Bảo vật quốc gia Bia Lê Lợi viết những gì?

ANTD.VN - Với những giá trị đặc biệt liên quan đến một sự kiện trọng đại của đất nước, Bia Lê Lợi nằm trong khuôn viên đền thờ vua Lê Thái Tổ thuộc xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu, vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. 

Vua Lê Thái Tổ dẹp phản loạn ở vùng Tây Bắc của Tổ quốc

Văn bia ghi lại sự kiện lịch sử vua Lê Thái Tổ thân chinh chỉ huy các đạo quân dẹp phản loạn ở vùng Tây Bắc của Tổ quốc. Đó là sự kiện năm 1431, tù trưởng Đèo Cát Hãn làm phản, liên kết với Kha Đốn (còn gọi là Kha Lại) - một bầy tôi phản nghịch của Ai Lao (nước Lào) quấy nhiễu nhân dân nơi biên ải, đánh chiếm vùng đất Mường Muỗi (nay là vùng Thuận Châu – Sơn La ngày nay).

Do hành động phản nghịch của Đèo Cát Hãn, vua Lê Thái Tổ đã phái Quốc Vương Tư Tề và Quan Tư Khấu Lê Sát đem quân tiến đánh. Sau đó vua Lê Thái Tổ thân chinh đem quân lên châu Phục Lễ (châu Ninh Viễn). Đại quân của triều đình tiến theo đường từ sông Hồng, rồi ngược sông Đà, bằng đường thủy và đường bộ, đánh tan quân phản nghịch Đèo Cát Hãn. Khi quân của nhà vua tiến đến sào huyệt của Đèo Cát Hãn, Kha Lại và Đèo Cát Hãn bỏ trốn, sau đó nhân dân bắt được Kha Lại và giết chết.

Sau khi bình định vùng Tây Bắc, trên đường quay trở về qua địa phận xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn (hiện nay), để ghi nhớ sự kiện trọng đại này đồng thời răn dạy các tù trưởng cai quản nơi biên giới của Tổ quốc, tháng Chạp năm Tân Hợi – 1431, vua Lê Thái Tổ đã cho khắc vào vách đá bài văn bia ghi nhớ sự kiện này.

Bia Lê Lợi nằm trong khuôn viên đền thờ vua Lê Thái Tổ thuộc xã Lê Lợi, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu

Văn bia được khắc trên vách đá Pú Huổi Chỏ bên bờ Bắc sông Đà. Do giá trị lịch sử văn hóa khá đặc biệt, nên bia đã được Bộ VHTT&DL quyết định xếp hạng di tích Quốc gia từ năm 1981.

Năm 2009, do xây dựng nhà máy thủy điện Sơn La, khu vực này nằm trong vùng ngập nước của lòng hồ thủy điện, bia được khoan cắt di dời, đến năm 2012, được đưa về bảo quản và phát huy giá trị ở vị trí hiện nay.

 Di sản văn hóa quý giá còn lưu lại đến ngày nay

Tấm bia khắc bài văn, thơ của vua Lê Lợi có giọng văn cổ, cô đọng. Âm thanh của phần thơ luật sang sảng, vang vang như nhịp khúc hành quân của vị đại anh hùng cứu nước, giữ nước. Tấm bia ghi rõ: “Nỗi lo di địch nơi biên cương đã có từ xưa, đời nhà Hán đã có bọn Hung Nô, đời nhà Đường thì rợ Đột Quyết, các rợ man ở vùng Mường Lễ nước Việt ta cũng vậy.

Mới đây có chính sự nhà Trần, nhà Hồ suy yếu, bầy tôi ở nơi phên giậu trở nên ương ngạnh, Cát Hãn nhờn theo thói cũ không chịu thay đổi. Nay ta đem quân đi chinh phạt, thủy bộ cùng tiến, chỉ một trận đã dẹp yên được. Nhân đây làm một bài thơ khắc vào đá để răn các tù trưởng rợ man ngang ngạnh với giáo hóa sau này.

Bọn giặc cuồng sao dám tránh sự trừng phạt,

Dân biên thùy từ lâu mong ta đến cứu sống

Kẻ bầy tôi làm phản từ xưa vẫn có

Đất đai hiểm trở từ nay không còn

Tiếng gió thổi hạc kêu làm cho quân giặc run sợ,

Sông núi từ nay nhập vào bản đồ

Đề thơ khắc vào núi đá

Trấn giữ phía Tây nước Việt ta.

Ngày lành tháng Chạp năm Tân Hợi (1431)

Ngọc Hoa động chủ đề”

Tấm bia khắc bài minh văn của Vua Lê Thái Tổ còn lại cho đến ngày nay là một di sản văn hóa cực kỳ quý báu. Tấm bia đá hay đúng hơn là một trang vàng lịch sử chống lại giặc ngoại xâm cùng bọn tù trưởng tham lam, câu kết với quân ngoại xâm để chống lại Nhà nước phong kiến Việt Nam lúc đó.

Lễ công bố quyết định công nhận Bảo vật quốc gia đối với bia Lê Lợi và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia đối với địa điểm lưu niệm vua Lê Thái Tổ tại xã Lê Lợi (huyện Nậm Nhùn). (Ảnh: Việt Hoàng)

Tấm bia là một minh chứng hùng hồn, khẳng định những sự kiện lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của các vua chúa phong kiến ở nước ta qua nhiều thế kỷ, cụ thể hơn đó là cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều đình Lê Sơ ở thế kỷ XV mà Lê Lợi là người có công lớn trong cuộc đấu tranh đó.

Từ một khía cạnh nào đó, tấm bia đã lên án những tên tù trưởng độc ác như Đèo Cát Hãn và sau này là các thế lực phản động có âm mưu và hành động phản loạn muốn cát cứ, thôn tính vùng đất Tây Bắc thành lãnh địa riêng của mình.

Hơn thế, trong kho tàng văn học cổ Việt Nam vào thời vua Lê Lợi mới có những tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Trãi và một số người khác, còn những tác phẩm của vua Lê Lợi thì rất ít. Về văn bia, các nhà nghiên cứu cũng đã thấy nhiều ở Văn Miếu cùng các chùa chiền, song về văn học thì đây dường như là một trong những tác phẩm văn học cổ, quý hiếm.

Qua nội dung tấm bia có thể đánh giá đây là một dạng văn học cổ, có ảnh hưởng tới vùng biên giới và Bia Lê Lợi có lẽ là tấm bia xa xôi nhất ở vùng biên viễn phía Tây Bắc mà vị vua Đại Việt từng ngự bút.