Thiếu những công nghệ tiên tiến, doanh nghiệp Việt khó đưa sản phẩm vươn tầm thế giới
Hạn chế vì công nghệ lạc hậu
“Nếu nhìn khách quan, chúng ta phải thừa nhận, năng lực cạnh tranh của DN Việt Nam còn rất thấp, chủ yếu dựa vào lợi thế lao động hoặc điều kiện tự nhiên mà chưa chú trọng đến hàm lượng tri thức và công nghệ”, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết.
Một trong những điểm yếu của các DN Việt Nam là chưa áp dụng được công nghệ mới. Trừ một số lĩnh vực có tốc độ đổi mới công nghệ khá nhanh như công nghệ thông tin - viễn thông, dầu khí, hàng không, tài chính - ngân hàng…, thì phần lớn DN nước ta vẫn đang sử dụng công nghệ lạc hậu so với mức trung bình của thế giới 2-3 thế hệ. Theo Báo cáo năng lực cạnh tranh toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) năm 2014, Việt Nam đứng thứ 68 trên 144 quốc gia xếp hạng về chỉ số cạnh tranh toàn cầu, trong đó mức độ sẵn sàng về công nghệ đứng thứ 99, FDI và chuyển giao công nghệ thứ 93, mức độ hấp thụ công nghệ của DN đứng thứ 121 và khả năng tiếp cận công nghệ mới chỉ đứng thứ 123/144.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Việt Thanh chỉ ra nguyên nhân trực tiếp là đa số các DN Việt Nam chưa có tầm nhìn dài hạn, thiếu nhân lực trình độ cao và tiềm lực tài chính để tiến hành đổi mới, nâng cấp công nghệ. Đầu tư của DN cho nghiên cứu và đổi mới công nghệ còn rất thấp. Bên cạnh đó, sự duy trì bao cấp của Nhà nước và độc quyền thực tế của DN Nhà nước không tạo động lực đủ mạnh để các DN quan tâm đầu tư cho đổi mới và phát triển công nghệ. “Với thực trạng trình độ công nghệ và đổi mới công nghệ như vậy, các DN Việt Nam khó có thể cải thiện năng lực cạnh tranh để nâng cao năng suất, chất lượng, nên khó tồn tại bền vững trên thị trường nội địa, chưa nói tới chiếm lĩnh các thị trường khu vực và thế giới”, Thứ trưởng Trần Việt Thanh nói.
Phải tự cứu mình
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, Việt Nam đã có những thuận lợi như: nguồn lao động trẻ, thông minh; đội ngũ chuyên gia, thợ giỏi; có nền tảng DN rất vững chắc, song cũng có những khó khăn như chưa có tầm tư duy và thể chế quốc tế, chưa có vốn, chưa có hướng lựa chọn công nghệ và thị trường, thiếu nguồn nhân lực mang tính chuyên sâu. Ông đề nghị, cần nghiên cứu rà soát những danh mục sản phẩm; cần có những thể chế, tiêu chuẩn hóa để các DN hướng theo cũng như có những liên kết để làm đầu cầu cho DN tham gia vào hệ thống này.
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn – Chủ tịch HĐTV Công ty Thăng Long Tech, không phải do chúng ta kém mà do thiếu sự liên kết với nhau. Lấy ví dụ về việc Samsung đưa ra danh sách 170 sản phẩm phụ trợ để kêu gọi các DN Việt Nam tham gia nhưng gần như chỉ có số ít doanh nghiệp về bao bì đáp ứng được. Các DN phải tự cứu mình, tự ra chiến lược và tìm chỗ đứng cho mình trên thị trường. Trong chuỗi sản xuất cung ứng một sản phẩm, thay vì chỉ một DN đứng ra sản xuất thì có thể hợp tác với các doanh nghiệp khác để chuyên môn hóa từng khâu, từng công đoạn sản xuất. Như thế, dù với vốn thấp, DN vẫn có thể tham gia vào chuỗi cung ứng trong sản phẩm phụ trợ toàn cầu.
Nếu không có một nền tảng công nghệ vững chắc tạo ra các DN mạnh với sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao đủ sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế, TS Vũ Tiến Lộc cho rằng, nền kinh tế Việt Nam khó có thể vượt qua khỏi bẫy thu nhập trung bình và vươn lên phát triển bền vững. Các chính sách của Nhà nước không thể thành công nếu không có sự quyết tâm vào cuộc của các DN - nhân tố trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.
“DN cần có 5 điều kiện để hướng tới đẳng cấp quốc tế: Xây dựng môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch; Chuẩn mực phải đạt tiêu chuẩn quốc tế; Sáng tạo, đằng sau công nghệ là sáng tạo nhưng phải đi kèm bản quyền và thực thi quyền sở hữu trí tuệ; Thương hiệu, thương hiệu gắn với pháp lý và giá trị phải được tôn vinh; Chắt chiu, giữ gìn lịch sử cha ông giữ lại. Điều này tạo giá trị gia tăng rất cao cho DN”, TS Võ Trí Thành - Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương nói.
