Đường vào nhà Vương
Bữa cơm trưa ồn ào, đầy ắp tiếng cười nói bên những bát rượu ngô sóng sánh lai rai với đặc sản thịt bò hun khói, lạp xường nướng cùng với đủ loại gia vị ở một quán ăn dân dã chợ Sà Phìn, chúng tôi bước theo con đường lát đá tảng giữa hai hàng sa mộc cổ thụ cành lá sum suê cao vút dẫn đến dinh thự nhà họ Vương. Người hướng dẫn chúng tôi là một cô gái xinh đẹp, là cháu chắt hai đời chủ nhân khu dinh thự - những ông “vua” người Mông vùng cực Bắc Vương Chí Đức và Vương Chí Sình.
Tòa nhà Vương nằm trên một quả đồi có hình mai rùa, tựa lưng vào hướng Bắc, mặt tiền nhìn về hướng Nam. Nhà Vương là một công trình bề thế, cổ kính độc nhất vô nhị, mang nhiều nét văn hóa đặc sắc, hài hòa của nhiều phong cách kiến trúc Trung Hoa, Pháp và Mông bản địa. Từ trên cao nhìn xuống thung lũng Sà Phìn, nhà Vương như một bông hoa rừng mọc giữa vùng núi đá hoang sơ hùng vĩ.
Nhà Vương ở xóm Sà Phìn, cách huyện lỵ Đồng Văn 16 kilômét, cách thành phố Hà Giang 130 kilômét, có độ cao so với mặt biển 1.330 mét. Toàn bộ tòa nhà được xây thành hình chữ “Mục”, kiểu kiến trúc cổ Trung Hoa. Kiến trúc Pháp thể hiện ở những ống khói, lò sưởi trong các phòng để làm ấm không khí vào mùa đông vùng cao thường giá lạnh, rét buốt. Kiến trúc Mông thể hiện ở tường trình đất và móng bằng đá. Phần mái là sự kết hợp giữa ngói âm dương của người Mông và ngói ống được mua từ Trung Quốc. Ngôi nhà có 2 cổng - cổng ngoài và cổng trong. Cổng ngoài là trạm gác, nơi ở của đội bảo vệ. Bước vào cổng trong, bắt đầu đặt chân vào khu nhà chính của dinh thự xây theo 3 lớp cao dần. Ngôi nhà được chia thành tiền dinh, trung dinh và hậu dinh. Bên trái dinh là nhà kho, chuồng ngựa, bể nước. Bể nước rất to chứa được 300m3. Trước nhà kho vẫn còn cối giã gạo phục vụ gia đình họ Vương. Bên phải dinh là chuồng nuôi gấu. Toàn bộ dinh thự bao quanh bằng tường đá xanh có độ dày 65cm.
Chia tay nhà Vương, chúng tôi không quên thắp nén nhang lên ngôi mộ của ông Vương Chí Sình được đặt tại cổng dinh. Khi ông mất, Chủ tịch Hồ Chí Minh viếng ông câu đối được khắc trước mộ của ông: “Tận trung báo quốc - Bất thụ nô lệ”.
