Các liền anh, liền chị đang gân cổ hát chay phục vụ du khách
Quan họ “rút kinh nghiệm”
Xét về tổng thể, sau nhiều năm lộn xộn, thiếu quy hoạch, Hội Lim 2013 đã có chuyển biến tích cực. Tất cả những màn quảng cáo bán hàng, trò chơi điện tử đều được di chuyển ra khu vực vòng ngoài của lễ hội. Tại đồi Lim chỉ bố trí những trò chơi dân gian truyền thống như tổ tôm điếm, đu tiên, vật, đập niêu, chọi gà… thu hút đông đảo người dân tham gia. Đặc biệt, những trò cờ bạc trá hình bị dẹp bỏ, trả lại cho Hội Lim không gian lễ hội lý tưởng. Để làm được điều này, cứ mỗi mùa Hội Lim đi qua, các nhà tổ chức lại tìm cách rút kinh nghiệm để tránh những biến tướng. Trước mùa Hội Lim 2003, tỉnh Bắc Ninh cũng như các cấp quản lý trong tỉnh đã kịp đề ra những quy định mới, để “bảo tồn” và “phát huy” giá trị của Quan họ. Năm nay chuyện “rút kinh nghiệm” được thực hiện nghiêm túc và cẩn trọng. Tại đồi Lim hiện chỉ có lán trại của 4 CLB Quan họ được biểu diễn. Đặc biệt, tại các lán không được sử dụng loa đài. Để đảm bảo tính truyền thống và bảo vệ Quan họ, các liền anh liền chị bị cấm “tiếp xúc với công nghệ”. Quan trọng nhất, theo ông Nguyễn Quốc Tuấn, Trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy huyện Tiên Du, thành viên Ban Chỉ đạo Hội Lim 2013 nhấn mạnh: “Chúng tôi đã thành lập nhiều tổ kiểm tra tại mỗi địa bàn, năm nay nghiêm cấm các liền anh, liền chị ngả nón xin tiền, nhận tiền của du khách”.
Cách ly với công nghệ
Quả thật, nếu để một không gian với hàng nghìn người, hàng chục lán Quan họ cùng chĩa loa ra để phô trương thanh thế như mọi năm không khác gì giết chết Quan họ. Cấm loa đài ở một khía cạnh nào đó cũng là điều đúng. Nhưng cứ nhìn cảnh các liền anh liền chị gân cổ đến khản đặc cả giọng trên đồi Lim chiều 21-2 có lẽ cũng nên xem xét lại. Bảo tồn Quan họ là điều nên làm, phải làm, nhưng làm khổ nghệ nhân như vậy xem ra không phải cách hay. Như ông Nguyễn Văn Đặng - Chủ nhiệm CLB Quan họ thôn Lũng Giang ngán ngẩm: “Cứ phải theo hàng trăm thứ quy định như thế này, anh chị em thấy gò bó lại rút hết”. Không riêng gì chuyện “cách ly” các liền anh, liền chị với “công nghệ”, để bảo tồn Quan họ, các nhà nghiên cứu quyết định đưa Quan họ vào dạy tại các trường học. Các em thiếu nhi biết hát Quan họ liền được đưa ra để phục vụ du khách. Tiếc thay, người ta cũng kịp nhồi nhét cho các em suy nghĩ hát phải được tiền. Đành rằng, việc xin tiền, nhận tiền của du khách làm xấu đi bộ mặt của Hội Lim và nghiêm trọng hơn nữa chính là bôi xấu Quan họ. Thế nhưng, các liền anh, liền chị cũng có cái khó khăn của mình. Ông Đặng chua xót: “Chúng tôi không kiếm sống nhờ vào việc đi hát Quan họ. Nhưng được đưa vào danh sách các CLB được trình diễn Quan họ tại Hội Lim chúng tôi cũng phải bỏ tiền đầu tư, thuê trang phục, loa đài. Đặc biệt là bơm nước vào ao đình… UBND huyện cũng có hứa sẽ hỗ trợ nhưng cũng còn tùy thuộc vào kinh phí địa phương”.
Có du khách sẵn sàng ủng hộ các liền anh, liền chị hàng trăm nghìn đồng
Cái khó ló cái “khôn”
Bị cấm ngả nón xin tiền từ đầu mùa hội, năm nay nhiều CLB nghĩ ra cách “lách luật” mới kiểu như: “Người ta cấm chúng tôi ngả nón xin tiền, nhận tiền thì chúng tôi không ngả nón. Năm nay, chúng tôi đã chuẩn bị cơi đựng trầu, bó hoa, ai có lòng thì cứ thả xuống chứ chúng tôi không xin”. Và thế là, thay vì ngửa nón, các chị ngửa cơi mời trầu, ai muốn giúp đỡ nghệ nhân thì tự thả vào đó. Lại có liền chị tay cầm bó hoa e thẹn mỗi khi thuyền Quan họ đang mấp mé mép bờ. Ai đó “vô tình” cũng kịp làm rơi vài đồng tiền ủng hộ vào bó hoa. Đến Hội Lim mà xem cảnh này ai dám bảo là không văn minh. Xem ra, Quan họ cũng biết lách luật rất khéo.
Ngẫm cho cùng, việc cho tiền còn cả ở phía du khách. Được thưởng thức Quan họ tại chính cái nôi của Quan họ, chứng kiến lao động nghệ thuật vất vả của các liền anh, liền chị ai cũng muốn bày tỏ một chút tấm lòng của mình. Ông Nguyễn Văn Vinh (Hải Dương) cho biết: “Tôi có nghe đến chuyện cấm nhận tiền, nhưng chẳng thấy ai nhắc đến chuyện bồi dưỡng cho những liền anh, liền chị. Chẳng nhiều nhặn gì, tôi vẫn muốn có một chút tấm lòng với họ. Nhưng giá như có hẳn một chiếc hòm của BTC để gây quỹ bảo tồn Quan họ thì văn minh biết bao”.
