Một thẩm phán của Tòa án Hà Nội nhiều năm gắn bó với các phiên tòa ly hôn nói với tôi một thông tin khiến tôi giật mình: Trong số các vụ án ly hôn, xét về mặt học vấn thì giới trí thức có tỷ lệ cao nhất! Họ luôn được đánh giá là người hiện đại, sớm thành đạt nhưng lại thiếu những kỹ năng chèo lái con thuyền gia đình. Một số cặp vợ chồng trẻ có điều kiện kinh tế ổn định khiến những tranh chấp về tài sản trong ly hôn trở nên quyết liệt, làm đau đầu các thành viên Hội đồng xét xử.
Hai con người trẻ ấy bước ra khỏi cổng tòa án vào lúc chiều muộn một ngày tháng ba. Mưa lây phây. Mặt đường ướt nhẹp. Vô số lá vàng rụng xuống bết trên lối đi. Họ đã từng chung sống với nhau 6 năm trời với bao buồn vui kỷ niệm. Hai đứa con xinh xắn cũng không thể gắn kết tình cảm hai người để rồi từ hôm nay, đứa lớn sống với cha, đứa nhỏ ở với mẹ. Có lẽ, họ đã mong chờ điều này từ lâu, khi cả hai đều muốn được giải thoát, nhưng vào thời điểm tòa công bố quyết định cho hai bên thuận tình ly hôn, cả hai dường như thấy hụt hẫng. Có một điều gì đó nát vụn trong tim họ.
Đợi cho hai người lên hai chiếc ôtô và chìm khuất vào dòng người hối hả trên đường, thẩm phán Mai - người thụ lý hồ sơ và xử vụ ly hôn chép miệng thở dài: Thật đáng tiếc. Cả hai đều có học vấn, kinh tế dư đả, các con ngoan ngoãn, thông minh, vậy mà họ vẫn chưa hài lòng và mải miết đi tìm những thứ khác mà họ cho là hạnh phúc. Tôi không thể hiểu giới trẻ ngày nay họ thật sự muốn gì nữa? Và trong cái buổi chiều u ám đó, tôi, được nghe thẩm phán Mai kể về bi kịch của đôi vợ chồng trẻ ấy, một bi kịch nhỏ trong cuộc sống hiện đại khi họ không biết trân trọng những điều tốt đẹp của quá khứ và sẵn sàng rũ bỏ tất cả để tìm đến những thú vui của riêng mình.
Người chồng có tên là Trần Văn Lâm và vợ là Lê Hoàng Lan. Nhà Lâm ở Sơn La, bố mẹ nghèo khó, sau Lâm còn có 4 người em. Tốt nghiệp Đại học Xây dựng, Lâm không về quê mà bám trụ ở Hà Nội, làm thuê cho các công ty xây dựng tư nhân. Hai người biết nhau trong một lần người bạn của Lan rủ cô đến công ty Lâm thuê thiết kế xây nhà. Hơn một năm sau, họ làm đám cưới. Do cả hai còn trẻ, thu nhập thấp nên Lâm chấp nhận ở rể dù nhà Lan cũng chẳng rộng rãi gì. Phải mất ba năm, Lâm mới tích cóp đủ tiền mua một căn hộ chung cư cũ. Bữa cơm đầu tiên trong “thế giới tự do” ấy, Lâm tâm sự với vợ: Kể từ khi lấy em, đây là lần đầu tiên anh được ăn một bữa no và không phải để ý đến những người xung quanh!
Nghe chồng nói vậy, Lan bật khóc. Đó là tâm sự rất thật của chồng, vậy mà sống với nhau, chưa lần nào cô hiểu và thông cảm cho anh khi phải chấp nhận là “chó chui gậm chạn”. Những kỷ niệm của thời gian khó ấy những tưởng sẽ gắn kết bền chặt hai người. Vậy mà...
Phải thừa nhận Lâm là người may mắn. Anh cùng với người bạn thân sau khi có ít vốn mở hẳn một công ty xây dựng riêng, kiêm môi giới bất động sản. Công việc làm ăn suôn sẻ nên chỉ sau 2 năm thành lập, Lâm đã mua được ngôi nhà mặt phố và 3 mảnh đất ở quận Hoàng Mai, Từ Liêm, tổng giá trị tài sản lên tới vài chục tỷ đồng. Lẽ đời điều khiến con người thay đổi nhanh nhất chính là sự tác động của đồng tiền. Lâm giờ đã là người khác, với các buổi tiệc tùng, gặp gỡ đối tác và mở rộng kinh doanh. Những cô gái trẻ đẹp lao đến với anh nhiều hơn. Và việc phải đến cũng đến: Lâm sống như vợ chồng với một cô gái trẻ và mua cho cô ta một căn hộ chung cư ở trung tâm thành phố. Lan biết hết, lúc đầu cô cố gắng chịu đựng nhưng rồi như sợi dây chun bị căng kéo hết cỡ, cô bất lực. Bố mẹ Lâm từ Sơn La khuyên răn anh đủ điều, song khi người ta đã rơi vào sự u mê thì mọi khuyên răn trở nên vô nghĩa.
Rất may là chuyện con và tài sản hai người tự thoả thuận được, nếu không vụ ly hôn sẽ trở nên vô cùng phức tạp - thẩm phán Mai cười buồn. Tất nhiên, sau đó mỗi người sẽ đi tìm tổ ấm cho mình, nhưng ai có thể khẳng định chắc chắn rằng cuộc hôn nhân sau sẽ vững hơn lần đầu? Vật chất là cần thiết, nhưng với hai con người trẻ ấy, tiền bạc với họ quá nhiều mà còn không mang lại hạnh phúc thì không biết điều gì sẽ khiến họ thấy vui vẻ và thanh thản trong lòng?
Cuộc ly hôn của đôi vợ chồng trẻ dưới đây lại nhuốm màu bi kịch khác. Chàng trai Nguyễn Văn Nhâm kết hôn khi vừa bước sang tuổi 25, cô dâu là Đoàn Khánh Vân 23 tuổi là con gái duy nhất một vị thứ trưởng. Quà cưới của bố vợ cho đôi vợ chồng trẻ là... 2 cuốn sổ đỏ và rất nhiều bất động sản khác. Chưa hết, sau ngày cười, Nhâm và Vân sang một nước châu Âu học cao học. Kết thúc khóa học, Vân về nước sinh con vì cô rất sợ mùa đông lạnh giá ở đây. Còn Nhâm ở lại học tiếp lên tiến sĩ. Học xong, anh xin vào làm việc ở một công ty với mức lương khá cao. Ngoài ra, anh còn tham gia vào một số công trình khoa học khác. Sau 7 năm sống nơi xứ người, Nhâm tích cóp đủ tiền để mua 2 ngôi nhà rộng rãi với giá gần triệu euro. Mỗi năm, Vân và con lại sang đây chơi hoặc Nhâm về nước nghỉ hè, nghỉ Tết, kết hợp làm việc với một số công ty trong nước. Cuộc sống của đôi vợ chồng ấy có thể nói là đỉnh cao của sự viên mãn và là ước mơ của tất cả những người trẻ.
Thế nhưng, từ thẳm sâu tâm hồn, chính Vân lại linh cảm một điều gì đó bất ổn. Cô luôn thấy giữa hai người không chỉ là khoảng cách địa lý mà cả những khoảng cách vô hình khác. Cả hai đều thuộc loại người chung thủy, nghĩa là cô không nghĩ tới bất cứ người đàn ông nào khác ngoài chồng và Nhâm cũng vậy. Nhưng rồi, một sáng thức dậy, cô thấy mọi thứ đều trống rỗng. Chiếc giường như rộng hơn và căn phòng như lạnh hơn. Những câu hỏi cứ lần lượt hiện lên trong trí não cô: Mình đã sống như thế này bao nhiêu ngày rồi nhỉ? Nhâm có cảm giác này như mình không? Tại sao xa chồng mà mình không hề có cảm giác nhớ nhung gì? Ngay cả những cú điện thoại của anh lúc đêm về cũng không còn làm mình khắc khoải, bồn chồn nữa? Mình cần một người chồng luôn bên cạnh để yêu thương và sẻ chia chứ không phải một người chồng trên danh nghĩa, tài năng và giàu có... Cô bay sang gặp chồng và giữa hai người có một cuộc nói chuyện nghiêm túc, rằng cô muốn anh trở về. Nhưng anh không bao giờ chấp nhận điều này, vì anh có sự nghiệp của anh, cơ hội của anh, mà vì điều đó, anh sẵn sàng hy sinh những cái khác. Sau nhiều đêm cân nhắc, cuối cùng, Vân quyết định ly hôn.
Ở vụ ly hôn này, chuyện “anh đường anh, tôi đường tôi” khá đơn giản, nhưng phức tạp chính là tài sản của hai người. Người vợ đề nghị được chia 3/4 tổng số tài sản (bao gồm cả tài sản ở nước ngoài), còn người chồng muốn được hưởng 1/2. Đòi hỏi nhiều như vậy vì Lan cho rằng, nhờ có gia đình nhà vợ nên Nhâm mới có điều kiện học hành và kiếm tiền dễ dàng như thế. Tòa án hai cấp đã vô cùng lúng túng bởi pháp luật Việt Nam chưa có quy định nào điều chỉnh về những tranh chấp tài sản của đương sự ở nước ngoài. Sau l0 lần hòa giải, cuối cùng hai bên đã tự thỏa thuận được vấn đề tài sản. Người vợ hưởng toàn bộ tài sản ở Việt Nam, còn người chồng tiếp tục sở hữu những tài sản ở nước ngoài.
Ngày trước, quan niệm hôn nhân rất đơn giản - cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy - nhưng họ luôn biết yêu thương, tôn trọng nhau và nhiều cặp vợ chồng chung sống đến đầu bạc răng long. Thời ấy, cuộc sống vô vàn khó khăn, thiếu thốn, có phải vậy mà người ta luôn cùng nhau vượt qua mọi thử thách để tình yêu lớn dần và bền chặt theo thời gian?
Tôi đã đọc trong một cuốn sách, đại ý: Hạnh phúc không chỉ là tình yêu đôi lứa, cũng không phải là sự thỏa mãn những giá trị vật chất, hạnh phúc vô cùng giản dị, đó là sự hài hòa giữa các mặt của đời sống. “Sự hài hòa” là một khái niệm vừa trừu tượng, nhưng cũng rất cụ thể khi nói về sự nỗ lực của con người nếu họ có khát vọng sống, khát vọng yêu thương. Vật chất là điều kiện cần thiết nhưng không phải là số một trong cuộc sống hôn nhân. Chỉ có tình yêu chân thành mới nuôi dưỡng hôn nhân và chính tình yêu sẽ giúp con người ta hoàn thiện hơn, tiếp cho họ đủ nghị lực để vượt qua những giông bão đời người.
Ly hôn trong thế hệ trí thức trẻ ngày càng gia tăng
Theo thống kê của Tòa án Nhân dân tối cao, năm 2010, nước ta có gần 88.000 vụ ly hôn. Còn trong năm 2011, con số đó là 95.000. Trong đó, số cặp vợ chồng trẻ dưới 40 tuổi (với điều kiện kinh tế khá ổn định) ly hôn chiếm khoảng 30%. Những con số trên cho thấy, tình trạng ly hôn trong giới trẻ đang ở mức báo động. Một nghiên cứu của Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP Hồ Chí Minh cũng cho thấy: Ly hôn trong gia đình trẻ đang gia tăng, từ 18-30 tuổi là 34,7%, từ 30-dưới 50 là hơn 55%, hơn 50 tuổi chỉ chiếm 8,7%.
Cái tôi quá lớn và không biết đến sự “hy sinh”
Mới đây, tôi được mời tư vấn, bảo vệ cho các đương sự trong 3 vụ ly hôn. Điều khiến tôi quan tâm chính là 3 cặp vợ chồng còn rất trẻ, đều trên dưới 30 tuổi, có học vấn và thu nhập khá. Qua trò chuyện, tôi hiểu hơn về những con người đó. Họ yêu nhanh, kết hôn sớm và rồi chia tay cũng rất nhanh. Yêu nhau là một chuyện, khi kết hôn lại vấp phải rất nhiều những khó khăn, thử thách khác. Những đôi vợ chồng trẻ ly hôn, tôi nghĩ nguyên nhân chính là họ chưa có một tình yêu đủ lớn và không biết hy sinh vì nhau.
Học vấn cao, quan hệ xã hội rộng, thường xuyên đi công tác xa, thu nhập khá... đó là những lý do khiến các bạn trẻ càng khẳng định cái tôi của mình. Thế nên, khi cái tôi quá mạnh, họ không muốn mình bị bao phủ bởi một cái tôi khác. Vì ít chia sẻ, cảm thông và hy sinh vì nhau nên khoảng cách vợ chồng dễ bị đẩy ra xa, đến một lúc nào đó không thể níu kéo được nữa ly hôn là giải pháp cuối cùng để họ tự giải thoát và tìm một cuộc sống mới cho riêng mỗi người.
Luật sư Nguyễn Phương Nam
Trưởng Văn phòng Luật sư số 10, Đoàn Luật Sư TP Hà Nội.
