Lạm dụng thuốc chứa corticoid, trẻ bị hoại tử ngón tay
Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TP.HCM) vừa tiếp nhận một trẻ 2 tháng tuổi bị hoại tử đầu ngón tay, chỉ vì người thân mua kem chứa thuốc corticoid thoa mụn bóng nước trên da. Nhóm corticoid là thuốc được dùng phổ biến điều trị bệnh ngoài da, nhanh khỏi và dễ mua nên hay bị người dân lạm dụng. Tuy nhiên thuốc này lại chứa nhiều tác dụng phụ. Tác dụng phụ thường gặp nhất khi corticoid bôi là teo da. Khi bôi ngoài da cho trẻ, thuốc chứa corticoid sẽ làm giảm sức đề kháng ở nơi bôi làm bùng phát hiện tượng nhiễm khuẩn. Corticoid có hoạt tính mạnh nhất ở dạng thuốc mỡ, tiếp đến là thuốc dạng dầu, gel, cream, dung dịch, xịt.
Với tác dụng kháng viêm, giảm đau nhanh chóng, corticoid thường được dùng để điều trị nhiều loại bệnh, nhưng nếu dùng kéo dài và không đúng liều, corticoid có thể gây ra vô vàn biến chứng nguy hiểm. Biến chứng thường gặp nhất là suy giảm sức đề kháng, nhiễm vi trùng lao, bị lao phổi, lao màng não, lao xương. Corticoid nếu sử dụng trong thời gian dài có thể gây nên tình trạng suy giảm sức đề kháng ở người bệnh, tạo điều kiện cho virút, vi khuẩn xâm nhập cơ thể gây bệnh. Khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai thường xuyên phải tiếp nhận những bệnh nhân có các biến chứng nặng sau khi dùng thuốc chứa corticoid để điều trị các bệnh khác như suy thượng thận, xuất huyết tiêu hóa.
Việc lạm dụng corticoid làm ức chế tuyến thượng thận sản sinh các hormone corticosteroid - có chức năng chuyển hóa các chất đường, muối, đạm... - duy trì các chức năng sống của cơ thể, khiến cơ thể buộc phải phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn corticoid ngoại sinh. Vì vậy nếu bị thiếu corticoid đột ngột, cơ thể sẽ nguy kịch vì bị dừng toàn bộ hoạt động chuyển hóa.
Dễ như mua rau
Những thuốc trên thị trường người tiêu dùng thường tự mua như Dexamethason (thường gọi thuốc đề-xa), hay các loại thuốc có tác dụng tương đương như Prednison, Prednisolone, Hydrocortison, Depersolon đều có chứa corticoid. Tuy nhiên, các loại thuốc trên không chỉ trị các bệnh hô hấp mà còn chống viêm, trị các bệnh xương khớp. Thậm chí một số loại thuốc chứa corticoid còn được lạm dụng trong việc giúp ăn ngon, tăng trọng cho người lớn lẫn trẻ nhỏ như Glucocorticoid (còn gọi corticoid) để kích thích trẻ ăn và nhanh chóng tăng cân. Bên cạnh đó, nhiều loại thuốc đông y không rõ xuất xứ như thuốc tễ, cao đơn hoàn tán cũng được trộn lẫn corticoid.
Ngoài ra, tình trạng sử dụng thuốc nhỏ mắt vô tội vạ như Polydexa, Neodex, Polydecaron, Dexacol chứa corticoid cũng có thể làm mờ mắt, mù mắt. Trên thế giới, corticoid được coi là thuốc độc, được quản lý và sử dụng rất thận trọng thì thuốc này ở nước ta lại được bán tự do, tràn lan, người mua có thể mua dễ dàng. Do quá tin tưởng vào công dụng giảm đau tức thì của thuốc cộng với giá thành rẻ, việc mua bán dễ dàng đã khiến nhiều bệnh nhân lạm dụng, phụ thuộc vào thuốc lúc nào không hay. Có lẽ đã đến lúc Việt Nam cần đưa corticoid vào danh mục thuốc kê đơn nhằm kiểm soát tác dụng phụ như nhiều nước trên thế giới.
