Khối C - D “ế ẩm” và những nguy cơ nhãn tiền

ANTĐ - Một thực tế là các ngành KHXH&NV đang đối mặt với nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực khi trong vài năm gần đây, nhiều ngành khối C và D tiếp tục “ế”. Có ngành thí sinh thi ít hơn chỉ tiêu. Trao đổi với PV Báo ANTĐ về vấn đề này PGS.TS Nguyễn Kim Sơn - Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết:

Chọn ngành học theo đam mê và sở trường sẽ hiệu quả hơn chạy theo thị hiếu

- Sau mấy chục năm Đổi mới, sự chuyển đổi nền kinh tế từ bao cấp sang kinh tế thị trường đã đạt được những thành tựu lớn, bộ mặt xã hội đã có rất nhiều thay đổi. Nhưng đồng thời một sự thay đổi sâu sắc hơn, to lớn hơn đối với con người và xã hội cũng đã diễn ra theo, đó là sự thay đổi hệ giá trị, các quan niệm giá trị với ý nghĩa là cái lõi của nền văn hóa. Giá trị tinh thần mà các lĩnh vực thẩm mỹ, nghệ thuật, văn chương, lịch sử, triết học mang tới cho con người, tạo ra sự thỏa mãn tinh thần con người, gắn kết và điều hòa xã hội bị suy giảm. Tâm lý xã hội đề cao vấn đề lợi ích, sống thực tế, thiết thực thậm chí là thực dụng hơn. Đây là kết quả tất yếu của chuyển đổi nền kinh tế, đổi mới, phát triển kinh tế, nhưng những vấn đề xã hội, vấn đề con người chưa được chú ý đúng mức. Chưa chú ý đúng mức thì chưa có chính sách phù hợp và những giải pháp để điều chỉnh cho phù hợp. Nó là một nguy cơ nhân văn, nguy cơ văn hóa nguy cơ đối với con người và xã hội nói chung.

- Phải chăng, sự suy giảm sức thu hút của các lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn là dấu hiệu cho thấy chính sự phát triển kinh tế chưa hợp lý?

- Học sinh ngày nay chú ý và theo đuổi các ngành như công nghệ, kỹ thuật, kinh tế, tài chính, ngân hàng… nhiều hơn bởi cơ hội việc làm lớn hơn, thu nhập cao hơn. Cũng có nghĩa là người Việt bây giờ, đặc biệt là giới trẻ đặt vấn đề lợi ích lên cao hơn, thực dụng hơn. Có nhiều người cho rằng, sự tăng trưởng kinh tế trong những năm qua diễn ra quá mạnh mẽ, nó cần nguồn nhân lực lớn, tạo thành cơn lốc xoáy cuốn nguồn nhân lực vào đó, làm lu mờ các lĩnh vực xã hội và nhân văn khác.

Theo tôi điều này cũng có một phần đúng, nhưng nó không phải là quy luật thông thường của các quốc gia trong quá trình phát triển. Kinh tế phát triển, đời sống con người nâng cao thì các lĩnh vực xã hội, nhân văn, nghệ thuật cũng đương nhiên phải có thêm sức mạnh để phát triển chứ không thể vì thế mà lụi tàn. Sự phát triển nền kinh tế mà tạo ra sự khủng hoảng về xã hội và nhân văn như vậy là sự phát triển không bình thường. Phải chăng những người làm kinh tế chưa thực sự nhận thức đúng về phương pháp phát triển kinh tế một cách toàn diện? Phải chăng các nhà quản trị kinh doanh chưa nhìn thấy sức mạnh kinh tế từ chính các hoạt động xã hội nhân văn? 

Trong nền kinh tế tri thức như hiện nay, các sản phẩm bán ra trên thị trường, hàm lượng trí tuệ xã hội nhân văn ngày càng lớn. Từ thẩm mỹ, mẫu mã, tâm lý tiêu dùng, các lĩnh vực truyền thông khác đều hết sức quan trọng. Các lĩnh vực dịch vụ xã hội, các ngành công nghiệp giải trí thực sự là ngành kinh tế mũi nhọn đem lại nhiều tiền bạc chẳng kém các lĩnh vực công nghệ cao khác tại nhiều quốc gia trên thế giới. Như vậy sự suy giảm sức thu hút của các lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn vừa là dấu hiệu của sự khủng hoảng hệ giá trị, khủng hoảng nhân văn, đồng thời cũng cho thấy chính sự phát triển kinh tế có vấn đề chưa hợp lý.

- Vậy đâu là giải pháp để hóa giải thực trạng này, thưa PGS?

- Để có được sự thay đổi mang tính gốc rễ, cần một giải pháp tổng thể, có hệ thống. Cần phải có điều tiết vĩ mô trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Cần phải có những chính sách, những biện pháp để làm thay đổi các giá trị. Tôi cũng đã tham gia nhiều cuộc tư vấn tuyển sinh, câu hỏi mà các em thường đặt ra nhất là nghề này nghề khác có dễ tìm việc không, thu nhập có cao không, thi có dễ đỗ không, mà hầu như không có ai hỏi rằng, em có phù hợp với nghề ấy không, nghề nào thì phát huy năng lực của em tốt nhất. Lại càng vắng bóng loại câu hỏi nghề nào sẽ giúp em sống tốt nhất, có thể giúp cho đất nước nhiều nhất. Điều chỉnh hệ thống quan niệm giá trị, cho thế hệ trẻ là một giải pháp vĩ mô, giải pháp căn bản.

Đối với các trường đại học, việc tư vấn tuyển sinh, thông tin hướng nghiệp cũng cần làm thường xuyên, làm sớm, không nên để dồn vào một vài kỳ cuộc có tính phong trào trước các đợt đăng ký tuyển sinh…

- Thưa PGS, nên chăng cần phải tăng cường tính ứng dụng đối với các chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn?

 

- Với những người hoạt động trong nền kinh tế, quản trị kinh doanh một cách khôn ngoan cần tìm lấy sức mạnh và sự góp mặt của các lĩnh vực KHXH&NV. Mặt khác, những người làm công tác nghiên cứu, giảng dạy và hoạt động trong các lĩnh vực KHXH&NV cũng cần phải điều chỉnh chính mình để thích nghi với sự thay đổi của đời sống xã hội, của kinh tế và văn hóa. Nhiều lĩnh vực đã hàn lâm thì vẫn phải hàn lâm cho đến nơi đến chốn, nhưng cũng cần chú ý tới nhu cầu xã hội, giải quyết các vấn đề xã hội. Những ngành ứng dụng thì lại càng phải tăng tính thực hành, đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội, gắn bó mật thiết lĩnh vực của mình với đời sống kinh tế của đất nước. Một đất nước phát triển thực sự, sẽ không có sự phân biệt rạch ròi đâu là các lĩnh vực kinh tế, đâu là văn hóa. Về bản chất chúng là một.

- PGS có lời khuyên gì với các bạn học sinh?

- Dù bất kỳ là ngành nào, khối nào, chỉ có thể là người nắm vững tri thức nghề, tốt hơn nữa là thật giỏi, những cơ hội rộng lớn sẽ mở ra trước mắt, còn dù là học nghề nào, mọi cơ hội đều đóng cửa trước những người thụ động, lười biếng.

- Xin cảm ơn PGS!