Lý do Mỹ muốn chặn dự án đài quan sát thiên văn của Trung Quốc tại Chile

• Trung Quốc muốn đàm phán với Mỹ về thuế quan bổ sung

Dự án xây dựng một đài thiên văn Trung Quốc tại sa mạc Atacama (Chile) đang đứng trước nguy cơ bị hủy bỏ

Theo báo “Bưu điện Hoa Nam buổi sáng” (Hồng Kông, Trung Quốc), dự án đài quan sát thiên văn có tổng mức đầu tư ước tính khoảng 80 triệu USD, dự kiến được xây dựng tại Cerro Ventarrones, một địa điểm lý tưởng cho nghiên cứu thiên văn ở Antofagasta (miền Bắc Chile). Dự án này là công trình hợp tác của NAOC với Đại học Công giáo Bắc Chile, nằm trong chiến lược mở rộng không gian của Trung Quốc, bao gồm các sáng kiến tương tự ở Argentina và Venezuela. Theo kế hoạch, cơ sở này sẽ được lắp đặt khoảng 100 kính thiên văn, tập trung vào việc theo dõi các sự kiện thiên văn sâu trong không gian và các vật thể gần Trái đất như tiểu hành tinh và sao chổi. Các nhà khoa học Chile sẽ có quyền tiếp cận hạn chế vào cơ sở này, nhưng có thể hợp tác nghiên cứu với các chuyên gia Trung Quốc.

Chile là một địa điểm lý tưởng cho nghiên cứu thiên văn nhờ địa hình cao, ít cư dân và bầu trời quang đãng, thu hút nhiều đài quan sát quốc tế từ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Tuy nhiên, các nhà phân tích tin rằng, sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực có thể làm thay đổi cán cân ảnh hưởng, giúp Bắc Kinh có được vị thế chiến lược trong cơ sở hạ tầng khoa học và công nghệ của khu vực Mỹ Latinh.

Theo báo cáo ngày 6-3 của AthenaLab (một tổ chức nghiên cứu quốc phòng và an ninh quốc gia có trụ sở tại Santiago, Mỹ), cơ quan không gian Mỹ cho rằng đài thiên văn này được thiết kế để “đẩy nhanh quá trình mở rộng không gian của Trung Quốc, đặc biệt là việc triển khai các vệ tinh quỹ đạo thấp”. Loại thiết bị này thường được sử dụng cho các mục đích truyền thông, giám sát khí hậu và theo dõi quân sự nhờ khả năng cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao và truyền dữ liệu nhanh hơn.

Trong một tuyên bố hồi năm ngoái với tờ Newsweek, Trung Quốc đã bác bỏ mọi ý đồ quân sự liên quan đến dự án. Vào tháng 12-2024, vấn đề này lần đầu tiên được ông Bernadette Meehan - cựu Đại sứ Mỹ tại Chile nêu ra với Chính phủ Chile. Theo truyền thông Chile, Tổng thống Gabriel Boric đã quyết định hủy bỏ dự án dù Bộ Ngoại giao Chile chính thức tuyên bố vẫn đang thu thập thêm thông tin về đài thiên văn và đơn vị phụ trách pháp lý của họ đang phân tích bản chất của thỏa thuận. Vụ việc này một lần nữa cho thấy cuộc cạnh tranh ảnh hưởng Mỹ - Trung Quốc ở Chile. Trước đó, Washington đã công khai phản đối việc Huawei triển khai cáp Internet dưới biển nối Santiago với Thượng Hải và đe dọa hủy chương trình miễn thị thực cho Chile nếu nước này cho phép một công ty Trung Quốc in hộ chiếu quốc gia.

Ông Andres Borquez - chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu về tác động của Trung Quốc tại Mỹ Latinh và Caribe, đồng thời là cố vấn về các vấn đề Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Bộ Ngoại giao Chile cho rằng, việc hủy dự án đài thiên văn phù hợp với xu hướng leo thang căng thẳng quan hệ Mỹ - Trung. Chile từ lâu đã theo đuổi chiến lược “ngoại giao khoa học” nhằm thu hút các đài quan sát quốc tế, nhưng ông Borquez nhận định rằng các mối quan hệ hợp tác như vậy ngày càng bị cuốn vào các cuộc cạnh tranh địa chính trị toàn cầu.

Trong nhiều năm, Chile cố gắng cân bằng giữa quan hệ kinh tế với Trung Quốc và hợp tác an ninh với Mỹ, nhưng khi cả 2 cường quốc trở nên quyết liệt, việc duy trì thế trung lập ngày càng khó khăn. Mặc dù vậy, quyết định mới nhất của Chile liên quan đến hợp tác lắp đặt đài thiên văn của Trung Quốc cho thấy chính sách của họ ưu tiên hơn về công nghệ và an ninh Mỹ, đặc biệt là đối với các dự án liên quan đến dữ liệu và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số. Chile vẫn mở cửa cho thương mại và đầu tư từ Trung Quốc, nhưng chính quyền Santiago dường như đang thận trọng hơn đối với các mối quan hệ đối tác có thể gây ra lo ngại về an ninh quốc gia.