Thập cẩm các loại nấm đều thành… linh chi
Trên quốc lộ 14, đoạn tiếp giáp cầu 14 nối liền tỉnh Đắk Lắk với Đắk Nông những ngày cuối tháng 6 nhộn nhịp những chuyến xe của các thương lái từ miền xuôi và các tỉnh lên mua nấm linh chi rừng. Theo quan sát của chúng tôi, ngay bãi đất trống ở khu công nghiệp Tâm Thắng (cạnh cầu 14) liên tục diễn ra các giao dịch.
Những đầu mối ở các tỉnh Tây Nguyên sẽ dồn hàng về đây sau đó chuyển lên những chiếc xe tải loại 2,5 tấn rồi gom hàng chở về các thành phố. Ông H, bảo vệ khu công nghiệp Tâm Thắng cho biết; nấm linh chi ở Tây Nguyên đúng là có công dụng thật nhưng bây giờ cũng hiếm rồi vì người ta đi săn lùng liên tục. Lấy đâu ra nữa mà nhiều thế. Làm việc ở đây lâu năm, tôi biết họ giao hàng đó chủ yếu là các loại nấm thông thường. Bởi vì đã được phơi khô và sắt ra nên không thể phân biệt được. Tiếp cận một tài xế, tên Hậu được tài xế này cho biết, nấm thường là chủ yếu thôi, vì nấm thường rất rẻ nên “đội lốt” nấm linh chi thì sẽ bán được đắt tiền hơn.
Các đầu mối gom hàng quảng cáo cho rằng: nấm linh chi giúp tăng cường miễn dịch, làm tăng thể trạng, đặc biệt với người ung thư phổi, dạ dày. Ngoài ra, nấm linh chi còn có tác dụng tăng thải độc nên tốt cho người xơ gan, người bị bệnh ung thư nói chung. Nhất là nấm linh chi được mua từ núi rừng Tây Nguyên thì công dụng mới đạt được như ý muốn. Thực tế thì nấm linh chi cũng có nhiều tác dụng như một loại thuốc bổ dưỡng nên hàng ngày có nhiều người mua. Nhiều lần quan sát thấy các đầu nậu giao hàng ông H kể, có khi họ mang hàng chục bao tải đến đây rồi mới chất lên xe.
Theo cánh tài xế chở nấm linh chi thuê cho thương lái về các tỉnh thành thì các loại nấm rừng thông thường như nấm cát, nấm rơm, nấm long huyết… đều không có mùi đặc trưng của nấm linh chi. Thế nhưng khi phơi khô, sắt lát ra rồi các thương lái sẽ mua một loại hương liệu mang mùi vị của nấm linh chi phun vào. Vậy là không thể phân biệt được. Theo quy luật, sau khi chở các loại nấm thường từ Tây Nguyên về các thành phố lớn, các thương lái sẽ đóng gói, tẩm hương liệu mang mùi đặc trưng của nấm linh chi sau đó bày bán. Không chỉ đóng gói, để đa dạng các chủ quán còn chế biến thành nhiều dạng sản phẩm khác nhau. Ở TP Hồ Chí Minh bày bán nhiều nhất ở khu vực đường Hải Thượng Lãn Ông, các siêu thị và các cửa hàng sâm linh chi.
Theo ông Lê Văn Công, chủ cửa hàng nấm linh chi Đức Công ở Buôn Ma Thuột thì ngay cả ông ở đây cũng hiếm lắm mới có thể mua được một lô hàng nấm linh chi thật của Tây Nguyên thì làm gì có để họ chở hàng xe tải về miền Đông Nam Bộ và TP Hồ Chí Minh thế. Hiện nay Tây Nguyên chủ yếu có nấm linh chi ở Kon Tum, Đắk Lắk và Lâm Đồng. Số lượng ít, bán tại các điểm du lịch, các siêu thị tại địa phương với giá 900 đến 950 nghìn đồng/kg. Nấm thường màu đỏ, nhỏ, cuống dài hoặc đã được cắt, nặng chỉ khoảng 10g/tai nấm. Thế nhưng một điều lạ lùng là nấm linh chi từ quốc lộ 14 về các tỉnh miền Đông thương lái chỉ bán có 500 nghìn đồng/kg.
Nhiều loại nấm thường nếu phun hương liệu sẽ thành nấm linh chi Tây Nguyên để chuyển về miền Đông
Mất tiền triệu mua phải xác nấm
Cũng theo ông Công thì ở Việt Nam, nhất là các tỉnh Tây Nguyên chỉ có 2 loại nấm linh chi là nấm linh chi đỏ và nấm linh chi vàng (tên quốc tế là Ganoderma Colossum). Hai loại nấm này trồng rất khó vì kén địa hình thổ nhưỡng. Ông Trần Văn Minh sau khi mua 4 kg nấm linh chi Tây Nguyên ở đường Hải Thượng Lãn Ông TP Hồ Chí Minh uống nhưng vẫn không hề có tác dụng gì nên đành đích thân lên tận cửa hàng của ông Công ở Tây Nguyên để mua thì tá hỏa ra rằng tất cả các loại nấm mình mua ở TP Hồ Chí Minh chỉ là nấm thường, có ít miếng nấm thật sắt lát thì đã được sử dụng rồi, chỉ còn lại xác nấm.
Ông Minh phân trần, ở đường Hải Thượng Lãn Ông có rất nhiều người bán nấm linh chi Tây Nguyên ngay ở vỉa hè nên mua cho thuận tiện. “Tôi nghĩ, chỉ là nấm thì khó mà làm giả được. Trước khi đi mua chúng tôi đã tham khảo về mùi vị của loại nấm đặc trưng này nhưng không ngờ vẫn bị mắc lừa”. Ngoài khu vực Hải Thượng Lãng Ông, đường Phùng Hưng, một số siêu thị tại TP Hồ Chí Minh, Biên Hòa bán rất nhiều bịch nấm sắt nhỏ để đun lên uống như uống trà, giá chỉ 400.000 đ/kg.
Các chủ quán này đều ghi là nấm linh chi Tây Nguyên. Ông Công kể thêm một trường hợp bi hài nhưng chua chát rằng, ngay đầu tháng 6-2015 có 2 vị khách mang hẳn một bọc lớn nấm linh chi đã mua được với giá rẻ gấp 4 lần ở cửa hàng của ông Công lên nhờ ông bán vì không muốn uống nữa. Bằng kinh nghiệm lâu năm, ông Công phát hiện ngay ra tất cả số đó chỉ là xác nấm, có một ít nấm linh chi thật nhưng đã được sắc uống nhiều lần, chỉ còn xác nấm.
Ông Lê Thanh Bình ở ngay Buôn Ma Thuột nhưng trong một lần về TP Hồ Chí Minh nhân tiện thấy rẻ lại nghe bạn bè giới thiệu về công dụng của loại nấm linh chi Tây Nguyên nên ông mua 2kg nấm linh chi với giá 1,6 triệu đồng. Tuy nhiên, nấm ông Bình mua được cho là hàng giả và có nhiều khả năng nấm đã được hút hết tinh chất. Đi tìm sự thật, ông gửi mẫu nấm đến một người bạn có chuyên môn nhờ kiểm tra, và kết quả 2kg nấm linh chi Tây Nguyên chỉ là xác nấm. Nấm còn nguyên hình dạng cũng có thể bị hút hoặc bị sử dụng thế nên nấm sắt lát càng có nguy cơ hơn.
Kiểm tra kỹ để nhận diện hàng giả
Nhiều năm trong nghề kinh doanh nấm linh chi và thuốc bắc, ông Công cho rằng, người tiêu dùng chỉ nên mua nấm linh chi có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, được nuôi trồng chuyên nghiệp vì chất lượng ổn định, có hiệu quả. Nấm linh chi chất lượng tốt thì hai mặt không bị mọt, mặt dưới có màu từ vàng chanh nhạt đến trắng. Mặt dưới linh chi màu vàng nghệ thường không tốt, vì đó không phải là màu tự nhiên của nấm.
Cùng với đó, nấm linh chi Tây Nguyên khi ngửi thì có vị đắng và thơm không chua, khi sắc lấy nước uống thì có vị đắng hơi nồng nhưng uống xong lại thấy dễ chịu, sắc nước thứ 2, thứ 3 vẫn còn vị đắng, khi uống không hết để 1 hai ngày vẫn không bị thiu và chuyển sang mùi chua. Không nên mua những loại nấm to có bề mặt bóng bẩy nhìn bắt mắt và vì những loại Nấm này đã bị rút hết dưỡng chất chỉ còn lại xác nấm, nên mua những loại nấm nhỏ trên bề mặt còn nguyên lớp bào tử.
Tuy nhiên đây cũng chỉ là những mẹo phân biệt tương đối còn khi nấm linh chi rởm đã được tẩm thêm hương liệu thì chỉ khi kiểm nghiệm mới có thể nhận biết chính xác được. Ông Công nhận định thêm rằng, vì là loại nấm đặc thù nên những cửa hàng đã đăng ký kinh doanh và có thương hiệu thì ít khi nhập nhèm làm giả hay bán những đồ đã qua sử dụng. Vì khi bán họ đều phải có bản cam kết với khách hàng.
