PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng khám cho bệnh nhi
Một bệnh nhi vào cấp cứu tại BV Xanh Pôn cuối tuần qua trong tình trạng sốt, co giật, vật vã kích thích. Theo các bác sĩ của phòng khám Nhi – BV Xanh Pôn, qua khám và hỏi bệnh sử, bác sĩ phát hiện cháu bé bị tiêu chảy và được mẹ cho uống oresol nhưng pha sai nồng độ. Lý do này khá phổ biến bởi oresol có vị khó uống nên nhiều bà mẹ hay “sáng tạo” bằng cách pha thuốc lẫn với nước đường hoặc pha đặc để dỗ trẻ uống cho nhanh… Trong khi đó, nếu pha oresol đặc hơn so với khuyến cáo, khi trẻ uống khá nguy hiểm vì khiến hàm lượng muối trong máu tăng lên, gây tình trạng ưu trương (quá nhiều muối trong máu), áp lực thẩm thấu trong máu cao hơn bình thường. Thậm chí, nếu liên tục pha oserol với nồng độ rất đặc cho trẻ uống có thể gây biến chứng “teo não”, rất dễ bị tử vong.
Ngày 28-1, trao đổi về cách dùng thuốc cho trẻ nhỏ, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Nhi – BV Bạch Mai cho biết, việc dùng thuốc cho trẻ nhỏ một cách tùy tiện, pha sai nồng độ… rất phổ biến. Nhiều người nghĩ trẻ cũng giống như người lớn, cùng loại thuốc chỉ cần giảm liều lượng đi là được. Thực tế, trẻ con không phải là một cơ thể người lớn thu nhỏ, có những loại thuốc người lớn dùng không gây phản ứng gì, nhưng trẻ lại không thể dùng được. Ông Dũng lấy ví dụ, nhiều loại thuốc ho có chế phẩm thuốc phiện như codein, dùng cho người lớn, nhưng cấm chỉ định với trẻ dưới 2 tuổi. Hay như Dextromethorphan là thuốc giảm ho có tác dụng giảm ho nhất thời đối với các trường hợp ho do kích thích nhẹ ở phế quản, thường gặp trong ho cảm lạnh thông thường, không có tác dụng long đờm. Thuốc này được chỉ định trong các trường hợp ho cảm lạnh thông thường ở trẻ, song trong khuyến cáo bác sĩ luôn nhấn mạnh phải thận trọng và không nên dùng thuốc cho trẻ dưới 2 tuổi.
Ví dụ khác, các thuốc nhỏ mũi gây co mạch cũng không dùng cho trẻ dưới 2 tháng, hạn chế kê cho trẻ sơ sinh mà chỉ dùng nước muối sinh lý. Các thuốc này không chỉ gây co mạch mũi mà còn làm co các mạch khác, làm tăng huyết áp, nặng có thể dẫn đến tử vong. BV từng tiếp nhận cấp cứu cho không ít bệnh nhi nhập viện trong tình trạng xanh tái vì co các mạch máu dưới da. Hay như thuốc chống dị ứng Chlopheniramin, thuốc kháng histamin, không nên dùng cho trẻ sơ sinh vì có thể gây ức chế hô hấp, làm quánh đờm, liều cao gây co giật, tử vong.
Cũng theo PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, loại thuốc đang bị lạm dụng nhiều nhất hiện nay là kháng sinh. Nhiều người cứ nghĩ con ho, có đờm đặc, ho lâu ngày... là những biểu hiện cần phải dùng kháng sinh. Tuy nhiên, thực chất, uống kháng sinh nhiều làm trẻ kém ăn, chán ăn, có thể dẫn đến tiêu chảy, sức đề kháng của trẻ kém đi nhiều, làm bệnh lâu khỏi. Hơn nữa, kháng sinh có tác dụng với vi khuẩn nhưng hoàn toàn vô dụng với virus. Trong các thuốc kháng sinh được dùng để điều trị hạ sốt, cảm cúm, giảm đau cho trẻ nhỏ, phổ biến nhất là các loại chế phẩm chứa hoạt chất paracetamol và trên thực tế hầu hết trẻ có triệu chứng sốt cao khi nhập viện đều đã sử dụng thuốc này trước đó.
Về bản chất, paracetamol khá an toàn và được dung nạp tốt khi dùng ở liều thông thường, tuy nhiên khi dùng ở liều cao thì thuốc này có thể gây nhiễm độc tại gan, nặng hơn gây tử vong do ngộ độc cấp hoặc ngộ độc mãn kéo dài. Điều đáng chú ý là các thuốc chứa paracetamol ở trẻ em được bào chế với nhiều loại hàm lượng khác nhau, điều này có thể gây nhầm lẫn dẫn đến dùng quá liều nếu các bậc cha mẹ chủ quan không xem kỹ hướng dẫn sử dụng. Bên cạnh đó, rất nhiều người bệnh không phân biệt và tính toán được tổng liều tối đa hằng ngày của paracetamol dựa trên các thông tin ghi trên lọ thuốc hoặc đơn thuốc…
Ông Dũng nhấn mạnh, chuyển hóa thuốc của người lớn và trẻ em khác nhau, đặc biệt là những thuốc thấm được vào não thì phải rất chú ý khi dùng cho trẻ. Thực tế có những thuốc người lớn dùng liều lượng thấp nhưng với trẻ thì phải dùng liều cao hơn người lớn rất nhiều. Tuy nhiến các loại thuốc này chỉ chiếm tỷ lệ thấp. Vì vậy, khi dùng thuốc, các bậc cha mẹ cần hết sức chú ý đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của thuốc, pha thuốc theo đúng nồng độ mà bác sĩ hướng dẫn, tốt nhất ở trẻ nhỏ không nên pha thuốc với nồng độ đậm đặc hơn hướng dẫn.
