Vào thời điểm “đóng băng” thị trường bất động sản, phát triển nhà ở xã hội được coi như bước đột phá mở ra lối thoát cho thị trường này, cùng lúc giải quyết cả vấn đề nợ đọng, nợ xấu, gỡ khó cho ngành xây dựng, xi măng, sắt thép. Đây cũng là cú hích giúp tiêu thụ hàng tồn kho, nhất là giải tỏa nhu cầu bức xúc về nhà ở cho 60% dân số đô thị đang chật vật tìm kiếm chỗ ở.
Trong buổi làm việc giữa Thủ tướng Chính phủ với UBND TP.HCM và Hà Nội, Bộ Xây dựng đề nghị hai thành phố tập trung phát triển nhà ở xã hội, nhà cho người thu nhập thấp và coi đây là bước đi giải cứu thị trường bất động sản. Tuy nhiên, giới doanh nghiệp cho rằng, để xây dựng nhà ở xã hội chẳng khác nào “hái sao trên trời” bởi những chính sách bất cập hiện nay.
Một trong những khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp là thiếu vốn. Trước đây, Ngân hàng Đầu tư phát triển Việt Nam đã ký kết với Bộ Xây dựng sẽ dành 2.000 tỷ đồng cho vay nhà ở thu nhập thấp, song nhiều chủ đầu tư vẫn “kêu trời” vì chưa được chấp nhận cho vay vốn. Vướng mắc lớn nhất là tài sản bảo đảm tiền vay. Ngoài hợp đồng bảo đảm tiền vay còn phải đăng ký giao dịch bảo đảm. Thế nhưng đất để xây dựng các dự án là đất Nhà nước giao, không thu tiền sử dụng, không thể đăng ký giao dịch bảo đảm, thì không thể dùng làm tài sản để thế chấp vay vốn được. Hàng nghìn căn hộ được khởi công nhưng chưa có mấy dự án hoàn thành, chủ yếu là vì thiếu vốn đầu tư.
Không ít giám đốc, tổng giám đốc công ty, quỹ phát triển nhà nhấn mạnh rằng, những giải pháp vĩ mô đưa ra là rất hay, rất tốt, song cần bắt tay vào làm ngay vì “đã nói quá nhiều rồi”. Mang tiếng là dự án nhà thu nhập thấp nhưng lại khó bán được giá thấp cho người thu nhập thấp. Quyết định 67/CP quy định, khi xây dựng nhà thu nhập thấp doanh nghiệp được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế VAT nhưng đến nay vẫn chưa có thông tư hướng dẫn. Bộ Xây dựng kêu gọi doanh nghiệp quan tâm đặc biệt tới nhà ở xã hội, song ngay ở Hà Nội hiện có 10.000/15.000 căn nhà chưa bán được. Nguyên nhân là vì Nhà nước khống chế rất chặt chẽ điều kiện và đối tượng mua nhà, rất ít người đạt yêu cầu.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng khẳng định, cần phải thay đổi quan điểm về nhà ở xã hội. Cùng với những khuyến khích, cơ chế ưu đãi của Nhà nước, doanh nghiệp không nên có tư tưởng coi làm nhà ở xã hội là “bố thí”. Bộ trưởng nhấn mạnh thêm, gói hỗ trợ lãi suất của Nhà nước phải thấp; hỗ trợ phải đến được tay người dân cần mua nhà ở xã hội thông qua doanh nghiệp.
