- Sau hơn 4 thập niên giao tranh, đảng Công nhân người Kurd tuyên bố ngừng bắn với Thổ Nhĩ Kỳ
- Viễn cảnh Israel xung đột vũ trang với Thổ Nhĩ Kỳ đang gây lo ngại
- Israel và Thổ Nhĩ Kỳ đối đầu gay gắt ở Syria
Cuộc xung đột dai dẳng giữa Thổ Nhĩ Kỳ với PKK
Đảng Công nhân người Kurd (PKK) ngày 1-3 đã tuyên bố ngừng bắn với Thổ Nhĩ Kỳ sau lời kêu gọi của thủ lĩnh Abdullah Ocalan - nhân vật đang bị Ankara giam giữ - về việc giải tán nhóm và hạ vũ khí.
Trong gần nửa thế kỷ, các chiến binh người Kurd đã chiến đấu với Thổ Nhĩ Kỳ để giành độc lập ở phía Đông Nam nước này, một khu vực có đông người Kurd sinh sống. Cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của hơn 40.000 người và lan rộng ra ngoài biên giới Thổ Nhĩ Kỳ đến Iran, Iraq và Syria.
 |
Ảnh của ông Abdullah Ocalan - thủ lĩnh chiến binh người Kurd trong một cuộc biểu tình ở Diyarbakir, Thổ Nhĩ Kỳ hôm 28-2 |
Thủ lĩnh Ocalan thành lập PKK vào năm 1978 với tư cách là một nhóm ly khai người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ, một phần của phong trào ly khai của người Kurd rải rác khắp khu vực.
Bạo lực bùng phát vào tháng 8-1984 khi các chiến binh PKK giết chết 2 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ. Theo thời gian, các cuộc đụng độ leo thang và số người chết tăng lên, PKK ngày càng chuyển sang chủ nghĩa hiếu chiến.
Người Kurd là nhóm thiểu số lớn nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ, chiếm từ 15-20% dân số nước này. Họ cũng có sự hiện diện đáng kể ở miền Bắc Syria, miền Bắc Iraq và Iran.
Cuộc chiến giữa Thổ Nhĩ Kỳ với PKK đã đi kèm với cuộc đàn áp các đảng phái, chính trị gia và nhà hoạt động ủng hộ người Kurd, những người từ lâu đã bị Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc có liên hệ với nhóm này. Mỹ, Liên minh Châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ phân loại PKK là một nhóm khủng bố.
Ông Ocalan bị chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ năm 1999 tại Kenya và bị kết án tù chung thân vì tội phản quốc. Trong nhiều năm, ông là tù nhân duy nhất tại nhà tù Imrali trên đảo thuộc Biển Marmara phía Nam Istanbul.
Tại sao lời kêu gọi giải tán được đưa ra?
Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, nhà lãnh đạo của Thổ Nhĩ Kỳ trong hơn hai thập kỷ, đang tìm kiếm một sự thay đổi Hiến pháp để kéo dài thời gian cầm quyền sang thập kỷ thứ ba.
 |
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan |
Những thay đổi Hiến pháp đòi hỏi phải có đa số 2/3 phiếu bầu trong quốc hội. Một số chuyên gia cho rằng để đảm bảo điều này, Tổng thống sẽ cần sự ủng hộ của đảng DEM ủng hộ người Kurd, đảng lớn thứ ba trong quốc hội. Đây cũng là nhóm có nghị sĩ làm trung gian giữa ông Ocalan và chính phủ. Cuối cùng, thủ lĩnh người Kurd đã đưa ra lời kêu gọi từ trong tù.
“Liên minh cầm quyền có thể coi đây là cơ hội để giành được sự ủng hộ của đảng DEM đối với những thay đổi Hiến pháp nhằm kéo dài nhiệm kỳ Tổng thống trong khi trao cho người Kurd nhiều quyền hơn”, Berkay Mandiraci, một nhà phân tích về Thổ Nhĩ Kỳ tại tổ chức tư vấn Nhóm Khủng hoảng Quốc tế ở Brussels cho biết.
Ngoài ra, triển vọng hòa bình giữa người Kurd và Thổ Nhĩ Kỳ đã được khơi dậy trong những tháng gần đây nhờ lời đề nghị bất thường từ ông Devlet Bahceli, lãnh đạo Đảng Phong trào Dân tộc (MHP), đồng minh cánh hữu của ông Erdogan, khi mời ông Ocalan đến Quốc hội và tuyên bố rằng “ông ấy đã hạ vũ khí”.
Bản thân PKK sẽ đạt được gì từ thỏa thuận này vẫn chưa được biết. Trong tuyên bố hôm 28-2, ông Ocalan cho biết PKK đã giành được sự ủng hộ của người Kurd trong quá khứ vì “các kênh chính trị dân chủ đã đóng lại” đối với họ.
Ý nghĩa đối với khu vực
Các chuyên gia cho biết, ngoài các động lực trong nước, Tổng thống Erdogan có thể nhận thấy những thay đổi quan trọng trong khu vực khiến thỏa thuận chiến lược này trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
“Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã lo sợ các đối thủ như Iran và Israel lợi dụng xung đột của mình với PKK. Khi Trung Đông đang định hình lại và Thổ Nhĩ Kỳ chuẩn bị đóng vai trò quan trọng ở Syria, Ankara coi việc chấm dứt xung đột lâu đời này là một điều cần thiết về mặt chiến lược”, nhà phân tích Berkay Mandiraci nhận định.
 |
Các thành viên nữ của PKK gần tuyến đầu của cuộc chiến chống phiến quân IS ở Makhmur, phía Nam Erbil, Iraq năm 2014 |
Khu vực này đã chứng kiến những thay đổi lớn trong năm qua. Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã bị lật đổ vào tháng 12 và Israel đã liên tục mở rộng ảnh hưởng ở Syria bằng cách chiếm lãnh thổ mới và tăng cường các hoạt động quân sự.
Tại Syria, một lực lượng dân quân người Kurd liên kết với PKK có tên là Đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YPG) tạo thành xương sống của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), lực lượng được Mỹ hậu thuẫn đã chiến đấu chống nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Tổng thống mới của Syria đã kêu gọi YPG sáp nhập vào quân đội quốc gia, nhưng chưa rõ ý định của YPG thế nào.
Tại một cuộc họp báo ngay sau thông báo của ông Ocalan, chỉ huy SDF Mazloum Abdi cho biết, lời kêu gọi hạ vũ khí “là dành cho du kích PKK chứ không phải cho chúng tôi ở đông bắc Syria. Trong bức thư, ông Ocalan nhấn mạnh đến hòa bình. Khi hòa bình phát triển ở Thổ Nhĩ Kỳ, nó sẽ có tác động tích cực đến chúng tôi ở Syria”.
