Kết cục của "người phụ nữ quyền lực" nhất một thời ở Guatemala

Quan chức cấp cao nhất bị kết án

 Các công tố viên được Ủy ban Quốc tế chống lại sự miễn trừng phạt ở Guatemala (CICIG) hậu thuẫn đã phát hiện một mạng lưới tội phạm do cựu Phó Tổng thống Roxana Baldetti điều hành. Bà Roxana Baldetti - một cựu nữ hoàng sắc đẹp, bị buộc phải từ chức vào năm 2015 sau khi một cuộc điều tra tham nhũng do CICIG hậu thuẫn đã làm bùng lên chiến dịch chống Chính phủ, khiến Tổng thống lúc bấy giờ, ông Otto Pérez Molina mất chức và hiện vẫn đang trong nhà tù Mariscal chờ xét xử. 

Bà Roxana Baldetti (56 tuổi) là quan chức cấp cao nhất bị kết án cho đến nay. Thẩm phán của Tòa án Guatemala cho rằng đây là “bà trùm” của đường dây lừa đảo khi âm mưu giao hợp đồng trị giá 18 triệu USD cho Công ty M Tarcic Engineering Ltd ở Israel, đơn vị tuyên bố có thể cải thiện điều kiện môi trường của hồ Amatitlán - địa điểm nổi tiếng vào cuối tuần cho giới nhà giàu Guatemala. Công ty này cho biết sẽ làm sạch hồ trong vòng vài tháng, nhưng các nhà điều tra phát hiện ra rằng công nghệ làm sạch của họ chỉ đơn thuần là nước biển và clo.

Hơn 15 năm tù chỉ là vụ án tham nhũng đầu tiên mà cựu Phó Tổng thống Guatemala Roxana Baldetti bị đưa ra xét xử. Bản án này là ví dụ điển hình cho thấy, Ủy ban Chống sự miễn trừng phạt được Liên hợp quốc ủng hộ có thể giúp  Công tố viên Guatemala điều tra các tầng lớp cựu lãnh đạo đầy quyền lực mà từ trước đến nay không thể chạm đến.

Cũng trong vụ án này, 9 bị cáo có liên quan đã bị kết án, kể cả anh trai của bà  Roxana Baldetti với vai trò làm trung gian nối Công ty Israel với Chính phủ. Quá trình xét xử, vụ án đã bị trì hoãn nhiều lần do sự can thiệp và kháng cáo liên miên.

Cùng với vụ “làm sạch hồ nước” đầy tai tiếng này, cựu Phó Tổng thống Baldetti phải đối mặt với nhiều cáo buộc trong 2 vụ án tham nhũng lớn khác do CICIG hỗ trợ điều tra. Điều này cho thấy, các mạng lưới tội phạm liên quan đến chính trị, kinh tế, quân sự đã thâm nhập vào các tổ chức Chính phủ để rút ruột công quỹ. Ngoài ra, bà Baldetti cũng bị Tòa án Liên bang Mỹ cáo buộc thông đồng buôn lậu cocaine vào Mỹ trong giai đoạn 2010-2015 nhưng sẽ không bị dẫn độ cho đến khi thụ án xong tại Guatemala.

Thêm động lực chống tham nhũng

Hoan nghênh phán quyết đối với cựu chính trị gia Baldetti trên Twitter, người đứng đầu CICIG, Iván Velásquez cho biết “Cuộc chiến chống tham nhũng và chống sự miễn trừng phạt có thể xảy ra!”. Ông Gabriel Wer, đồng sáng lập phong trào xã hội và chính trị #JusticiaYa dẫn đầu các cuộc biểu tình vào năm 2015, cho biết: “Cựu Phó Tổng thống Baldetti đã bị kết án vì đã rút ruột công quỹ hàng triệu USD. Đây là một phán quyết lịch sử và không thể có được nếu không có CICIG”. 

 Bản án được tuyên ngày 9-10 này cũng được các nhà vận động chống miễn truy tố xem như động lực cho cuộc chiến cứu vãn Ủy ban CICIG trước nguy cơ bị Tổng thống đương nhiệm giải thể. CICIG không bắt giữ hoặc trực tiếp truy tố trong bất cứ vụ án nào nhưng các cuộc điều tra chung với các công tố viên địa phương đã giúp phát hiện 60 mạng lưới tội phạm và đưa ra các cáo buộc chống lại 680 người bao gồm 4 cựu tổng thống, sĩ quan quân đội, thẩm phán, doanh nhân và trùm buôn lậu ma túy. 

Thế đối đầu giữa Tổng thống Guatemala và Ủy ban chống sự miễn trừng phạt leo thang trong những tháng gần đây. Ông Morales đã thông báo rằng CICIG sẽ hết nhiệm vụ khi thời hạn kết thúc vào tháng 9-2019, đồng thời ra lệnh chặn người đứng đầu CICIG, Iván Velásquez, tái nhập cảnh Guatemala bất chấp phán quyết của tòa án rằng lệnh cấm đó là vi hiến.

Ông Jimmy Morales lập luận rằng quyết định chấm dứt nhiệm vụ của Ủy ban vào tháng 9 năm sau không phải là hành động mang động cơ cá nhân và từng có bài phát biểu tại cuộc họp Đại hội đồng Liên hợp quốc vào trung tuần tháng 9-2018 gọi CICIG là mối đe dọa cho hòa bình. Tuy nhiên, bản thân Tổng thống Jimmy Morales cũng đang bị nhiều cáo buộc gian lận trong các chi phí tài chính cho chiến dịch tranh cử. Anh trai, con trai và đảng chính trị của ông cũng đang đứng trước các cáo buộc tham nhũng.