 |
Ba nhà lập pháp người Maori bản địa biểu diễn điệu Haka tại Quốc hội New Zealand tháng 11-2024 |
Trong văn hóa New Zealand, Haka là điệu nhảy nghi lễ thiêng liêng của người Maori trong đó hô vang sự thách thức, và 3 nhà lập pháp từ Te Pati Maori (đảng Maori) vào tháng 11 năm ngoái đã biểu diễn vũ điệu này trước cuộc bỏ phiếu về dự luật nhằm diễn giải lại Hiệp ước năm 1840 giữa người Anh và người Maori bản địa. Ngày 14-5, Ủy ban Đặc quyền của Quốc hội đã khuyến nghị đình chỉ và nghiêm khắc khiển trách (hình phạt khắc nghiệt nhất từng được áp dụng) đối với 3 nghị sĩ New Zealand với lý do họ coi thường Quốc hội. Theo đó, các đồng lãnh đạo của đảng Maori gồm Debbie Ngarewa-Packer và Rawiri Waititi bị đình chỉ trong 21 ngày, trong khi thành viên của đảng này là Hana-Rawhiti Maipi-Clarke bị đình chỉ trong 7 ngày. Từ trước tới nay, kỷ lục mà một nghị sĩ Hạ viện New Zealand bị đình chỉ chỉ là 3 ngày. Các nhà lập pháp bị đình chỉ không được trả lương trong thời gian đó.
Các nhà lập pháp khối chính phủ (chiếm đa số) dự kiến sẽ thông qua hình phạt trong cuộc bỏ phiếu vào ngày 20-5, nhưng Chủ tịch Quốc hội Gerry Brownlee ngày 15-5 đã có bước đi bất thường khi tuyên bố sẽ cho phép tranh luận không giới hạn trước khi bỏ phiếu do mức độ nghiêm trọng của đề xuất.
Văn bản từ Ủy ban Đặc quyền của Quốc hội New Zealand chỉ ra rằng, mặc dù Haka không phải là hiện tượng hiếm gặp trong Quốc hội, nhưng các thành viên đều biết rằng cần phải có sự cho phép trước của Chủ tịch, trừ khi chúng được thực hiện trong bài phát biểu của họ. Ông Judith Collins, người đứng đầu Ủy ban Đặc quyền và là Tổng Chưởng lý cho biết, việc các thành viên làm gián đoạn trong khi cuộc bỏ phiếu đang diễn ra là hành vi vô cùng mất trật tự. “Quyền bỏ phiếu mà không bị cản trở là quyền cốt lõi của mọi thành viên Quốc hội. Việc tiếp cận trực tiếp một thành viên khác trên sàn của phòng tranh luận là không thể chấp nhận được” - ông Collins phát biểu tại cuộc họp báo hôm 14-5.
Ủy ban Đặc quyền phủ nhận việc các nhà lập pháp bị trừng phạt vì Haka, mà bởi “thời điểm và cách thức thực hiện” vũ điệu này. “Đây là một sự cố rất nghiêm trọng và tôi chưa từng thấy điều tương tự trong 23 năm tham gia phòng tranh luận” - Chủ tịch Ủy ban Đặc quyền Judith Collins cho biết.
Đảng Maori đã đưa ra phản hồi bằng văn bản cho rằng “việc đứng lên và nhảy Haka để bày tỏ sự tức giận cũng như phản đối một chủ đề mang tính lăng mạ và hạ thấp phẩm giá là điều phù hợp”. “Quy trình này hoàn toàn bất công, không công bằng và không có cơ sở, dẫn đến lệnh trừng phạt cực đoan. Đây không phải là về quy trình mà là vấn đề cá nhân” - ông Mariameno Kapa-Kingi, Người phát ngôn của đảng Maori cho biết.
Đây là diễn biến mới nhất trong câu chuyện căng thẳng về một dự luật vừa bị bác bỏ vào tháng 4-2025 bởi nhiều người cho rằng nó đảo ngược nhiều thập kỷ tiến bộ của người Maori bản địa New Zealand. Dự luật Các nguyên tắc của Hiệp ước Waitangi tìm cách định nghĩa lại Hiệp ước năm 1840 giữa Vương quốc Anh và các thủ lĩnh Maori được ký kết trong thời kỳ thuộc địa của New Zealand. Đáng nói, phiên bản tiếng Anh và tiếng Maori của hiệp ước khác nhau, phần nào dẫn đến tình trạng người Maori bị chiếm đất đai và nhiều thế hệ bị tước quyền công dân cũng như chịu bất lợi về nhiều mặt. Nhưng trong những thập kỷ gần đây, các phong trào phản đối của người Maori đã tạo ra sự công nhận ngày càng tăng đối với quyền của người bản địa trong luật pháp, chính trị và đời sống công cộng New Zealand. Dự luật do một đảng tự do nhỏ đề xuất mà tác giả là những người lên án sự đối xử đặc biệt đối với người Maori. Tuy nhiên, dự thảo đã không nhận được đủ sự ủng hộ để trở thành luật.
