Quy định của pháp luật về các hành vi cho vay nặng lãi, thu lợi bất chính

ANTD.VN - Bạn đọc hỏi: Tôi cần tiền gấp nên đã vay 20.000.000 đồng của A trong thời hạn 2 năm. Trong suốt thời gian này, mỗi tháng tôi phải trả 1.600.000 đồng, bao gồm tiền lãi và một phần số tiền gốc. Xin hỏi, mức lãi suất trên có phù hợp với quy định của pháp luật không? Anh A có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội cho vay lãi nặng không? Nguyễn Duy Tiến (Hà Nội)

Luật sư trả lời: 

Quy định của pháp luật về các hành vi cho vay nặng lãi, thu lợi bất chính ảnh 1Luật sư Đặng Văn Sơn (Văn phòng Luật sư Đặng Sơn và Cộng sự - Số 31, ngõ 192, đường Tam Trinh, Hà Nội)

Hiện nay, trong xã hội nhu cầu vay vốn để giải quyết các công việc trước mắt và lâu dài là rất lớn. Mặc dù có nhiều nguồn vốn từ Nhà nước nhưng không phải ai cũng có điều kiện để tiếp cận. Nắm bắt được nhu cầu này nên không ít tổ chức, cá nhân đã tranh thủ cơ hội để cho vay với lãi suất rất cao mà các thủ tục vay lại cực kỳ đơn giản.

Thực tế hiện nay, kiểu cho vay lãi cao được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như núp bóng công ty tư vấn tài chính, tiệm cầm đồ, vay cá nhân… Khi vay, người vay tiền chỉ cần chứng minh thư, sổ hộ khẩu, hóa đơn tiền điện, tiền nước hay có các loại giấy tờ khác chứng minh nơi ở và nhân thân thì đều được giải quyết một cách nhanh gọn.

Do cần tiền để giải quyết gấp công việc nên khi vay xong rồi nhiều người mới bị các ràng buộc mà bên cho vay đưa ra để ép người vay trả nợ và thường phải chịu tính rất nhiều khoản phí như: Phí giao dịch, các khoản phạt cao khi nộp lãi chậm, hình thức cộng lãi vào gốc..vv… Thực tế cũng chứng minh rằng hoạt động này đã đẩy nhiều hộ dân lâm vào cảnh tán gia, bại sản hoặc là nạn nhân trong các vụ án “Cướp tài sản”, “Cưỡng đoạt tài sản” hoặc “Bắt, giữ người trái pháp luật’...

Về trường hợp bạn nêu, theo quy định tại Điều 468, Bộ luật Dân sự năm 2015, quy định về lãi suất vay như sau: “Lãi suất vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác… Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực”. Trường hợp của bạn lãi suất do các bên thỏa thuận đã vượt quá 20%/năm. Do đó nếu các bên có tranh chấp thì bên vay chỉ phải trả cho bên cho vay lãi suất 20%/năm.

Quy định của pháp luật về các hành vi cho vay nặng lãi, thu lợi bất chính ảnh 2Lãi suất cho vay gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất tối đa nói trên, tức là từ 100%/năm trở lên thì hành vi cho vay có dấu hiệu của tội “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” (Ảnh minh họa)

Còn về quy định hình sự đối với tội “Cho vay lãi nặng” thì theo Điều 201, Bộ luật Hình sự: “Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm”.

Như vậy là theo quy định về mức lãi suất tối đa của Bộ luật Dân sự, nếu lãi suất cho vay gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất tối đa nói trên, tức là từ 100%/năm trở lên thì hành vi cho vay có dấu hiệu của tội “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự”. Tuy nhiên, số tiền thu lợi bất chính có được từ hành vi này phải từ 30.000.000 đồng trở lên. 

Nếu trong giao dịch dân sự, người cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự nhưng thu lợi bất chính dưới 30.000.000 đồng thì cũng không bị coi là phạm tội và cũng không cấu thành tội phạm này. Riêng với trường hợp cho vay lãi gấp 5 lần mức lãi suất cao nhất quy định, thu lợi bất chính chưa đến 30.000.000 đồng nhưng trước đó đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi cho vay lãi nặng hoặc đã bị kết án về tội cho vay lãi nặng, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì vẫn bị xử lý hình sự.

Về trường hợp bạn nêu, do thiếu thông tin về lãi suất do hai bên thỏa thuận cụ thể, khi bạn trả 1,6 triệu đồng một tháng thì số tiền gốc là bao nhiêu, tiền lãi là bao nhiêu và anh A có còn cho những người khác vay với lãi suất cao nữa hay không... nên chúng tôi không thể đưa ra câu trả lời chính xác.