Khơi lại nguồn chất xám

ANTĐ - Trong khi nhiều người rời bỏ đất nước Zambia để có cuộc sống tốt hơn cho riêng mình, vẫn có những bác sĩ từ bỏ cơ hội làm việc ở những nước phát triển với mức lương cao, cuộc sống đầy đủ để trở về chăm sóc sức khỏe cho người dân quê hương. 

Bệnh viện Đại học Lusaka giờ đã được cải tiến nhiều nhờ tài trợ

Bất lực nhìn bệnh nhân chết

Một bệnh nhân khoảng 30 tuổi được đưa tới bệnh viện đại học ở Lusaka, Zambia với vết thương ở tay và dạ dày. Nếu có được chế độ ăn uống hợp lý với sự trợ giúp của thiết bị y tế sẽ giúp anh ta chóng lành bệnh, tuy nhiên, bệnh viện không có thiết bị để cung cấp chất lỏng nuôi dưỡng bệnh nhân. “Anh ta gầy giơ xương và đến lúc qua đời, chỉ còn khoảng 30kg” - bác sĩ Desai nói. Đây không phải lần đầu bác sĩ Kunj Desai bất lực nhìn bệnh nhân chết.

Đó là năm 2004, nơi bác sĩ Desai thực tập là một bệnh viện công. Thiếu bác sĩ, kinh phí, thiết bị y tế là những căn bệnh kinh niên ở nơi này. Ngân hàng máu của bệnh viện thường xuyên hết nhẵn, máy móc xét nghiệm nghèo nàn, cho kết quả không đáng tin cậy. Bệnh nhân đến đây quá nghèo, bác sĩ Desai thường phải bỏ tiền túi để làm xét nghiệm từ các phòng khám tư nhân. 

Một hôm về nhà, Desai đã khóc do không thể cứu một đứa trẻ sinh non. Những cái chết có thể ngăn ngừa được ở một bệnh viện công được cho là tốt nhất trong cả nước như “giọt nước tràn ly” đã làm cạn kiệt sức chịu đựng của bác sĩ Desai.

Sau khi kết thúc kỳ thực tập, Desai đã bỏ công việc ở bệnh viện và tiếp tục ôn luyện để tham gia kỳ thi khóa đào tạo ở Mỹ. “Sau khi hoàn thành khóa học ở Mỹ, tôi sẽ trở lại Zambia và làm việc tại những nơi cần bác sĩ nhất, như khu vực nông thôn. Tôi là người Zambia, và tôi cam kết nâng cao chất lượng chăm sóc y tế cho người dân Zambia”, Desai viết trong đơn dự thi khóa học ở Mỹ hồi năm 2005.

Tuy nhiên, 2 năm sau khi học xong ở Mỹ, Desai giờ là một bác sĩ phẫu thuật ở Neward, Mỹ. Anh có vợ và một con gái nhỏ. Có trình độ, anh có thể mong chờ một cuộc sống tốt hơn - mức lương trung bình của một bác sĩ phẫu thuật ở New Jersey là 216.000 USD. Trong bệnh viện lớn ở Lusaka, Zambia nơi Desai từng làm việc, bác sĩ phẫu thuật chỉ nhận được 24.000 USD/năm. 

Chuyện người ở lại

Nếu Kunj Desai vẫn còn ở Zambia, tay nghề của anh có thể vẫn giống như người bạn cũ  Emmanuel Makasa. Makasa là một bác sĩ phậu thuật chỉnh hình, 38 tuổi và có thu nhập khoảng 24.000 USD/năm. Anh cũng làm thêm tại một số phòng khám tư để tăng thu nhập.

Makasa từng học tại trường Đại học Alabama, Birmingham, theo diện học bổng Fulbright và cũng đã vượt qua kỳ thi dành cho sinh viên quốc tế tìm việc làm ở Anh. Anh nói rằng đã từng được mời ở lại làm việc vĩnh viễn tại Mỹ. Tuy nhiên, không giống như nhiều đồng nghiệp khác, Makasa đã trở về quê hương Zambia. Anh biết rằng, Zambia có rất ít bác sĩ phẫu thuật và anh cần cho đất nước mình. 

 “Khủng hoảng nguồn nhân lực ở Zambia đã dẫn tới tình trạng thảm họa đối với nền y tế ở nước này” - Makasa viết trên tạp chí Y khoa Zambia, cố tránh dùng những từ ngữ khắc nghiệt đối với những đồng nghiệp của mình, những người đã rời bỏ đất nước. “Có rất ít bác sĩ giỏi còn ở đây. Nếu bỏ đi, họ sẽ có một cuộc sống tốt hơn, mức lương cao hơn rất nhiều. Nhưng liệu có thể thưởng thức một bữa ăn ngon khi biết rằng mẹ của mình đang bị đói?”.

Năm 2005, Makasa và những đồng nghiệp của anh đã thành lập tổ chức Bác sĩ tiếp cận cộng đồng chăm sóc quốc tế. Tổ chức này cung cấp các dịch vụ chăm sóc y tế cho những cộng đồng kém may mắn ở Zambia và được các tổ chức tài trợ. 

Rồi cũng trở về

Y tế công cộng ở Zambia ở mức rất đáng lo ngại: tuổi thọ trung bình là 46, hơn một triệu người dân Zambia trong số 14 triệu dân đang sống chung với HIV/AIDS và cứ 10 trẻ em thì hơn 1 em tử vong trước khi được 5 tuổi. Zambia có hơn 600 bác sĩ làm việc tại các bệnh viện công, trung bình 23.000 dân mới có một bác sĩ. 

Hiện tượng chảy máu chất xám trong lĩnh vực y tế của những nước nghèo như Zambia đã phải khiến cộng đồng y tế quốc tế chú ý. Bệnh viện ở Lusaka, nơi bác sĩ Desai từng thực tập là một trong số 13 trường y trong vùng tiểu sa mạc Sahara nhận được chương trình hỗ trợ tài chính của Mỹ trị giá 130 triệu USD để giúp đào tạo sinh viên ngành y. 

Quỹ Phòng chống AIDS, bệnh lao, sốt rét toàn cầu cũng cung cấp kinh phí cho Bộ Y tế Zambia để tuyển dụng và giữ chân bác sĩ. Nhiều nhà tài trợ như quỹ của tỷ phú Bill Gates và Melinda Gates cũng giúp cấp kinh phí để các bác sĩ địa phương có mức lương cao hơn. 

Nhờ có sự tài trợ, bệnh viện Lusaka nơi bác sĩ Desai từng thực tập trước kia giờ đã được cải tiến nhiều, phần lớn các thiết bị trong phòng mổ đều mới, phòng mổ cũng được xây dựng lại. Tuy nhiên, có một thứ mà không thể tài trợ được, đó là các bác sĩ. Trong căn hộ tại thành phố Jersey, bác sĩ Desai ngồi bên vợ, dược sĩ Bhavana - cũng là người Zambia gốc Ấn và cô con gái Kaiya 17 tháng tuổi. Trong cuộc trò chuyện, Desai nói lúc nào trong anh cũng thôi thúc mong muốn trở về.

Anh nói không muốn bỏ lại cha mẹ mình trong những năm tháng cuối cùng của họ. Anh cũng sẽ mở một phòng khám riêng, phục vụ tất cả mọi người Zambia, không chỉ những người giàu có.