễ có thời gian rỗi là ông lại lấy sách bút ra cặm cụi viết, ghi chép. Khoảng thời gian trong quân ngũ (1965- 1975) ông đã viết tập “Nhật ký thơ” với gần 100 bài, với nội dung ca ngợi Đảng, các đồng đội, và cả tình yêu thiên nhiên xen lẫn cả những bài thơ tình đã được đồng đội truyền tai nhau học thuộc.

Không chỉ trong chiến tranh mà lúc trở về đời thường ông vẫn dành nhiều thời gian cho thơ văn. Những vất vả trong công việc, cuộc sống những nỗi niềm muốn chia sẻ với đồng đội đã hi sinh đã được ông làm thành những vần thơ: “Núi giấu mình trong đá/ Triệu năm / Suối chảy nghiêng về biển/…Anh giấu anh nơi đâu..? Đơn côi/ Thao thức rừng chiều".

Tiếng lành đồn xa, ngày 7-5-2009 Đài truyền hình Việt Nam có mời Lại Đăng Thiện ra trường quy giao lưu trong chuyên mục: “Thơ và nhân chứng đường Trường Sơn”, lần đó tại trường quay Đài truyền hình ông đã đọc những bài thơ nói về những người lính: “Mảnh kim loại chìm vào máu thịt / Nhức nhối đau – Trái gió trở trời / Bốn mươi năm đã im trong tiếng bom rơi / Chiến tranh trong cơ thể còn chưa chấm dứt /…( “ Vết thương thưở ấy - nỗi đau bây giờ” Đăng trên tạp chí Sông Hương 2007).

Chúng tôi đến trúng những ngày khi ông đang cặm cụi viết những bài thơ để chuẩn bị cho cuộc dự thi thơ lục bát trên tạp chí Sông Hương. Đã có trong tay 8 bài thơ được ông chọn lọc kỹ lựa qua hàng chục bài để đem đi dự thi. Viết  nhiều, đăng cũng đã nhiều nơi, tổng cộng đã có hơn 300 bài thơ của ông đã được đăng ở khắp các “mặt trận” như: tạp chí Sông Hương, tạp chí Người làm báo Nghệ An, tạp chí Bà Rịa Vũng Tàu, các tờ báo Quân đội Nhân dân…Nhưng mong muốn và cũng là quyết tâm của ông là lần dự thi lần này sẽ đạt kết quả cao để có được kinh phí xuất bản tập thơ mang tên “Nẻo Khuất” với khoảng 100 bài. Ông Thiện tâm sự.

Không chỉ làm thơ, thú vui hàng ngày của ông là chăm sóc cây cảnh, ông kể: “Tôi ham cây cảnh lắm, mỗi lần đi tham quan ở đâu hoặc đi đâu có những cây cảnh đẹp là tôi lại đứng xem và nghiên cứu. Và giờ đây có những cây cảnh trong vườn nhà ông được khách hàng tới trả hàng chục triệu đồng nhưng ông vẫn không bán, vì lý do thật đơn giản: “Làm thơ và chăm sóc cây cảnh đã trở thành món ăn tinh thần hàng ngày của ông”.

Bài và ảnh: Hải Văn