Mỹ khẳng định các tranh chấp không có sự đe dọa vũ lực
Nghị quyết S.Re.412 được thông qua ngày 10-7 (giờ Mỹ), được đăng tải trên trang web của Quốc hội Mỹ, tuyên bố mục đích là nhằm tái khẳng định sự ủng hộ của chính phủ Mỹ đối với quyền tự do hàng hải, quyền sử dụng biển và bầu trời ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương phù hợp luật pháp quốc tế, giải quyết ngoại giao hòa bình các tranh chấp và tuyên bố chủ quyền biển.
Nghị quyết khẳng định chính sách của Mỹ phản đối những tuyên bố ảnh hưởng các quyền, sự tự do và việc sử dụng hợp pháp khu vực biển thuộc về tất cả các quốc gia; thúc giục các bên kiềm chế hành động gây bất ổn, như chiếm giữ trái phép hoặc nỗ lực khẳng định quyền quản lý trái pháp luật các khu vực tranh chấp; bảo đảm rằng các tranh chấp được quản lý mà không có sự đe dọa, ép buộc hoặc vũ lực; kêu gọi các bên liên quan làm rõ hoặc điều chỉnh các tuyên bố của mình phù hợp luật pháp quốc tế.
Trung Quốc hành động hung hăng ở biển Đông
Theo thông cáo chính thức trước thềm đối thoại Chiến lược và kinh tế Trung Quốc - Mỹ đã diễn ra tại Bắc Kinh, hai bên sẽ thảo luận các vấn đề liên quan đến CHDCND Triều Tiên, Iran, Syria, Sudan - Nam Sudan và Afghanistan, biến đổi khí hậu, hiệu quả năng lượng, hợp tác quân sự và chống khủng bố. Mà như vậy sẽ chỉ có hai vấn đề ở quy mô nhỏ là biến đổi khí hậu và hiệu quả năng lượng là có thể đạt được thỏa thuận mà thôi. Và thực tế đã cho thấy đúng là như vậy.
Các vấn đề không ai nhìn thấy trong chương trình nghị sự chính thức bao gồm sự bành trướng của Trung Quốc ở vùng lãnh hải đang xảy ra tranh chấp, tỉ giá đồng nhân dân tệ, tin tặc Trung Quốc tấn công hệ thống máy tính các công ty Mỹ và gần đây nhất là cuộc tấn công vào hệ thống các cơ quan Chính phủ Mỹ. Cùng với đó là vấn đề sở hữu trí tuệ và nhân quyền. Các vấn đề gai góc này đơn giản là rất khó giải quyết được nên chúng ta cũng không mong đợi gì nhiều. Quả đúng vậy, đối thoại đã kết thúc và các vấn đề này vẫn còn bỏ ngỏ.
Thủ tướng Lý Khắc Cường (bìa phải) nói chuyện với Bộ trưởng tài chính Mỹ Jack Lew (bìa trái) và Ngoại trưởng John Kerry tại Bắc Kinh ngày 10-7 - Ảnh: Reuters
Việc Trung Quốc gây hấn với các nước láng giềng ở biển Đông thật ra đã bắt đầu xấu đi ngay từ sau đối thoại S&ED lần trước, ngược lại với những gì nước này đã cam kết. Điều này đã gây ra bất ổn định trong khu vực.
Trước đây, Mỹ đã công khai tuyên bố không đứng về phía nào trong cuộc tranh chấp lãnh hải giữa Trung Quốc với các nước Việt Nam, Nhật Bản, Brunei và Philippines. Tuy nhiên, trước thềm đối thoại S&ED, Mỹ đã công khai bày tỏ sự lo ngại. Trong cuộc đối thoại, Ngoại trưởng John Kerry đã kịch liệt phản đối cách hành xử của Trung Quốc, kêu gọi dân chủ, yêu cầu nước này tuân thủ luật pháp quốc tế và tôn trọng các quy tắc hướng dẫn giải quyết tranh chấp.
Tuy nhiên ngày 10-7, Bộ Quốc phòng Mỹ thông báo nước này sẽ can thiệp bằng việc tăng cường các hoạt động trinh sát tại các khu vực tranh chấp và trước đó Mỹ cũng đã tuyên bố sẽ cung cấp các hệ thống radar hiện đại cho các nước ở khu vực tranh chấp nhằm tăng cường khả năng giám sát biển.
Chính sách đối ngoại của Tổng thống Barack Obama là “ngoại giao mềm”: lãnh đạo từ phía sau, thụ động, không ràng buộc và không đối đầu - dù đúng hay sai sẽ bị coi là nguyên nhân khiến đối thoại S&ED lần này không đạt được các kết quả tích cực. Tuy nhiên, còn có các lý do khác nữa.
Một số nhà phân tích cho rằng Mỹ có thể tiếp tục hi vọng vào cuộc gặp ở Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) giữa Tổng thống Mỹ Obama và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình. Tuy nhiên nếu đúng như vậy cũng có nghĩa là các vấn đề quan trọng giữa hai nước lại một lần nữa được giải quyết theo cách “giấu bụi dưới thảm” để chờ đến cuộc gặp lần sau mà thôi. Điều này chỉ có lợi cho Trung Quốc.
Phát biểu của một thành viên kỳ cựu (giấu tên) của đối thoại có lẽ là lời kết tốt nhất. “Đối thoại lần này không nhằm giải quyết một vấn đề nào cả. Đó chỉ là nơi chia sẻ thông tin và thể hiện quan ngại. Duy chỉ có kết quả hữu hình, đó là tuyên bố về các dự án biến đổi khí hậu. Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng nếu cả hai nước cùng lên tiếng sẽ không có gì tồi tệ sẽ xảy ra. Thực tế lại cho thấy điều ngược lại”.
