Kiến nghị bỏ xuất khẩu gạo theo hạn ngạch từ tháng 5-2020

ANTD.VN - Bộ Công Thương đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo được trở lại bình thường từ 1-5, dừng cơ chế xuất khẩu gạo theo hạn ngạch được áp dụng từ ngày 10-4 vừa qua.

Kiến nghị cho phép xuất khẩu gạo tự do, không theo hạn ngạch

Bộ Công Thương vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo đề xuất phương án điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5 năm 2020 và thời gian tới.

Theo đó, kể từ ngày 1-5 tới đây, sẽ dừng cơ chế điều hành xuất khẩu gạo quy định tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH ngày 10 tháng 4 năm 2020 của Văn phòng Chính phủ.

Đồng thời, cho phép hoạt động xuất khẩu gạo được trở lại bình thường, tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo. Điều này có nghĩa xuất khẩu gạo có thể bình thường trở lại, không hạn chế.

Đề xuất trên được Bộ Công Thương đưa ra trong bối cảnh cung - cầu gạo trong nước ổn định, mục đích giãn tiến độ xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia khi khó khăn đã đạt được. 

Để duy trì, đảm bảo an ninh lương thực trong trạng thái bình thường, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu điều hành xuất khẩu gạo tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ, Bộ Công Thương kiến nghị tiếp tục thực hiện nghiêm việc chỉ xuất khẩu gạo qua cửa khẩu quốc tế (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường thủy, đường hàng không).

Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đôn đốc các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo nghiêm túc tuân thủ quy định tại Điều 12 của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về việc thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% số lượng gạo mà thương nhân đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó và cam kết sẽ cung cấp ngay ra thị trường trong nước nếu được Chính phủ yêu cầu.

Bên cạnh việc này, Bộ Công Thương cũng đồng thời đề nghị 20 thương nhân xuất khẩu gạo lớn nhất ký thỏa thuận với ít nhất là 1 hệ thống siêu thị về việc bảo đảm cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu .

Trường hợp thương nhân không thực hiện việc duy trì mức dự trữ lưu thông theo quy định, hoặc không thực hiện cam kết theo thỏa thuận đã ký, hoặc khai báo không trung thực, đã được nhắc nhở nhưng không khắc phục, cho phép Bộ Công Thương thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp cho thương nhân đó.

Bộ Công Thương đề nghị UBND các tỉnh, thành phố phối hợp đôn đốc, giám sát; Bộ NN&PTNT đẩy mạnh công tác sản xuất nông nghiệp, đảm bảo đáp ứng đủ nguồn cung thóc gạo phục vụ nhu cầu lương thực trong nước và xuất khẩu.

Theo báo cáo mới nhất của Bộ NN&PTNT, vụ Đông Xuân năm 2020 vùng Đồng bằng sông Cửu Long tính đến nay đã chính thức đạt được sản lượng thóc gạo như dự báo. Lượng gạo hàng hóa có thể xuất khẩu là khoảng 3,2 triệu tấn (tính cả lượng gạo "gối đầu" từ năm trước chuyển qua).

Vụ Hè Thu sản lượng ước đạt 11,0 triệu tấn thóc, trong đó vùng Đồng bằng sông Cửu Long ước đạt 8,7 triệu tấn (đến nay đã xuống giống được 0,75 triệu ha). Dự kiến lượng gạo hàng hóa của vụ Hè Thu có thể xuất khẩu là khoảng 2,3 - 2,4 triệu tấn.

Theo đó, tổng lượng gạo có thể xuất khẩu khoảng 3,2 triệu tấn, sau khi trừ đi lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong 4 tháng đầu năm 2020, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu trong thời gian từ đầu tháng 5 tới giữa tháng 6 (thời điểm vụ Hè Thu thu hoạch rộ) là khoảng 1,3 triệu tấn (chưa tính lượng gạo hàng hóa được bổ sung từ thu hoạch sớm tại 1 số vùng trong nửa cuối tháng 5, dự kiến khoảng 100 nghìn ha).

“Qua theo dõi của Bộ Công Thương, trong vòng 5 năm trở lại đây, với năng lực thông quan của các cảng/cửa khẩu quốc tế hiện nay, ta chưa khi nào xuất khẩu được 700 nghìn tấn gạo/tháng.

Như vậy, kể cả trong trường hợp tháng 5 xuất khẩu được 700 nghìn tấn, ta vẫn còn tồn ít nhất là 600 nghìn tấn trong nửa đầu tháng 6, trước khi được bổ sung nguồn cung từ vụ Hè Thu thu hoạch rộ. Đây là điểm khác biệt cơ bản về cung - cầu gạo so với thời điểm cuối tháng 3 năm 2020”- Bộ Công Thương nêu quan điểm.

Thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan cho thấy, xuất khẩu gạo trong quý I-2020 đạt 1,52 triệu tấn. Hạn ngạch gạo được phép xuất khẩu trong tháng 4 năm 2020 là 400 nghìn tấn, cộng thêm 100 nghìn tấn bổ sung tạm ứng sau đó. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, tới ngày 24-4, xuất khẩu gạo mới đạt 185.634,59 tấn.

Căn cứ năng lực thông quan của hệ thống cửa khẩu quốc tế hiện nay, dự kiến xuất khẩu gạo trong tháng 4 sẽ dao động trong khoảng 300 - 350 nghìn tấn. Như vậy, tính từ đầu năm đến hết tháng 4, xuất khẩu gạo ước đạt tối đa 1,9 triệu tấn. Trong khi đó, nhu cầu gạo quốc tế và giá gạo vẫn tăng cao.

Hơn 1 tháng trước, Bộ Công Thương đề xuất dừng xuất khẩu gạo tới hết tháng 5 do lo ngại tình hình Covid-19, hạn mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long phức tạp. Thủ tướng đã chấp thuận đề nghị này. Từ 0h ngày 24-3, hải quan dừng thông quan.     

Nhưng một ngày sau đó, Bộ Công Thương lại kiến nghị Thủ tướng cho xuất khẩu gạo trở lại. Ngày 10-4, Thủ tướng cho xuất khẩu gạo theo hạn ngạch 400.000 tấn tháng 4. Tiếp đó là sự kiện mở tờ khai hải quan lúc 0h gây ồn ào dư luận trong thời gian qua.