- Đắp thuốc nam vào vết thương do mèo cào, bé trai 4 tuổi nhiễm khuẩn nguy kịch
- Phòng tránh tương tác thuốc trong điều trị bệnh mạn tính
Thuốc không kê đơn là các loại thuốc có thể mua trực tiếp từ quầy thuốc mà không cần toa của bác sĩ. Chúng thường được sử dụng để điều trị các triệu chứng bệnh nhẹ, phổ biến và ít có khả năng gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng nếu được dùng đúng liều lượng. Các nhóm thuốc OTC thường gặp bao gồm: Thuốc giảm đau và hạ sốt; Thuốc trị cảm cúm và dị ứng; Thuốc điều trị tiêu hóa; Vitamin và khoáng chất. Thuốc không kê đơn mang lại nhiều lợi ích, giúp người bệnh tiết kiệm thời gian, chi phí nhưng cũng khiến người dùng dễ lạm dụng hoặc sử dụng sai cách.
 |
Mặc dù có hướng dẫn sử dụng, nhiều người vẫn có thói quen dùng thuốc dựa trên cảm tính hoặc kinh nghiệm cá nhân |
Nguy cơ dùng sai liều hoặc tương tác thuốc
Mặc dù có hướng dẫn sử dụng kèm theo hộp thuốc, nhiều người vẫn có thói quen dùng thuốc dựa trên cảm tính hoặc kinh nghiệm cá nhân. Họ có thể tăng liều lượng để thuốc có tác dụng nhanh hơn, hoặc uống thuốc theo triệu chứng mà không để ý đến liều tối đa cho phép. Một trong những sai lầm phổ biến là sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc mà không biết chúng có thể có cùng thành phần hoặc có nguy cơ tương tác thuốc, có thể làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.
Nhiều loại thuốc OTC trị cảm cúm đã chứa thuốc hạ sốt, thuốc kháng histamine và thuốc thông mũi. Nếu không để ý thành phần dùng các sản phẩm có tên khác nhau, nhưng lại có chứa cùng hoạt chất, vô tình dùng quá liều, làm tăng tác dụng phụ như buồn ngủ quá mức, tim đập nhanh hoặc run rẩy. Paracetamol là một loại thuốc an toàn khi dùng đúng liều, nhưng nếu dùng quá liều, nó có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến suy gan cấp tính và tử vong.
Tương tự, dùng quá liều ibuprofen có thể gây tổn thương thận, chảy máu dạ dày và các vấn đề về tim mạch... Nếu đang điều trị một bệnh mạn tính bằng thuốc kê đơn, việc tự ý dùng thêm thuốc OTC có thể gây tương tác bất lợi.
Che lấp triệu chứng của bệnh nghiêm trọng
Các loại thuốc OTC có thể làm giảm các triệu chứng như đau, sốt, ho, nhưng không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Điều này có thể khiến người bệnh chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo của một bệnh lý nghiêm trọng hơn.
Chẳng hạn, nếu bị đau ngực và tự ý dùng thuốc giảm đau OTC, có thể bỏ lỡ các triệu chứng của một cơn đau tim hoặc bệnh lý tim mạch khác, làm chậm trễ việc điều trị và gây hậu quả nghiêm trọng. Tương tự, sốt là một phản ứng tự nhiên của cơ thể để chống lại nhiễm trùng. Mặc dù thuốc hạ sốt có thể giúp giảm khó chịu, nhưng nếu sốt cao kéo dài không rõ nguyên nhân, nó có thể là dấu hiệu của một bệnh nhiễm trùng nặng. Tự ý dùng thuốc hạ sốt có thể làm trì hoãn việc chẩn đoán chính xác.
Để sử dụng thuốc không kê đơn an toàn
Trên nhãn (hay bao bì) sản phẩm hoặc trong hướng dẫn sử dụng thuốc đi kèm sản phẩm luôn đề cập tới các thông tin này. Do đó, trước khi dùng bất kỳ một loại thuốc nào, cho dù là thuốc không kê đơn, người bệnh cũng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, để biết về tác dụng của loại thuốc mà mình đang dùng, các tác dụng phụ có thể xảy ra và cách ứng phó thích hợp (nếu có)…
Hầu hết các loại thuốc, đặc biệt là thuốc không kê đơn tác dụng phụ nếu xảy ra thường nhẹ, có thể tự hết hoặc xử lý tại nhà. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, xảy ra các vấn đề nghiêm trọng, nhất là đối với người bị dị ứng với một hoặc một số thành phần nhất định của thuốc hoặc nếu uống thuốc với rượu và dùng cùng với các loại thuốc khác.
Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc OTC. Một số loại thuốc không kê đơn có hại cho thai nhi đang phát triển. Một số loại thuốc mà người mẹ đang cho con bú có thể qua sữa mẹ và gây hại cho trẻ. Mỗi loại thuốc đều có rủi ro và lợi ích, vì vậy điều quan trọng là phải theo dõi quá trình sử dụng thuốc cẩn thận để đảm bảo sử dụng thuốc một cách an toàn.
Mỗi loại thuốc không kê đơn (OTC) đều có một hoặc nhiều thành phần cụ thể được gọi là thành phần hoạt tính làm cho thuốc hoạt động. Ví dụ, thành phần hoạt tính giúp hạ sốt, giảm đau hoặc giảm ho. Điều đặc biệt quan trọng là phải chú ý đến các thành phần hoạt tính trong thuốc nếu đang dùng nhiều hơn một loại thuốc - dù là thuốc OTC hay thuốc kê đơn - để đảm bảo không dùng quá nhiều thành phần hoạt tính giống nhau, có thể gây hại.
Không dùng thuốc OTC nếu nó không nhằm mục đích điều trị các triệu chứng. Ngoài ra, không dùng nhiều thuốc OTC hơn nhãn chỉ dẫn. Uống quá nhiều hoặc quá ít thuốc đều có thể không mang lại tác dụng mà còn gây độc. Người lớn khỏe mạnh sử dụng thuốc OTC đúng bệnh và đúng cách sẽ có ít nguy cơ bị tác dụng phụ. Tuy nhiên, một số người có nguy cơ cao hơn bao gồm trẻ nhỏ, người lớn tuổi và những người dùng nhiều hơn một loại thuốc.
