Vì sao nhà đầu tư nước ngoài thờ ơ với cổ phần hóa doanh nghiệp trong nước?

ANTD.VN - Nhiều ý kiến cho rằng, cần tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài được mua cổ phần chi phối trong các doanh nghiệp cổ phần hóa hay thoái vốn Nhà nước.

Nhà đầu tư nước ngoài mong muốn có chính sách cho phép mua cổ phần chi phối trong các doanh nghiệp Nhà nước 

Đây là một trong những đề xuất được đưa ra tại Hội thảo cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước từ góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức sáng 8-9.

Nghịch lý cổ phần hóa

Thông tin về hoạt động cổ phần hóa của các doanh nghiệp Nhà nước, ông Nguyễn Duy Long, Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, giai đoạn 2011-2015, cả nước đã cổ phần hóa thành công hơn 508 doanh nghiệp; năm 2016, có 58 doanh nghiệp được phê duyệt cổ phần hóa. 

Tính đến hết 8 tháng năm 2017, đã có hơn 33 doanh nghiệp được phê duyệt phương án cổ phần hóa với giá trị thực tế vào khoảng 80.600 tỷ đồng. Và theo kế hoạch từ năm 2016-2020, 137 doanh nghiệp Nhà nước sẽ phải cổ phần hóa, trong đó có các doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tổng công ty Cao su, Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2)...

Qua cổ phần hóa, hệ thống doanh nghiệp Nhà nước đã và đang được đổi mới, sắp xếp thu gọn. Công tác cổ phần hóa cũng góp phần tái cơ cấu nguồn nhân lực cho doanh nghiệp và xã hội, đồng thời thúc đẩy phát triển thị trường vốn, thị trường chứng khoán.

“Các cơ quan của Chính phủ nên xem xét sửa đổi các quy định pháp luật để cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 49% cổ phần trong các doanh nghiệp cổ phấn hóa hay thoái vốn Nhà nước”

Ông Tony Foster, luật sư điều hành Công ty luật Freshfields

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, quá trình cổ phần hóa cũng bộc lộ một số vấn đề. TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam thẳng thắn chỉ ra rằng, có một nghịch lý trong quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, đó là dù có 96,5% doanh nghiệp đã được cổ phần hóa nhưng chỉ có 8% số vốn Nhà nước được chuyển giao cho khu vực tư nhân.

Theo TS Trần Đình Thiên, một trong những nguyên nhân của thực trạng này là do tỷ lệ vốn Nhà nước được phép bán rất hạn chế. “May lắm cũng chỉ là 49%. Với tỷ lệ nắm giữ cổ phần hạn chế, các doanh nghiệp tư nhân bị loại khỏi quyền tham gia điều hành chứ chưa nói đến quyền chi phối doanh nghiệp. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư tư nhân, bao gồm cả doanh nghiệp nước ngoài “ít mặn mà” với việc mua doanh nghiệp nhà nước”, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam chia sẻ.

Nhà đầu tư muốn mua nhiều hơn 49% 

Theo ông Adam Sitkoff, Giám đốc điều hành Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ (AmCham) tại Hà Nội, để có thể tối đa hóa doanh thu từ cổ phần hóa và tăng sự tin tưởng của các nhà đầu tư, cần thiết phải cho họ thấy được một quá trình cổ phần hóa, thoái vốn minh bạch. “Cần cung cấp cho họ đầy đủ các thông tin liên quan tới doanh nghiệp”, ông Adam Sitkoff nhấn mạnh.

Trong khi đó, ông Tony Foster, luật sư điều hành Công ty luật Freshfields cho rằng, để thu hút được các nhà đầu tư nghiêm túc và dài hạn, cần phải tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài được mua cổ phần chi phối trong các doanh nghiệp cổ phần hóa hay thoái vốn Nhà nước. “Các cơ quan của Chính phủ nên xem xét sửa đổi các quy định pháp luật để cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 49% cổ phần trong các doanh nghiệp cổ phấn hóa hay thoái vốn Nhà nước”, ông Tony Foster kiến nghị.

Chia sẻ về vấn đề mà đại diện Công ty luật Freshfields nêu ra, ông Vương Toàn, Phó Tổng Giám đốc Habeco cho biết, trên thực tế, khó khăn lớn nhất của Habeco là việc đàm phán với Carlsberg. Ngoài quyền ưu tiên mua, Carlsberg mong muốn nắm ít nhất 51% cổ phần của Habeco. Tuy nhiên, điều này vẫn vướng bởi quy định nhà đầu tư nước ngoài không được mua quá 49% cổ phần của doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện.

Một vấn đề nữa được các nhà đầu tư nước ngoài chỉ ra đó là định giá doanh nghiệp thực tế. Ông Johnathan Ooi, một chuyên gia về mua bán và sáp nhập (M&A) đến từ Công ty PriceWaterhouse Coopers cho biết, giữa các nhà đầu tư và doanh nghiệp cổ phần hóa có sự khác biệt trong cách hiểu về định giá.

“Để giải quyết vấn đề này, cần phải có một đơn vị đánh giá độc lập tiến hành việc định giá dựa trên các chuẩn mực quốc tế được chấp nhận bởi các nhà đầu tư quốc tế. Nhà đầu tư chỉ quyết định đầu tư khi thấy được sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận, ông Johnathan Ooi nói.