Tăng thuế VAT, 240.000 người có thể "tái nghèo"

ANTD.VN - Nếu tăng thuế giá trị VAT lên 1,2% (nhóm hàng hóa có mức thuế VAT 5% tăng lên 6%; 10% tăng lên 12%) thì tỷ lệ chi tiêu bình quân sẽ giảm đi 0,89%, trong khi tỷ lệ nghèo tăng lên 0,26 điểm%, tương ứng khoảng 240.000 người.

Đây là số liệu được các chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách và Kinh tế (VEPR) và Đại học Kinh tế Quốc dân nêu ra trong báo cáo được trình bày tại Hội thảo Đánh giá tác động của Tăng thuế giá trị gia tăng lên tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình được tổ chức sáng nay, 28/6.

Theo đó, bằng TS. Nguyễn Việt Cường, Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay, tăng thuế VAT đồng nghĩa với việc tăng giá bán và người tiêu dùng là người chịu thuế chính. Tăng giá trong điều kiện thu nhập không tăng sẽ làm giảm tiêu dùng và phúc lợi của hộ gia đình.

Cụ thể, bằng việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu định lượng, nhóm nghiên cứu đã tính toán mức độ ảnh hưởng đối với 2 phương án tăng thuế.

Với phương án tăng thuế VAT theo đề xuất của Bộ Tài chính là tăng thêm 1,2 lần (hàng hoá đang có mức thuế 5% lên 6%; thuế 10% tăng lên 12%), nhóm nghiên cứu tính toán tỷ lệ chi tiêu bình quân sẽ giảm đi 0,89%, trong khi tỷ lệ nghèo tăng lên 0,26 điểm phần trăm, tương ứng với khoảng 240.000 người.

Nhóm nghiên cứu cũng đề xuất nghiên cứu phương án 2 là áp dụng thuế suất chung 10%. Thuế suất chung có ưu điểm là đơn giản hóa việc thu thuế và tránh gian lận trong việc trốn thuế VAT bằng cách điều chỉnh danh mục mặt hàng chịu thuế từ 10% thành 5% trong sản xuất và kinh doanh.

Với phương án này, tác động nhỏ hơn một chút, sẽ làm giảm chi tiêu 0,32% và gia tăng hộ nghèo thêm 202.000 người. Các nhóm hộ tiêu dùng nhiều thực phẩm như rau và thịt sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn.

Thuế VAT tăng sẽ làm gia tăng số hộ nghèo

Ngoài ra, phân tích ở góc độ bình đẳng giới, các chuyên gia cho rằng các cải cách thuế gián thu trong đó có VAT không đưa lại các thiên kiến giới trực tiếp nhưng gián tiếp phân biệt đối xử với phụ nữ do phụ nữ có trình độ học vấn thấp hơn, lao động trong khu vực có trình độ chuyên môn và tay nghề thấp và/hoặc trong khu vực phi chính thức, tỷ lệ thất nghiệp cao trong khi thu nhập từ tiền lương, tiền công thấp hơn so với nam giới.

Dưới góc độ vĩ mô, ngoài các kịch bản tăng thuế VAT, nghiên cứu cũng mô phỏng hai kịch bản tăng hai loại thuế khác (thuế TNDN và thuế tiêu thụ đặc biệt). Các kết quả mô phỏng đều cho thấy sản lượng của nền kinh tế đều không được cải thiện.

Trong cả hai kịch bản, tăng thuế suất VAT tác động tiêu cực lên phúc lợi của tất cả các hộ gia đình. Nếu xét theo đặc điểm của hộ, các hộ sẽ bị ảnh hưởng mạnh bao gồm: hộ sống ở khu vực miền Nam, hộ có nhiều thành viên, hộ có trình độ học vấn thấp và hộ có nhiều thành viên trong độ tuổi lao động.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR, việc tăng thuế không làm tăng sản lượng thực của nền kinh tế và làm giảm phúc lợi của tất cả các hộ gia đình. Thậm chí, nếu tiền thuế tăng thêm lại được Chính phủ đưa vào chi thường xuyên mà không chi đầu tư phát triển sẽ làm cho sản lượng thực của nền kinh tế giảm.

“Chính phủ nên nghĩ đến việc cải cách lại các loại thuế tài sản, do tỷ trọng của loại thuế này trong tổng số thu thuế còn quá khiêm tốn. Các đề xuất tăng thuế gần đây luôn bị công luận phản đối rất mạnh. Do đó, trước khi tăng thuế Chính phủ phải thuyết phục được người dân về tính hợp lý của các khoản chi tiêu chính phủ. Minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thu chi ngân sách cần phải được nâng cao hơn và theo kịp với chuẩn mực quốc tế trước khi đưa ra các đề xuất tăng thuế” – Viện trưởng VEPR nói.