Theo Ủy ban nhân dân huyện Đan Phượng, buổi lễ là dịp để thế hệ hôm nay thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với những giá trị văn hóa truyền thống quý báu mà cha ông để lại. Đồng thời, sự kiện góp phần khẳng định tầm vóc và giá trị tiêu biểu của Hội Diều làng Bá Dương Nội - một di sản văn hóa phi vật thể mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần tô thắm kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
 |
Cội nguồn từ mảnh đất cổ bên sông Hồng
Làng Bá Dương Nội, còn được biết đến với tên gọi Bá Giang hay tên nôm là Kẻ Bá, là một ngôi làng cổ nằm bên bờ sông Nhị Hà – đoạn sông Hồng uốn lượn qua vùng đất phì nhiêu của huyện Đan Phượng. Vào đầu thế kỷ XIX, làng thuộc tổng Thượng Trì, huyện Từ Liêm, thị trấn Sơn Tây, nay là xã Hồng Hà, huyện Đan Phượng. Mảnh đất này không chỉ giàu truyền thống văn hóa mà còn mang vẻ đẹp nguyên sơ với bãi phù sa, những gò đống xanh rợp bóng cây, tạo nên một không gian văn hóa đậm chất làng quê Bắc Bộ.
Lễ hội thả diều ở Bá Dương Nội có lịch sử hàng nghìn năm, gắn liền với tín ngưỡng dân gian và đời sống sản xuất của người dân địa phương. Từ xa xưa, người làng đã biết chế tác và chơi diều sáo – một loại diều đặc biệt khi bay lên trời phát ra những âm thanh ngân nga như tiếng nhạc đồng quê. Mỗi dịp hội làng, những cánh diều lớn nhỏ lại rợp trời, mang theo khát vọng về mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống no ấm.
Lễ hội Diều – Nét đẹp văn hóa tín ngưỡng của cư dân ven sông
Hội Diều làng Bá Dương Nội được tổ chức hằng năm từ ngày 14 đến 16 tháng Ba âm lịch, trong đó ngày 15 là chính hội. Đây là thời điểm giao mùa, đánh dấu mùa vụ gieo trồng mới của người nông dân xưa. Lễ hội diễn ra tại Miếu Diều – nơi thờ Thần Linh Châu Thổ, biểu tượng của sức mạnh thiên nhiên, mang đậm ý nghĩa cầu phong (cầu gió) và thể hiện mong ước về một năm mưa thuận gió hòa.
Các nghi lễ trong hội Diều rất phong phú và được tổ chức trang trọng theo truyền thống. Bao gồm: lễ phong môn giải y, lễ dịch phục, lễ tuyên sắc, tế Chính tịch, lễ trình diều, lễ cầu phong và lễ thả diều. Đặc biệt, con diều đạt giải cao nhất sẽ được đưa vào miếu để tế Thần Linh Châu Thổ – nghi thức thiêng liêng thể hiện sự kính ngưỡng trời đất.
Không chỉ là trò chơi dân gian, lễ hội còn chứa đựng nhiều lớp ý nghĩa sâu sắc. Qua các hoạt động lễ hội, người dân thể hiện sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, sự gắn bó mật thiết giữa sản xuất nông nghiệp và tín ngưỡng dân gian. Lễ hội cũng phản ánh kinh nghiệm dân gian trong quan sát thời tiết, hướng gió để áp dụng vào đời sống sản xuất – một minh chứng cho sự khéo léo, sáng tạo và trí tuệ của người Việt xưa.
 |
| Hội thi diều sáo làng Bá Dương Nội, huyện Đan Phượng |
Nghề làm diều sáo – Từ truyền thống đến thương hiệu văn hóa
Bên cạnh giá trị lễ hội, nghề làm diều sáo truyền thống của làng Bá Dương Nội cũng là một phần không thể tách rời trong đời sống văn hóa địa phương. Nếu trước đây, việc làm diều chủ yếu phục vụ nhu cầu chơi hoặc biếu tặng trong làng thì ngày nay, khi thú chơi diều sáo lan rộng, sản phẩm của làng đã trở thành hàng hóa có giá trị kinh tế, được người chơi diều trong và ngoài nước tìm đến.
Hiện nay, làng có đến 134 hộ làm nghề diều sáo, trong đó có ba nghệ nhân tiêu biểu được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân và Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. Đó là ông Nguyễn Hữu Kiêm – Nghệ nhân Nhân dân; ông Phạm Văn Mai và ông Nguyễn Gia Độ – hai Nghệ nhân Ưu tú. Họ không chỉ là những người giữ lửa truyền thống mà còn là cầu nối truyền cảm hứng, kiến thức cho thế hệ trẻ, đặc biệt qua các hoạt động ngoại khóa, lễ hội thiếu nhi, trung thu...
Sự phát triển của nghề làm diều sáo không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập mà còn góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa địa phương. Cánh diều Bá Dương Nội đã vươn cao, bay xa không chỉ trên bầu trời quê hương mà còn ở các lễ hội trong nước và quốc tế như Festival diều Huế, Vũng Tàu, Thái Lan, Trung Quốc, Pháp, Malaysia… Đó là minh chứng cho sức sống mạnh mẽ và sức lan tỏa của một di sản văn hóa mang bản sắc Việt.
 |
Lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Hội diều làng Bá Dương Nội” |
Hướng đến phát triển bền vững gắn với du lịch văn hóa
Trong khuôn khổ lễ đón nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và Nghề truyền thống Hà Nội, nhiều hoạt động sôi nổi đã được tổ chức, thu hút đông đảo người dân và du khách. Nổi bật là Hội thi thả diều truyền thống tại miếu Diều, cùng với các hoạt động văn hóa đặc sắc như: trang trí con đường Diều sáo “Hành trình kết nối”, trưng bày diều sáo, ảnh nghệ thuật, sản phẩm OCOP, đồ thủ công mỹ nghệ, thi ẩm thực, thi giã bánh dày, biểu diễn văn nghệ, thi đấu thể thao dân gian, diễu hành quảng bá diều sáo…
Tất cả những hoạt động ấy không chỉ góp phần tôn vinh nghề truyền thống mà còn tạo nên một không gian trải nghiệm văn hóa phong phú, hấp dẫn. Chính quyền xã Hồng Hà và huyện Đan Phượng đang hướng tới việc phát triển lễ hội và nghề làm diều sáo thành điểm đến du lịch văn hóa đặc sắc của Thủ đô – nơi hội tụ bản sắc văn hóa, nơi gìn giữ truyền thống, và là điểm hẹn của những tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu văn hóa dân tộc.
Việc Hội Diều làng Bá Dương Nội được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (Quyết định số 372/QĐ-BVHTTDL ngày 21/02/2024), và nghề làm diều sáo được UBND Thành phố Hà Nội công nhận là nghề truyền thống (Quyết định số 2982/QĐ-UBND ngày 07/6/2024) chính là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của chính quyền và nhân dân địa phương trong công cuộc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.
Trong khuôn khổ Lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Hội diều làng Bá Dương Nội”; Bằng công nhận danh hiệu Nghề truyền thống Hà Nội “Nghề làm diều sáo làng Bá Dương Nội”, xã Hồng Hà, huyện Đan Phượng, ngoài Hội thi thả Diều sáo truyền thống tại miếu di tích miếu Diều còn có các hoạt động khác như: Trang trí con đường Diều sáo “Hành trình kết nối”; khu trưng bày giới thiệu sản phẩm làng nghề và sản phẩm OCOP tiêu biểu của Thủ đô như sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ, tò he, chuồn chuồn tre, ô mai, bánh cuốn Thanh Trì, giò chả ước lễ, nem phượng, phở Nam Nhất, tỏi đen, tinh dầu, sữa ba Vì….; trưng bày triển lãm Diều sáo, ảnh, thơ ca, các tác phẩm nghệ thuật có nội dung về Diều sáo; trưng bày giới thiệu các cây cảnh nghệ thuật; tổ chức Hội nghị tổng kết tu bổ, tôn tạo miếu Diều; tổ chức diễu hành quảng bá Diều sáo quanh huyện Đan Phượng bằng xe ô tô, xe máy; tổ chức Hội thi ẩm thực, hội thi giã bánh dày truyền thống; chương trình văn nghệ của các câu lạc bộ văn nghệ thôn biểu diễn; thi đấu cờ tướng; thi đấu bóng chuyền hơi mở rộng; thi diều thiếu niên...
Bài viết có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Hà Nội
