Kỳ vọng nông sản Việt hết thời "ăn xổi ở thì"

ANTD.VN - Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) vừa chính thức thay thế Cục Chế biến, thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối với mong muốn gắn sản xuất với định hướng thị trường.

Ngành nông nghiệp lần đầu tiên có cơ quan phát triển thị trường, liệu nông sản Việt sẽ hết cảnh “được mùa rớt giá”?

Từ đầu năm 2017 đến nay, thị trường trong nước đã và đang tham gia giải cứu hàng chục đợt đối với nông sản trong nước, từ chuối Đồng Nai, dưa hấu Quảng Ngãi tới thịt lợn, trứng gia cầm, cá sấu… 

Ngành nông nghiệp chú trọng chế biến và thị trường

Sau gần 2 tháng giải cứu thịt lợn trên cả nước thì hiện giá thịt lợn hơi trong dân đã nhích lên nhưng vẫn ở mức thấp so với cùng kỳ năm ngoái. Một số địa phương có lượng thịt lợn hơi tồn lớn hiện vẫn đang tiếp tục công cuộc giải cứu. Tuy nhiên, trong khi cả nước tập trung giải cứu thịt lợn thì giá gia cầm, đặc biệt là trứng gia cầm lại giảm mạnh. Nhiều nơi, giá trứng gà công nghiệp chỉ còn bán được 18.000 đồng/chục.

Tương tự, một số mặt hàng nông sản cũng trong cảnh được mùa rớt giá. Và, từ đầu năm tới nay, thị trường trong nước đã chứng kiến đến cả chục cuộc giải cứu nông sản. Đáng nói, điệp khúc “được mùa rớt giá” năm nào cũng diễn ra và lặp lại hàng chục năm nay nhưng cả ngành Nông nghiệp và ngành Công Thương cùng bó tay phó mặc nông dân tự bơi trong sự may rủi. 

Trước tình trạng nông sản được mùa rớt giá và được giá mất mùa diễn ra như cái vòng luẩn quẩn hàng chục năm qua, Bộ NN&PTNT vừa quyết định thay thế Cục Chế biến, thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối thành Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản.

Theo đó, Cục này có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ NN&PTNT quản lý Nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật về phát triển thị trường nông, lâm, thủy sản và muối; điều phối các hoạt động phát triển thị trường; đầu mối quản lý và chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản và muối thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ theo phân cấp, ủy quyền của Bộ trưởng.

Giải cứu nhiều vì sản xuất và chế biến rời rạc

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, đối với Việt Nam, nông nghiệp giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế và ổn định xã hội. Qua 30 năm đổi mới, chúng ta đã chuyển nền nông nghiệp từ thiếu ăn sang đáp ứng đủ nhu cầu lương thực và xuất khẩu. Năm 2016, xuất khẩu nông sản đạt 32 tỷ USD, 10 nhóm ngành hàng xuất trên 1 tỷ USD.

“Tuy nhiên, chúng ta đang đứng trước 3 thách thức: nền sản xuất vẫn chủ yếu nhỏ lẻ, với trên 10 triệu hộ nông dân, nên năng suất lao động thấp so với khu vực và thế giới. Thách thức về biến đổi khí hậu khi Việt Nam là một trong 5 năm nước ảnh hưởng nặng nề nhất, nhất là lĩnh vực nông nghiệp. Về hội nhập, bên cạnh nhiều thị trường, triển vọng, thì thách thức cũng rất lớn”, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhìn nhận.

“Chúng ta đang đứng trước 3 thách thức: Nền sản xuất vẫn chủ yếu nhỏ lẻ, với trên 10 triệu hộ nông dân, nên năng suất lao động thấp so với khu vực và thế giới. Thách thức về biến đổi khí hậu khi Việt Nam là một trong 5 năm nước ảnh hưởng nặng nề nhất, nhất là lĩnh vực nông nghiệp. Về hội nhập, bên cạnh nhiều thị trường, triển vọng, thì thách thức cũng rất lớn”.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường

Trước tình hình đó, theo ông Nguyễn Xuân Cường, cần tái cơ cấu ngành theo hướng tập trung, bền vững, theo chuỗi giá trị sâu, thích ứng với biến đổi khí hậu, ứng dụng công nghệ cao. Ngành cần tổ chức chế biến nông sản, tổ chức thị trường, tổ chức thương mại. “Hiện nay, khâu chế biến, thị trường chúng ta còn yếu, chuỗi giá trị chế biến còn tách rời sản xuất với thị trường, đây cũng là nguyên nhân xảy ra việc giải cứu hết nông sản này đến nông sản khác”, Bộ trưởng cho hay. 

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, thị trường thế giới hiện biến động khôn lường, nhất là thị trường hàng nông sản. Vì thế, việc thành lập Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản có ý nghĩa hết sức quan trọng. Sau khi ra đời, cơ quan này sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và nông dân để tổ chức tốt hơn nữa khâu sản xuất và thị trường, đặc biệt thị trường là mệnh lệnh của sản xuất, không có thị trường thì không sản xuất. Với mục tiêu khai thác triệt để thị trường xuất khẩu với 7 tỷ dân và thị trường nội địa với 92 triệu người.

Nhiệm vụ quan trọng được giao cho cơ quan này là xây dựng chiến lược về thị trường nông sản trong và ngoài nước. Ông Nguyễn Xuân Cường cho biết, chức năng này sẽ không chồng chéo với Bộ Công Thương, mà sẽ là cánh tay nối dài, cùng với Bộ Công Thương giải quyết thị trường đầu ra cho nông sản Việt Nam. Sau khi ra đời cơ quan này, Bộ sẽ yêu cầu phải xây dựng nội dung tham mưu cho Bộ để báo cáo Chính phủ về chính sách phát triển, chế biến nông sản đang là khâu yếu của ngành.

Liệu có “bình mới rượu cũ”?

Bộ NN&PTNT cho biết, trên cơ sở thành lập  Cục này, Bộ sẽ tăng cường nhân sự, hình thành bộ máy chuyên định hướng vấn đề tiêu thụ nông sản, đặc biệt là xuất khẩu. Tuy vậy, cũng không ít người đặt vấn đề, Bộ Công Thương với một đội ngũ hoành tráng về nhân sự trong và ngoài nước nhưng nhiều năm qua vẫn chưa thể định hướng được thị trường cho nông dân, vậy Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, Bộ NN&PTNT có làm tốt hơn. Hay cũng chỉ là bình mới rượu cũ?

Chia sẻ về vai trò khá nặng nề của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, ông Nguyễn Quốc Toản, Phó Cục trưởng cho biết: “Hiện chúng ta đang chuyển dịch cách làm trong nông nghiệp, đặc biệt của bà con nông dân. Trong thời gian tới chúng tôi sẽ cung cấp bản tin thị trường có tính chất định kỳ và dự báo cho bà con nông dân, kết hợp cơ quan quản lý của bộ, các cục chức năng đầu mối về thương mại nông sản để có thể đưa ra một định hướng sát nhất”.

Một chuyên gia lâu năm trong lĩnh vực nông nghiệp cho rằng, để sản xuất gắn với thị trường, theo mệnh lệnh của thị trường như Bộ trưởng Bộ NN&PTNT đưa ra thì mỗi ngành nông nghiệp không thể làm được. “Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản sẽ đưa ra định hướng, dự báo nhu cầu về các nhóm nông sản của thị trường trong và ngoài nước, từ đó khuyến cáo các địa phương. Nhưng nếu địa phương không thực sự vào cuộc thì những khuyến cáo này cũng chẳng khác nào giấy lộn”, chuyên gia này bày tỏ. 

Bằng chứng là, những năm qua, ngành nông nghiệp đã đưa ra quy hoạch đối với nhiều loại cây trồng nhưng thực tế ở các địa phương vẫn xé quy hoạch, chạy theo thị trường trước mắt. Như cuộc giải cứu thịt lợn hiện vẫn đang diễn ra, ngay từ cuối 2016, trước nguy cơ người dân thấy lợi tăng đàn ồ ạt, Cục Chăn nuôi đã có văn bản gửi Sở NN&PTNT các tỉnh, thành phố trên cả nước, khuyến cáo tới nông dân không ồ ạt tăng đàn, không để nuôi lợn quá to để trông chờ xuất tiểu ngạch đi  Trung Quốc nhưng cảnh báo này không có hiệu quả, và rút cuộc thị trường vẫn phải chứng kiến một cuộc giải cứu thịt lợn vô tiền khoáng hậu với những cách làm, câu chuyện dở khóc dở cười.

Sâu xa hơn, theo các chuyên gia nông nghiệp, ngành nông nghiệp phải đẩy mạnh tái cơ cấu trong từng lĩnh vực, từ trồng trọt, chăn nuôi tới nuôi trồng thủy hải sản. Xây dựng những vùng chuyên canh lớn, chăn nuôi hướng tới mô hình trang trại thì mới có thể kiểm soát được đầu vào - đầu ra, cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm. Và đặc biệt, khâu chế biến cần được tập trung sâu và đẩy mạnh, còn nếu cứ tình trạng “ăn xổi ở thì” như hiện nay thì sự thay thế của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cũng chỉ là thay tên mà thôi.