- Bắt nhóm đối tượng kinh doanh thuốc lá nhập lậu
- Phát hiện hơn 15.000 bao thuốc lá lậu chất kín trong phòng trọ
- Khởi tố đối tượng người nước ngoài buôn bán thuốc lá lậu
Bộ Công Thương đã thống nhất kết thúc mô hình Tổng cục Quản lý thị trường và nghiên cứu sắp xếp đơn vị này theo mô hình mới. Bên cạnh việc rà soát, sắp xếp bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả, các đơn vị trực thuộc Bộ Công Thương cũng được yêu cầu sớm rà soát hoạt động và đề xuất việc tiếp tục hoặc không tiếp tục duy trì đơn vị.
Nhiều khó khăn, thách thức
Khi bộ máy được tinh gọn, dự báo sẽ có những biến động nhất định trong địa bàn quản lý cũng như lực lượng trực tiếp tham gia vào công tác kiểm tra, giám sát thị trường. Dư luận đang lo lắng các vấn đề này có thể làm giảm tần suất các đợt kiểm tra, kiểm soát các tuyến đường vận chuyển và địa điểm trung chuyển của hoạt động buôn lậu thuốc lá.
 |
| Tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt vào những dịp lễ, Tết |
Trong quá trình tái cơ cấu, sẽ có thể phát sinh khó khăn trong việc xác định rõ ràng trách nhiệm từng đơn vị liên quan cũng như cần thêm thời gian để xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý. Có ý kiến lo lắng bối cảnh thay đổi đó có thể bị các đối tượng buôn lậu lợi dụng để gia tăng hoạt động?
Ở góc độ người tiêu dùng, thuốc lá lậu vẫn được sử dụng khá tràn lan vì mùi hương đậm và thơm lâu do dùng chất định hương. Coumarin là cái tên từ lâu đã bị giới khoa học gióng lên hồi chuông cảnh báo như một mối đe dọa đến sức khỏe con người.
Đối với phụ nữ mang thai, các chất 7-Hydroxy-6methoxy-2H-1-benzopyran-2-one thuộc nhóm coumarin rất dễ gây ra những tác hại nghiêm trọng và đáng tiếc. Các bác sĩ của Khoa Nhi, Bệnh viện Nhi Beatrice, Đại học Y Groningen, Hà Lan cũng đã từng đưa ra kết quả nghiên cứu cho thấy Coumarin ảnh hưởng đến hệ thần kinh của trẻ em độ tuổi 5-17 và một số nghiên cứu khác cho thấy chất này sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh của thai nhi, gây ra hiện tượng tiền sản giật hoặc sẩy thai ở phụ nữ.
Ở góc độ kinh tế, mỗi năm Nhà nước thất thu thuế hàng nghìn tỷ đồng do hoạt động buôn lậu thuốc lá. Ở góc độ xã hội, việc lưu hành và buôn bán thuốc lá lậu trái phép tạo nên một hệ lụy xấu và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững.
Hệ lụy này càng thấy rõ mỗi dịp Tết đến Xuân về. Những tháng cuối năm 2024, nhất là dịp gần kề Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới diễn biến phức tạp hơn. Đáng chú ý là buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng hóa trái phép trên các tuyến biên giới; mặt hàng vận chuyển chủ yếu là thuốc lá ngoại, pháo nổ, mỹ phẩm, đường cát, xăng dầu, các mặt hàng không nhãn mác, không rõ nguồn gốc, xuất xứ...
Mặc dù chế tài đối với các hành vi liên quan đến thuốc lá lậu rất nặng nhưng biên độ lợi nhuận “khủng” vẫn khiến tình trạng buôn lậu mặt hàng này liên tục tái diễn. Thêm một điều đáng lo ngại nữa là thuốc lá giả các nhãn hiệu nổi tiếng (được làm giả từ nước ngoài đưa vào Việt Nam tiêu thụ) gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh doanh trong nước, thất thu thuế Nhà nước và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của người tiêu dùng.
Qua đánh giá cho thấy, số vụ, số người vi phạm có giảm nhưng số lượng hàng hóa có giá trị lại gia tăng, nhất là trong hoạt động mua bán, vận chuyển thuốc lá điếu ngoại nhập. Do đó, các lực lượng chức năng cần tiếp tục đẩy mạnh kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn xuất, nhập cảnh trái phép, buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua các tuyến đường bộ, đường biển, hàng không...
Lộ trình tăng thuế nào là phù hợp?
Tại kỳ họp Quốc hội cuối năm 2024, vấn đề phòng chống thuốc lá lậu được nhiều đại biểu Quốc hội nêu ra khi phát biểu ý kiến về các mức tăng thuế trong dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Vấn đề này dự báo sẽ còn làm nóng nghị trường bởi dự luật sẽ tiếp tục được bàn luận, xem xét tại Quốc hội bên cạnh những nội dung quan trọng khác. Theo các chuyên gia, đây là thời điểm cần xem xét thận trọng việc tăng thuế sốc sẽ ảnh hưởng như thế nào đến tình hình thuốc lá lậu vốn đang phức tạp.
Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (Đồng Nai) tại kỳ họp cuối năm cho rằng, thuế tiêu thụ đặc biệt không nên là công cụ quan trọng nhất để giải quyết những vấn đề liên quan đến sức khỏe hay môi trường. Việc tăng thuế đối với thuốc lá là cần thiết nhưng cần xem xét phương pháp tính thuế sao cho hiệu quả. Ông phân tích, theo lộ trình trước đây, thuế tăng 5% trong vòng 3 năm, doanh nghiệp thuốc lá và người dân liên quan đến sản xuất các mặt hàng này có thể đáp ứng được và có thể nói đã tạo nên một lộ trình phù hợp.
Hiện nay, với đề xuất mới từ Bộ Tài chính, đó là phương pháp tính trên thuế suất 75% cộng với mức thuế tuyệt đối tăng cao hàng năm trong vòng 4 năm là mức tăng sốc, đặc biệt là phương án 2 với đề xuất tăng ngay 5.000 đồng/bao vào năm 2026. Quy định này, theo đại biểu Trịnh Xuân An, dẫn đến giá thuốc lá tăng quá cao, sẽ kích thích hoạt động buôn lậu, ảnh hưởng đến cả vấn đề an ninh, trật tự, đồng thời tác động ngay đối với doanh nghiệp và với môi trường kinh doanh.
“Tôi đề nghị phải cân nhắc lại lộ trình cho hợp lý để chúng ta vừa thu được ngân sách, vừa bảo đảm cho doanh nghiệp có môi trường hoạt động, vừa không ảnh hưởng đến người dân làm trong lĩnh vực nông nghiệp và đặc biệt tránh kích thích cho buôn lậu, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự”, đại biểu Trịnh Xuân An phát biểu.
Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, mức tăng như dự thảo hiện nay sẽ tác động rất lớn đến thị trường, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời khiến việc buôn lậu thuốc lá tăng lên trong khi việc ngăn chặn tình trạng này còn nhiều khó khăn. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường cũng đề nghị, cần đánh giá thận trọng tác động của chính sách để nhằm bảo đảm đạt được mục tiêu đề ra, không làm lợi cho các đối tượng buôn lậu, gây mất ổn định kinh tế - xã hội…
Là người trực tiếp đấu tranh với nạn thuốc lá lậu, Thượng tá Lê Thiện Thành - Phó trưởng Phòng Hướng dẫn Điều tra, Cục Phòng, chống Ma túy và Tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng từng nêu quan điểm về việc lộ trình tăng thuế nên giãn ra để lực lượng chức năng có thêm thời gian chuẩn bị kế hoạch và lực lượng nhằm ứng phó hiệu quả với việc buôn thuốc lá lậu dự báo sẽ tăng cao nếu thuế tăng.
Bên cạnh việc cần có mức tăng và lộ trình tăng thuế phù hợp, các biện pháp đi kèm khác cũng cần thiết nhằm phòng chống thuốc lá lậu hiệu quả. Theo đó, cần sớm sửa đổi Nghị định 98/2020/NĐ-CP để ban hành chế tài xử phạt nghiêm đối với hành vi vận chuyển, buôn bán và sử dụng thuốc lá lậu, củng cố cơ sở pháp lý trong công tác phòng chống buôn lậu, cũng như tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho các doanh nghiệp hợp pháp tồn tại.
 |
| Thượng tá Lê Thiện Thành phát biểu tại Tọa đàm do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức |
Trước đó, tại buổi Tọa đàm “Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và chống buôn lậu thuốc lá - những vấn đề đặt ra”, ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam cũng đề xuất, phương án tăng thuế phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay là áp dụng phương pháp hỗn hợp với lộ trình tăng dần. Hiệp hội đề xuất mức tăng 2.000 đồng vào năm 2026, 2.000 đồng vào năm 2028 và thêm 2.000 đồng vào năm 2030, nhằm tạo ra một lộ trình phù hợp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực tới ngành và thị trường.
Từ những phân tích và ý kiến nêu trên có thể thấy cần cân nhắc kỹ hơn về mức tăng và lộ trình tăng thuế TTĐB nhằm bảo đảm thời gian cần thiết để có thể tăng cường bảo đảm các điều kiện cho công tác chống thuốc lá lậu, hoàn thiện hệ thống pháp luật để xử lý nghiêm minh hành vi buôn lậu. Bởi nếu chỉ giảm lượng tiêu dùng thuốc lá hợp pháp bằng cách tăng thuế nhưng người tiêu dùng lại chuyển sang thuốc lá lậu có thành phần độc hại hơn thì không chỉ không đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng thuốc lá đề ra mà còn vô hình trung đẩy người tiêu dùng đến các sản phẩm thuốc lá lậu độc hại gấp nhiều lần.
